• Peiling

Broddelen is serieuze taalstoornis

Niet alleen nieuws, maar ook inspirerende verhalen, opiniestukken en andere interessante content vanuit diverse media.
Gebruikersavatar
Admin
Beheerder
Berichten: 1975
Lid geworden op: 04 jun 2022 13:59
Locatie: Amersfoort
1e diagnose: Autisme
Contacteer:

Broddelen is serieuze taalstoornis

Ongelezen bericht door Admin »

ALLES OVER DE TAALSTOORNIS BRODDELEN: “ER WORDEN ZELFS MENSEN DOOR ONTSLAGEN”

Wat een broddelwerk, zeggen we als iets niet helemaal goed is gedaan. Toch is broddelen, oftewel snel en onverstaanbaar spreken, een serieuze taalstoornis. Niet te verwarren met stotteren, trouwens.

Wat hebben cabaretier Dolf Jansen, schaatser Erben Wennemars en voormalig premier Jan Peter Balkenende met elkaar gemeen? Hun manier van praten. Ze spreken snel en slikken lettergrepen in, al dan niet gecombineerd met stotteren. Deze manier van praten, in werkelijkheid een spraakstoornis, staat bekend als ‘broddelen’. Zo klonk ‘koninklijke familie’ uit de mond van Balkenende destijds als ‘koonke fmilie’ en verkortte hij Partij van de Arbeid tot ‘Tijvedarbeid’. Supersnelle sprekers als Dolf Jansen en Erben Wennemars herhalen woorden, en daarom lijkt het alsof ze stotteren.

Meer mannen dan vrouwen broddelen
De term broddelen klinkt wat oneerbiedig, erkent internationaal broddel-expert en logopediewetenschapper Yvonne van Zaalen. Zij deed uitgebreid wetenschappelijk onderzoek naar het fenomeen en bracht onlangs haar nieuwe boek uit, Praktijkboek Broddelen, succesvol behandeld. Van Zaalen: “Je krijgt de associatie met ‘broddellapje’ en dat klinkt inderdaad niet zo sympathiek voor een spraakstoornis. Toch is de manier van spreken chaotisch, dus in dat opzicht zit er wel wat in. In het Engels noemen we het ‘cluttering’. Ook verwarrend, want dat betekent iets als: rommel verzamelen.”

Belangrijker dan de naam is natuurlijk de aard en oorzaak van de aandoening. Die laatste is niet eenvoudig aan te geven. Al heeft 85 procent van de broddelaars familie met spraak- en taalmoeilijkheden, een echte oorzaak lijkt er toch niet te zijn. Wel is het duidelijk dat broddelen vaker voorkomt bij mannen dan vrouwen. “Broddelaars spreken al voordat de formulering van een woord of zin rond is”, legt Van Zaalen uit. “Maar de omgeving denkt dat deze mensen ‘gewoon’ slordig, gehaast en onduidelijk spreken. Voor buitenstaanders lijkt het een onhandigheid, die simpel te voorkomen is door wat rustiger en zorgvuldiger te spreken.”

PAUZES PLEASE!
Ons brein kan per seconde vijf lettergrepen verwerken en heeft pauzes tussen zinnen en sprekers nodig. Jonge kinderen spreken 3,8 lettergrepen per seconde. Broddelaars racen soms met wel twaalf lettergrepen per seconde door een gesprek. En missen ook nog die halve seconde pauze na een zin. Niet te volgen dus voor gesprekspartners, terwijl de broddelaars zelf zich meestal van geen kwaad bewust zijn.


Snel en onregelmatig
Een belangrijk kernsymptoom is dus de hoge snelheid van spreken. Ervaringsdeskundige Rutger Wilhelm zegt op zijn website toofastforwords.com: ‘Die snelheid hangt samen met een tekort aan remming. Een broddelaar kan moeite hebben met het in bedwang houden van het spreektempo. Soms is zelfs het stoppen met praten lastig.’ Naast snel, is het spreektempo ook onregelmatig, met plotselinge versnellingen. Wilhelm: ‘Ze schatten de tijd die ze nodig hebben om iets te zeggen te kort in. Bij broddelen zit de verstoring dan ook vooral in de ‘taalplanning’. Oftewel: de manier waarop je een zin en een verhaal opbouwt en de tijd die nodig is om de boodschap over te brengen.’ Van Zaalen: “Mensen met deze spraakstoornis kunnen hun spreeksnelheid bovendien niet aanpassen aan de eisen van dat moment. Het vraagt bijvoorbeeld tijd en rust om iets moeilijks of emotioneels te vertellen. Maar een broddelaar kan inderdaad niet vertragen, waardoor hij lettergrepen overslaat of in elkaar schuift. En dus worden woorden niet vloeiend of onverstaanbaar. Toehoorders zeggen dan: ‘Hè, wat zeg je nou precies? Praat gewoon eens wat rustiger.’ Maar in het hoofd van de meeste broddelaars klinkt het wel degelijk vloeiend en verstaanbaar.”

