Tegen 2030 wordt verwacht dat ongeveer 700.000 oudere volwassenen in de VS gediagnosticeerd zullen zijn met autisme. Deze stoornis brengt specifieke gezondheidsrisico’s met zich mee voor ouderen. Recent onderzoek wijst namelijk uit dat deze groep een verhoogd risico loopt op de ontwikkeling van de Ziekte van Alzheimer en gerelateerde dementie, vergeleken met neurotypische volwassenen. Een interessante ontdekking is dat het APOE-gen, betrokken bij neuronale reparatie en cholesteroltransport, een rol lijkt te spelen, vooral het ε4-allel, dat geassocieerd wordt met een hoger risico op Alzheimer.
Verbinding tussen autisme, APOE ε4 en cognitieve achteruitgang
De Ziekte van Alzheimer, een progressieve neurodegeneratieve aandoening, deelt symptomen met autisme, wat de zorg voor oudere volwassenen met autisme complexer maakt. Recente longitudinale bevindingen wijzen op versnelde cognitieve achteruitgang en verlies van hippocampale massa bij oudere autistische volwassenen. Hierbij speelt het APOE-gen een cruciale rol, vooral het ε4-allel, dat ook bij autistische individuen vaker voorkomt.
Een recente studie onderzocht de invloed van APOE-allelstatus op verbaal leren en geheugen bij oudere autistische volwassenen in vergelijking met neurotypische controles. De resultaten bevestigden eerdere bevindingen dat het ε4-allel gepaard gaat met verminderde prestaties op deze cognitieve taken. Interessant genoeg bleek dat alleen mannelijke autistische dragers van het ε4-allel slechtere prestaties vertoonden in verbaal leren.
Deze bevindingen werpen licht op het belang van sekseverschillen bij de impact van het ε4-allel op cognitieve veroudering. Autistische mannen lijken bijzonder kwetsbaar te zijn voor de nadelige effecten van het ε4-allel op verbaal leren. Dit suggereert dat sekse een rol speelt in hoe genetische factoren de cognitieve gezondheid beïnvloeden.
De studie, hoewel baanbrekend, heeft beperkingen zoals een kleine steekproefgrootte en een focus op autistische volwassenen met gemiddelde tot bovengemiddelde intelligentie. Toekomstig onderzoek met grotere steekproefgroottes en diversere populaties is nodig om deze bevindingen te bevestigen en verder te verkennen.
APOE-gen (Apolipoproteïne E)
Het APOE-gen bevindt zich op chromosoom 19 en bevat instructies voor de productie van het apolipoproteïne E-eiwit. Dit eiwit speelt een cruciale rol bij het metabolisme van lipiden, zoals cholesterol, en is betrokken bij de reparatie van neuronen in de hersenen. Het APOE-gen heeft verschillende allelen, waarvan de meest voorkomende zijn: ε2, ε3 en ε4.
ε2-allel
Dit allel wordt geassocieerd met een beschermend effect tegen de ontwikkeling van Alzheimer’s. Mensen met het ε2-allel hebben mogelijk een lager risico op deze neurodegeneratieve aandoening.ε3-allel
Dit is het meest voorkomende allel en wordt als neutraal beschouwd in termen van het risico op Alzheimer’s. Het komt voor bij een groot deel van de bevolking.ε4-allel
Het ε4-allel is het meest opvallend vanwege zijn sterke associatie met een verhoogd risico op het ontwikkelen van Alzheimer, vooral op latere leeftijd. Mensen die twee kopieën van het ε4-allel erven, lopen een nog hoger risico. Het is belangrijk op te merken dat hoewel het ε4-allel een belangrijke genetische risicofactor is, niet alle mensen met dit allel Alzheimer ontwikkelen, en niet alle Alzheimer-patiënten dragen dit allel.Mensen met het ε4-allel vertonen vaak slechtere cognitieve prestaties, zelfs voordat de symptomen van Alzheimer’s zich manifesteren. Het is ook gekoppeld aan een vroegere start van cognitieve achteruitgang. Bovendien zijn er aanwijzingen dat het ε4-allel betrokken kan zijn bij andere neurologische aandoeningen en cognitieve problemen, zoals die geassocieerd met autisme.
Deze associatie is echter complex en kan niet rechtstreeks worden verklaard door genetische overerving. Het begrijpen van de interactie tussen het APOE-gen, specifiek het ε4-allel, en neurologische aandoeningen zoals autisme en Alzheimer is een actief onderzoeksgebied dat verdere inzichten kan opleveren in de mechanismen van deze complexe aandoeningen.
Harker SA, Al-Hassan L, Huentelman MJ, Braden BB, Lewis CR. APOE ε4-Allele in Middle-Aged and Older Autistic Adults: Associations with Verbal Learning and Memory. Int J Mol Sci. 2023 Nov 5;24(21):15988. doi: 10.3390/ijms242115988. PMID: 37958971; PMCID: PMC10650864.
