Functionele neurologische stoornis en autisme: Verborgen overlap?

Functionele neurologische stoornis (FNS) is een aandoening waarbij het zenuwstelsel niet goed functioneert zonder dat er sprake is van een aantoonbare lichamelijke schade. Mensen met FNS ervaren symptomen zoals verlammingen, spierspasmen, tremoren, gevoelsstoornissen of zelfs aanvallen die lijken op epileptische aanvallen. Anders dan bij neurologische aandoeningen zoals MS of epilepsie, kan bij FNS met medische tests geen structurele schade in de hersenen worden gevonden. Dit maakt de diagnose lastig en leidt vaak tot misverstanden.

Een veelvoorkomende misvatting is dat FNS ‘ingebeeld’ zou zijn of louter psychologisch van aard. In werkelijkheid is het een serieuze aandoening waarbij de communicatie tussen de hersenen en het lichaam verstoord raakt. De exacte oorzaken zijn nog niet volledig bekend, maar wetenschappers vermoeden dat stress, trauma en een overgevoelig zenuwstelsel een belangrijke rol spelen.

Recent onderzoek suggereert dat FNS vaker voorkomt bij mensen met autisme dan bij de algemene bevolking. Maar waarom? Er zijn verschillende verklaringen:

• Autistische mensen hebben vaak een verhoogde gevoeligheid voor stress en sensorische prikkels. Dit kan bijdragen aan het ontstaan van functionele symptomen.
• Veel mensen met autisme hebben moeite met het herkennen en verwerken van emoties (alexithymie). Dit kan ervoor zorgen dat stress zich op een lichamelijke manier uit, zoals bij FNS.
• Autistische mensen ervaren vaker trauma, zoals pesten of sociale uitsluiting. Dit soort ervaringen zijn risicofactoren voor het ontwikkelen van FNS.

Onderzoek wijst uit dat ongeveer 10% van de mensen met FNS ook autisme heeft. Dat is veel hoger dan het gemiddelde in de bevolking, wat suggereert dat er een onderliggende link is tussen beide aandoeningen.

Welke symptomen komen bij beide voor?

Autisme en FNS hebben opvallend veel overeenkomsten als het gaat om de manier waarop het brein informatie verwerkt. Enkele gedeelde kenmerken zijn:

• Sensorische gevoeligheid: Mensen met autisme en FNS hebben vaak een verstoorde verwerking van prikkels, zoals fel licht, harde geluiden of aanrakingen.
• Problemen met lichaamswaarneming: Veel mensen met FNS voelen hun lichaam anders dan anderen, bijvoorbeeld door een gebrek aan controle over bewegingen. Dit komt ook voor bij autisme.
• Stress- en angstreacties: Zowel FNS als autisme gaan vaak gepaard met een verhoogde gevoeligheid voor stress, wat kan leiden tot ‘shutdowns’ of lichamelijke reacties zoals tremoren of verlammingen.

De rol van trauma en stress

Er is steeds meer bewijs dat trauma en langdurige stress een rol spelen bij zowel autisme als FNS. Mensen met autisme lopen een groter risico op negatieve ervaringen, zoals pesten, sociale isolatie of misverstanden in de zorg. Dit soort ervaringen kunnen een overactief stresssysteem veroorzaken, wat kan bijdragen aan het ontwikkelen van FNS.

Onderzoekers zien ook dat kinderen die in een stressvolle omgeving opgroeien een hoger risico hebben op zowel autisme als FNS. Dit kan te maken hebben met hoe de hersenen zich ontwikkelen onder langdurige stress. In sommige gevallen kunnen stress en trauma ervoor zorgen dat de hersenen ‘overbeschermend’ worden en signalen verkeerd verwerken, wat kan leiden tot FNS-symptomen.

Wat betekent dit voor diagnose en behandeling?

Omdat FNS en autisme deels overlappen, wordt FNS bij autistische mensen vaak gemist. Dit kan leiden tot verkeerde diagnoses of zelfs het idee dat iemand ‘overdrijft’ of de klachten ‘psychiatrisch’ zijn. Dit is problematisch, want hoe eerder iemand de juiste zorg krijgt, hoe beter de vooruitzichten zijn.

Belangrijke aandachtspunten voor diagnose en behandeling:

• Zorgverleners moeten zich bewust zijn van de overlap tussen FNS en autisme en specifiek letten op sensorische gevoeligheden en stressfactoren.
• Therapieën zoals fysiotherapie, ergotherapie en psychologische ondersteuning kunnen helpen bij het omgaan met de symptomen.
• Mensen met zowel FNS als autisme hebben baat bij een neurodiversiteitsvriendelijke aanpak, waarbij rekening wordt gehouden met hun unieke manier van prikkelverwerking en communicatie.

Herken je dit? Deel je ervaring!

Mensen met autisme lopen vaak tegen misverstanden aan in de zorg, en bij FNS is dat niet anders. Heb jij ervaring met een functionele neurologische stoornis en autisme? Hoe werd je geholpen (of niet)? Deel je ervaringen in de reacties of op ons forum en laten we samen meer bewustwording creëren!

Tamilson B, Poole N, Agrawal N. The co-occurrence of functional neurological disorder and autism spectrum disorder: a systematic literature review and meta-analysis. Cogn Neuropsychiatry. Published online January 31, 2025. doi:10.1080/13546805.2025.2452259