Geratel
Ook Alice (46) is een broddelaar. Zij merkte in haar vroege puberteit al dat ze veel sneller praatte dan andere mensen. “Destijds vond ik het een voordeel. Ik wilde als kind niet graag in de belangstelling staan, dus ik gebruikte het als ‘coping-mechanisme’. Mijn geratel leidde de aandacht dan mooi af van mezelf.” Maar ze kwam spraaktechnisch steeds vaker in de knoop. “Ik gebruikte – en nog steeds – veel stopwoordjes als ‘zeg maar’, of ‘gewoon’, en ‘eigenlijk’. Die ‘ge’ van eigenlijk sla ik trouwens over, dus dat wordt: ‘ei-lijk’. Woorden van drie lettergrepen zijn voor mij al lastig uit te spreken. Maar in mijn huidige baan als projectmanager moet ik echt lange en ingewikkelde woorden gebruiken. Een bij ons gangbare term als ‘procesoptimalisatie’ is niet te doen. Zo’n woord splits ik dan in ‘optimalisatie van processen’.”

Feiten
  • Broddelaars zijn vaak mensen die impulsief zijn en dingen snel kunnen – denken, doen, sporten.
  • In 1897 was de eerste publicatie over broddelen.
  • Kinderen gaan in de puberteit 25 procent sneller praten.
  • Rond een jaar of 20 neemt de spreeksnelheid weer af, met zo’n 20 procent.
  • Van de haastige sprekers na de puberteit blijft ongeveer 3 procent echt onduidelijk en snel spreken: de broddelaars.
  • Van de volwassen ‘onvloeiende sprekers’ (1-2 procent) zijn 5-16 procent broddelaars en vertoont 21-67 procent kenmerken van stotteren én broddelen.
  • Tachylalie is snel spreken, maar wel vloeiend en verstaanbaar.
  • Pas in 2007 is broddelen opgenomen als een op zichzelf staande aandoening in de classificatie van de World Health Organization (WHO).
Controle
Vaak wordt broddelen verward met stotteren. Begrijpelijk, want de combinatie komt ook voor en bij beide spraakstoornissen zijn er ‘niet-vloeiendheden’ bij het spreken. Een verschil is dat stotteren al op jonge leeftijd voorkomt: bij 5 procent van de peuters en kleuters. Vier van de vijf kinderen groeit er overheen. Broddelen komt vaak pas aan het licht vanaf de puberteit.

Van Zaalen promoveerde op de verschillen tussen de twee aandoeningen en vertelt: “Bij stotteren verliest iemand de controle over spierbewegingen, waardoor zogenaamde ‘stotter-niet-vloeiendheden’ ontstaan. Zoals het blijven haken bij medeklinkers: t-t-toveren, of mmmaar. Extra focus – zoals bij presentaties of filmopname – vergroot het stotterprobleem, vanwege de opgeroepen spanning.” Naast hun onduidelijke, snelle praten en het inslikken van lettergrepen gebruiken broddelaars ‘normale’ niet-vloeiendheden die iedereen wel toepast. Van Zaalen: “Zoals het herhalen van een woord of vaak ‘eh’ of ‘eigenlijk’ zeggen, of ‘nee, ik bedoel toch…’”

Trainen met PRAAT-software
Omdat broddelen zelfs door menig behandelaar wordt beschouwd als stotteren, was het verrassend dat Alices logopedist eind jaren 90 haar spraakprobleem wel herkende als broddelen. Ze was toen rond de twintig. “De logopedist liet me een artikel erover lezen waardoor ik begreep dat ik niet ‘alleen maar’ snel praatte. Ik moest oefenen met een metronoom – een tikkend instrument dat in de muzikale wereld wordt gebruikt om het tempo aan te geven. Daarmee ging ik op een bepaalde snelheid, in een vast ritme lezen. Op zich is dat effectief, maar het kostte mij erg veel moeite om me dagelijks te concentreren op dat langzame tempo. Langer dan een uur hield ik dat niet vol.”

Van Zaalen bevestigt het belang van focussen, maar ook van de moeite die dat kost. “Ga maar na. Stel dat iemand tegen je zegt: ‘Vanaf nu moet je 10 procent langzamer lopen’. Dat lukt met focus best eventjes, maar je vervalt automatisch weer in je oude tempo.” Het is volgens haar dan ook belangrijk dat mensen hun eigen stem horen. Daarvoor ontwikkelde Van Zaalen een training met PRAAT®-software. “Dan geloven broddelaars hun eigen oren niet. ‘Hè, ben ik dat? Spreek ik zó snel?’ Dat vergroot de bewustwording. Als ze hun gesprekken geregeld blijven opnemen, verhoogt dat steeds die focus. Dankzij de software leren ze hun tempo aan te passen.”

