Autisme, ook wel autisme spectrum stoornis (ASS) genoemd, is een ontwikkelingsstoornis die invloed heeft op hoe mensen communiceren en omgaan met anderen. Mensen met autisme ervaren vaak uitdagingen in sociale situaties en hebben soms moeite om de emoties en intenties van anderen te begrijpen.Inleiding: wat is autisme en wat is empathie?
Empathie, of het vermogen om je in te leven in anderen, speelt hierbij een belangrijke rol. Het helpt ons de gevoelens en gedachten van andere mensen te begrijpen, wat belangrijk is voor goede sociale relaties. Toch werkt empathie bij mensen met autisme soms anders, wat tot verwarring kan leiden. Wetenschappers zijn dan ook gaan onderzoeken hoe en waarom deze verschillen in empathie ontstaan.
Er zijn verschillende soorten empathie die helpen om de gevoelens van anderen te begrijpen. Deze twee soorten worden meestal onderverdeeld als:Cognitieve versus affectieve empathie
- Cognitieve empathie: Dit is het vermogen om te begrijpen wat een ander denkt of voelt door logisch na te denken en conclusies te trekken. Het wordt soms gezien als “mentaal gissen.” Stel je bijvoorbeeld voor dat je ziet dat iemand boos kijkt omdat zijn pen kwijt is. Door cognitieve empathie kun je begrijpen dat deze persoon gefrustreerd is omdat hij niet kan vinden wat hij zoekt.
- Affectieve empathie: Dit betekent dat je zelf een emotionele reactie voelt op de gevoelens van anderen, alsof je deze gevoelens zelf ook ervaart. Als je een vriend ziet huilen, voel je je misschien verdrietig of bezorgd voor hem, zelfs zonder precies te weten waarom hij verdrietig is.
Empathie werkt bij mensen met autisme soms anders dan bij anderen. Vaak begrijpen mensen met autisme wel wat iemand anders denkt of voelt (cognitieve empathie), maar ervaren ze minder vaak automatisch dezelfde emotie (affectieve empathie). Dit wordt soms omschreven als een ‘onevenwicht in empathie’.Empathie bij mensen met autisme
Sommige wetenschappers denken dat dit verschil deels te maken heeft met hoe mensen met autisme naar de wereld kijken. In plaats van zich op het geheel van een situatie te richten, richten zij zich soms op details. Bijvoorbeeld, waar de meeste mensen misschien snel een verdrietige gezichtsuitdrukking herkennen, zien mensen met autisme vaak eerst kleine dingen zoals een frons of een traan. Dit maakt het soms lastiger om de emotie van de ander intuïtief aan te voelen.
Verschillende studies hebben onderzocht hoe affectieve empathie bij mensen met autisme werkt, en de resultaten zijn gemengd. Een aantal onderzoeken toont aan dat mensen met autisme vaak minder lichamelijke reacties vertonen op de emoties van anderen. Bijvoorbeeld, in experimenten waar gezichtsuitdrukkingen zoals een lach of een frons getoond werden, bleek dat mensen met autisme minder snel dezelfde expressie teruggeven of ‘meebewegen’ met de emotie van de ander.Onderzoek naar affectieve empathie bij autisme
Een ander onderzoek meet emotionele reacties bij kinderen met autisme wanneer zij beelden zien van verdrietige mensen. Terwijl de meeste kinderen direct een gevoel van medeleven ervaren en zich zorgen maken, reageren kinderen met autisme soms minder heftig. Toch betekent dit niet dat ze geen gevoelens hebben; het lijkt erop dat ze deze emoties anders ervaren of uiten.
Er zijn ook onderzoeken die een verhoogde gevoeligheid voor emoties laten zien bij mensen met autisme. Deze mensen reageren juist sterk op bepaalde emoties, wat kan leiden tot verwarring omdat hun reacties onverwacht of intens kunnen overkomen. Dit verschil in bevindingen laat zien dat er veel variatie bestaat binnen autisme.
Wanneer mensen met autisme minder sterke affectieve empathie ervaren, kan dit hun dagelijks leven beïnvloeden. Omdat ze emoties van anderen niet altijd ‘meebeleven’, kunnen ze soms als afstandelijk of ongeïnteresseerd overkomen, zelfs als dat helemaal niet hun bedoeling is.De impact van een 'gebrek aan affectieve empathie'
Stel je voor: Anna ziet dat haar collega Mark somber kijkt. Omdat Anna moeite heeft om die emotie zelf ook te voelen, blijft ze doorgaan met haar werk en vraagt ze niet wat er mis is. Mark kan denken dat Anna ongeïnteresseerd is, terwijl ze eigenlijk simpelweg niet doorheeft hoe verdrietig hij zich voelt.
Daarnaast kunnen mensen met autisme hierdoor moeite hebben om goed in te schatten hoe ze in sociale situaties moeten reageren. Dit kan soms leiden tot misverstanden en ongemakkelijke momenten. Bijvoorbeeld, als iemand tijdens een gesprek iets vervelends vertelt, kunnen mensen met autisme soms geen troostende woorden vinden, simpelweg omdat de emotie niet even sterk bij hen binnenkomt.
Een interessante theorie die in het onderzoek besproken wordt, is die van ‘intercorporealiteit’. Dit idee gaat over hoe mensen vaak elkaars emoties aanvoelen via lichaamstaal, gezichtsuitdrukkingen en gebaren. Denk bijvoorbeeld aan hoe je soms al aan iemands houding kunt zien of diegene blij, boos of verdrietig is. Dit ‘lichamelijk aanvoelen’ helpt ons om onbewust de emoties van anderen te begrijpen en erop te reageren.De theorie van ‘intercorporealiteit’
Bij mensen met autisme werkt dit lichamelijk aanvoelen vaak anders. Hun lichaam ‘resoneert’ minder automatisch met dat van anderen. Dit betekent dat zij niet altijd dezelfde signalen oppikken die anderen wel meteen zien. Hierdoor kan een emotie, zoals vreugde of verdriet, moeilijker te begrijpen zijn zonder expliciete uitleg of context.
Uit het onderzoek blijkt dat mensen met autisme vaak uitdagingen ervaren met affectieve empathie, ofwel het direct meevoelen met anderen. Dit komt deels doordat hun lichaam en geest emoties van anderen op een andere manier oppikken en verwerken. In plaats van emoties intuïtief aan te voelen, moeten zij vaak bewuster nadenken over wat iemand anders voelt.Conclusie: autisme en affectieve empathie
Dit verschil in empathie betekent echter niet dat mensen met autisme geen emoties ervaren of geen medeleven kunnen tonen. Hun manier van empathie is alleen anders en vraagt vaak om bewuste stappen en uitleg om emoties te herkennen en erop te reageren. Door meer begrip te ontwikkelen over deze unieke benadering van empathie, kunnen we een inclusievere samenleving opbouwen waarin ruimte is voor diverse manieren van voelen en verbinden.
Schnitzler T, Fuchs T. Autism as a Disorder of Affective Empathy. Psychopathology. 2024;57(1):53-62. doi: 10.1159/000533655. Epub 2023 Oct 18. PMID: 37852203.