Dyslexie en redeneren: Hoe metrisch denken verbonden is met leesproblemen

[Admin]

Dyslexie, een aandoening die leesproblemen veroorzaakt, wordt vaak geassocieerd met moeilijkheden in het verwerken van klankstructuur. Verschillende onderzoeken wijzen erop dat dyslexie verband houdt met problemen in het herkennen van klanken en dat het ook invloed heeft op andere perceptuele en cognitieve vaardigheden, zoals auditieve tijdsperceptie, visuele aandachtsspanne en auditieve en visuele ruimtelijke aandacht.

Daarnaast tonen studies aan dat dyslectische individuen moeite hebben met het waarnemen van ritme en het anticiperen op auditieve informatie, wat wijst op een verband tussen dyslexie en temporele perceptie. Onderzoek heeft ook aangetoond dat training in ritmegevoel de woordherkenning en fonologische vaardigheden kan verbeteren. Ritme stelt ons in staat om spraak in afzonderlijke eenheden te verdelen. Bovendien suggereren sommige studies dat spraak en muziek gemeenschappelijke aspecten delen, zoals de metrische organisatie van ritme.

Een recente studie onderzocht de relatie tussen dyslexie en een algemene beperking in het verwerken van metrische structuren, die onafhankelijk zou kunnen zijn van het specifieke domein (rekenen, muziek, taal). De onderzoekers beoordeelden de vaardigheid van dyslectische kinderen om rationele hoeveelheden te vergelijken in een kindvriendelijke taak en ontdekten dat dyslexie verband houdt met een verstoorde prestatie in een vorm van redeneren die gerelateerd is aan verhoudingen. De dyslectische kinderen presteerden slechter dan leeftijdsgenoten in alle omstandigheden van de redeneertaak met verhoudingen, ongeacht of de doel- en keuzestimuli discrete of continue rationele hoeveelheden bevatten. De onderzoekers speculeren dat een beperking in redeneren op basis van verhoudingen ook van invloed kan zijn op lezen, omdat het de vaardigheid om spraak en taal in kleinere eenheden, zoals woorden en lettergrepen, te verdelen belemmert. Deze speculatie wordt ondersteund door de bevinding dat dyslexie en redeneervaardigheden op basis van verhoudingen gerelateerd zijn bij de jongere groep (7-8 jaar) kinderen. Hoe slechter de leesprestaties voor woorden, niet-woorden en tekst, hoe slechter de prestaties waren in de redeneertaak met verhoudingen. Dit suggereert dat het proces van het omzetten van een discrete hoeveelheid in een continue hoeveelheid vergelijkbaar is met het lezen van een enkel woord dat bestaat uit opeenvolgende “discrete” eenheden (zoals lettergrepen). Dyslectische kinderen presteren mogelijk slechter dan ziende leeftijdsgenoten in deze redeneertaak vanwege hun moeilijkheden met het verdelen van woorden.

Hoewel dit onderzoek interessante inzichten biedt, zijn er enkele beperkingen waar rekening mee moet worden gehouden. Zo werden er geen perceptuele controleopdrachten uitgevoerd om het vermogen van dyslectische kinderen om auditieve stimuli te verdelen (bijvoorbeeld muzikale intervallen) te onderzoeken. Hierdoor kunnen de resultaten niet worden geïnterpreteerd als een alomvattend perceptueel tekort in het verdelen van informatie. Het ontbreken van controlegroepen (bijvoorbeeld visuele factoren, taalfactoren en cognitieve factoren) belemmert ook de generalisatie van de resultaten naar de gehele populatie van dyslectische kinderen. Een andere beperking is dat de correcte en incorrecte antwoorden enige perceptuele gelijkenis vertonen, wat suggereert dat een meer algemeen tekort aan controlefuncties (bijvoorbeeld executieve functies) de prestaties van dyslectische kinderen zou kunnen verklaren. Het is ook mogelijk dat de prestatie van dyslectische kinderen kan worden verklaard door een visueel of aandachtsgerelateerd tekort, waardoor ze de visuele stimuli in de vorm van verhoudingen verkeerd waarnemen. Bovendien was de steekproefomvang van het onderzoek klein, wat enige voorzichtigheid vereist bij de interpretatie van de correlatieresultaten.

De bevindingen van dit onderzoek suggereren dat dyslexie verband houdt met een algemene vorm van redeneren op basis van metrische structuren, die een gemeenschappelijk kenmerk zou kunnen zijn van taal, muziek en wiskunde. Verschillende onderzoeken hebben al aangetoond dat ritme bijdraagt aan fonologisch bewustzijn, vermoedelijk doordat ritme helpt bij het verdelen van een geheel in kleinere delen. Daarom kunnen we speculeren dat redeneren op basis van metrische structuren leesvaardigheden bevordert omdat het de segmentatie van woorden in lettergrepen mogelijk maakt, vergelijkbaar met het effect van ritme op spraakwaarneming. Bovendien suggereren de resultaten van dit onderzoek dat dyslexie al vroeg kan worden geïdentificeerd door middel van alternatieve taken die niet gerelateerd zijn aan lezen, zoals de redeneertaak met verhoudingen die in dit onderzoek werd gebruikt. Vroege screening van leesproblemen kan neuropsychologische interventies mogelijk maken en het risico op leerstoornissen helpen voorkomen. Verschillende onderzoeken hebben al niet-leesgerelateerde taken gebruikt om de ontwikkeling van leesvaardigheden te voorspellen, maar voor zover wij weten heeft geen enkel onderzoek tot nu toe gebruikgemaakt van een redeneertaak met verhoudingen. Gebaseerd op onze bevindingen zouden taken gericht op redeneren op basis van verhoudingen (zoals wiskunde) ons in staat stellen om leesproblemen tijdens de schooljaren te voorspellen en vroegtijdige interventie mogelijk te maken.

Samengevat toont dit onderzoek aan dat dyslexie verband houdt met een verstoorde waarneming van metrische structuren in taal, en dat er ook een verband bestaat tussen leesproblemen en redeneervaardigheden op basis van verhoudingen. We speculeren dat het bevorderen van redeneren op basis van metrische structuren kan bijdragen aan leesvaardigheden doordat het de segmentatie van woorden in lettergrepen mogelijk maakt. Daarnaast kan dyslexie vroegtijdig worden geïdentificeerd met alternatieve taken die niet gerelateerd zijn aan lezen, zoals de redeneertaak met verhoudingen die in dit onderzoek werd gebruikt.

Cappagli G, Carzola B, Potente C, Gori M. Proportional Reasoning Deficit in Dyslexia. Brain Sci. 2023 May 12;13(5):795. doi: 10.3390/brainsci13050795. PMID: 37239267; PMCID: PMC10216778.