Zo behandelde Van Zaalen artsen die nu bij complexe gesprekken werken met een oortje, of koptelefoon met microfoon. “Als ze zichzelf horen praten, zijn ze beter in staat zichzelf meteen te herpakken en het spreektempo aan te passen.” Een andere tip is om bewust te pauzeren tussen zinnen en sprekers. “Want in die pauzes kun je de komende zin formuleren en de moeilijke woorden alvast plannen. En even stilte aanhouden nadat een ander gesproken heeft, geeft ook rust.” In de praktijk blijkt wel dat de benodigde aanpak per broddelaar kan verschillen, dus het is altijd goed om naar een logopedist te gaan, vindt Van Zaalen.

VERWARRING MET DYSLEXIE
Kinderen die hardop-lees-toetsen steevast niet halen, krijgen vaak de diagnose dyslexie. Ten onrechte, want het kan om broddelen gaan. Belangrijk: moeilijke woorden gaan vaak goed, vanwege focus. Makkelijke woordjes niet. De oplossing: testen met een koptelefoon.


Net als Martien
Na de logopedie op haar twintigste, startte Alice 25 jaar later met een nieuwe therapie. “Vooral omdat ik er bij mijn werk nog last van had, zeker bij presentaties.” De logopedist gaf haar daarvoor drie belangrijke tips. “Allereerst: hardop oefenen en de presentatie opnemen op een dictafoon. Bij terugluisteren hoor ik waar ik hakkel en pas ik moeilijke woorden of zinnen aan. Ten tweede: meer ‘bewegen’ in mijn intonatie. Lekker overdreven, zoals Martien van Chateau Meiland die eigenlijk zingend praat. Dat werkt namelijk vertragend. En de laatste tip: alles los. Dat houdt in: ontspannen! Met je voeten op de grond, geen benen over elkaar dus, ook al zit ik op een stoel. En m’n rug wat achterover buigen in de leuning. Deze drie handvatten houd ik altijd aan. Door de ontspanning vertraagt mijn spreken, dus dat werkt goed bij mij.”

Meten is weten
Articuleren, spreeksnelheid en spreekpauzes, het is allemaal te meten. Yvonne van Zaalen ontwikkelde er een methode voor: AudioVisueleFeedback-training®. “Het gaat bij articuleren niet om het sprééktempo, maar om de snelheid waarmee een woord wordt uitgesproken. Opvallend is dat broddelaars pas bij een spraakopname op de computer horen hoe snel en onverstaanbaar ze praten. Vaak denken ze bij het beluisteren dat de computer mijn stem normaal weergeeft, maar hun zinnen versneld afdraait. Die bewustwording is belangrijk voor de behandeling. En vervolgens gaan we trainen tot ze voelen: aha, dit is wat je bedoelt, zo langzaam moet ik praten.”



Buitengesloten
Van Zaalen merkt dat broddelaars blij zijn met de behandelmogelijkheden. “Want vergis je niet, de gevolgen van onverstaanbaar spreken kunnen vreselijk groot zijn. Ik heb mensen gezien die zijn buitengesloten, nooit promotie maakten of zelfs werden ontslagen. Ook lag eenzaamheid op de loer.” Dat kan Alice beamen. “Het was zo frustrerend dat mijn omgeving mij niet verstond, en dat vriendinnen wel goed konden formuleren. Daarnaast bleef mijn leidinggevende maar zeggen dat ik zo ‘onrustig’ sprak. Dat alles heeft mijn zelfvertrouwen echt negatief beïnvloed. Dus wie broddelen vermoedt bij zichzelf of een naaste, ga gerust praten met een logopedist. Verbetering is zeker mogelijk.”

Dat broddelende BN’ers als Erben Wennemars en Dolf Jansen gewoon in de media te horen zijn, is omdat het ook hun handelsmerk is, volgens Van Zaalen. “Ze zijn verstaanbaar omdat hun focus groot is. Zo bereidt Dolf Jansen zijn uitzendingen grondig voor en hij kan de stiltes prima plannen. Daarmee krijgt zijn publiek de ruimte om informatie te verwerken en te lachen.”

MEER INFORMATIE OVER BRODDELEN
• logopedie.nl/kennis/stotteren-broddelen
• toofastforwords.com: gratis e-boek Te snel voor woorden door ervaringsdeskundige Rutger Wilhelm (uitgeverij Big Time Publishers)
• Praktijkboek Broddelen, succesvol behandeld, Yvonne van Zaalen (uitgeverij Coutinho 2022) geeft toegang tot de handleiding voor het computerprogramma PRAAT®, voor spraakanalyse tijdens onderzoek en behandeling
• Broddelen, een (on)begrepen stoornis, Yvonne van Zaalen (uitgeverij Coutinho 2014)


M.m.v. Dr. Yvonne van Zaalen, Lector Relationele Zorg, Haagse Hogeschool Den Haag, Rutger Wilhelm, vice-voorzitter International Cluttering Association (ICA), nedverstottertherapie.nl

https://www.libelle.nl/gezondheid/alles ... ~b27dcaee/
Plaats reactie