Hoeveel dierenliefhebbers ken jij die vlees eten? Hoe kunnen we collectief klagen over individuele gevallen van dierenmishandeling en vervolgens de verschrikkingen van de bio-industrie negeren? Hoe kunnen fatsoenlijke mensen die zich inzetten voor goede doelen, tegelijkertijd dagelijks gedrag vertonen dat doordrenkt is met dergelijke negatieve gevolgen?
Cognitieve dissonantie van het eten van dieren
De ervaring van het eten van dieren is er een van cognitieve dissonantie – we worden in twee richtingen getrokken omdat wanneer we vlees eten, een waarde die we hebben (het belang van het humaan behandelen van dieren) wordt tegengesproken door ons gedrag. Dissonantie is emotioneel onaangenaam en we zijn vastbesloten om ons van het schuldgevoel te ontdoen.
Cognitieve dissonantie verwijst naar het ongemakkelijke gevoel dat mensen ervaren wanneer ze tegenstrijdige overtuigingen, attitudes of gedragingen hebben. Deze innerlijke conflictuele toestand ontstaat wanneer iemand handelt op een manier die niet overeenstemt met hun bestaande overtuigingen of wanneer ze met informatie worden geconfronteerd die indruist tegen hun overtuigingen.
Om dit ongemak te verminderen, streven mensen ernaar om consistentie te bereiken tussen hun gedachten, attitudes en gedragingen. Dit kan op verschillende manieren gebeuren:
- Het aanpassen van attitudes: Mensen kunnen hun overtuigingen veranderen om in lijn te zijn met hun gedrag. Bijvoorbeeld, als iemand een gezondheidsbewuste persoon is die normaal gesproken snoep vermijdt, maar toch een stuk taart eet op een verjaardagsfeestje, kan cognitieve dissonantie optreden. Om consistentie te bereiken, kan die persoon proberen te denken dat het slechts een uitzondering was, of dat een beetje taart af en toe geen kwaad kan.
- Het rechtvaardigen van gedrag: Als mensen hun gedrag niet kunnen veranderen, kunnen ze proberen hun acties te rechtvaardigen om de dissonantie te verminderen. Dit kan gebeuren door positieve aspecten te benadrukken of door zichzelf te vergelijken met anderen die hetzelfde doen. Bijvoorbeeld, iemand die rookt en zich bewust is van de gezondheidsrisico’s, kan zijn gedrag rechtvaardigen door te denken dat ze anders goed voor hun gezondheid zorgen en dat het roken slechts één aspect is.
- Het zoeken naar nieuwe informatie: Soms kunnen mensen nieuwe informatie zoeken die hun gedrag ondersteunt en in overeenstemming is met hun overtuigingen. Dit wordt selectieve blootstelling genoemd, waarbij mensen de neiging hebben om informatie te zoeken die hun bestaande opvattingen bevestigt en informatie te vermijden die conflicteert.
Cognitieve dissonantie is een belangrijk concept in de sociale psychologie omdat het helpt verklaren hoe mensen omgaan met inconsistenties en het kan ons begrip vergroten van waarom mensen bepaalde beslissingen nemen en hoe ze hun gedrag rechtvaardigen. Het kan ook van invloed zijn op het vermogen van mensen om open te staan voor nieuwe ideeën en verandering.
Strategieën om vleesgerelateerde cognitieve dissonantie te verminderen
Preventie
- Vermijding: We proberen gewoon niet te denken of te praten over het eten van vlees en de daarmee samenhangende problemen. Dit wordt gesteund door culturele normen en machtsstructuren die de schadelijke gevolgen van vleesconsumptie verbergen.
- Opzettelijke onwetendheid: Vleeseters hebben vaak minder kennis van landbouwpraktijken en onderwaarderen het leed van boerderijdieren om negatieve opwinding te voorkomen.
- Dissociatie: Individuen koppelen het dier los van het voedselproduct door vlees andere namen te geven, waardoor ze de schuldgevoelens verminderen.
Indirecte strategieën
- Waargenomen gedragsverandering: Mensen doen alsof het problematische gedrag niet op hen van toepassing is, wat kan leiden tot zelfidentificatie als vegetariër, terwijl ze toch vlees blijven eten.
- Zichzelf definiëren als humane vleeseters: Men beweert dat het vlees dat ze eten geen schade toebrengt aan dieren omdat het op humane wijze is geproduceerd, hoewel dit moreel discutabel is.
- Do-gooder afwijking: Kritiek op “morele rebellen” leidt af van de eigen morele tekortkomingen, wat resulteert in negatieve beoordelingen van vegetariërs.
- Schuld van derden: Men legt de verantwoordelijkheid voor dierenmishandeling bij andere entiteiten in het voedselsysteem, waardoor persoonlijke verantwoordelijkheid wordt verdoezeld.
- Morele verontwaardiging: Het uiten van morele verontwaardiging over overtreders leidt af van schuldgevoelens over het eigen gedrag.
Directe rechtvaardigingen
- Ontkenning van de dierlijke geest: Door te beweren dat landbouwhuisdieren niet voelen en lijden, verminderen vleeseters schuldgevoelens.
- Tweedeling: Dieren worden in verschillende categorieën ingedeeld, waardoor positieve banden met huisdieren worden behouden en het eten van andere dieren wordt gerechtvaardigd.
- Vlees als natuurlijk, normaal, lekker en noodzakelijk: Vleeseters rechtvaardigen hun gedrag door te beweren dat het eten van vlees natuurlijk, normaal, lekker en noodzakelijk is.
Hoewel deze strategieën vleeseters helpen om cognitieve dissonantie te verminderen en hun gedrag te rechtvaardigen, is het belangrijk om na te denken over de morele implicaties van vleesconsumptie. Door bewust te zijn van deze mechanismen kunnen we beginnen met het nemen van verantwoordelijkheid voor onze keuzes en streven naar een meer ethische en duurzame manier van leven.
Het eten van vlees heeft zowel voor- als nadelen, zowel op individueel niveau als op het gebied van milieu en ethiek. Hier zijn enkele belangrijke punten om te overwegen:
Voordelen van het eten van vlees:
- Voedingswaarde: Vlees bevat belangrijke voedingsstoffen zoals eiwitten, ijzer, vitamine B12 en zink, die essentieel zijn voor een gezond lichaam.
- Verzadiging: Vlees kan een gevoel van verzadiging geven, waardoor mensen zich langer vol voelen en minder snel naar andere voedingsmiddelen grijpen.
- Culturele aspecten: Vlees speelt vaak een belangrijke rol in de culinaire tradities en culturen van veel samenlevingen, en het kan een bron zijn van sociale verbinding en identiteit.
- Traditionele voeding: In sommige gebieden zijn er beperkte voedselbronnen beschikbaar en kan het eten van vlees de enige praktische manier zijn om aan voedingsbehoeften te voldoen.
Nadelen van het eten van vlees:
- Milieueffecten: De veeteelt is een van de belangrijkste bronnen van broeikasgasemissies, ontbossing en watervervuiling. De intensieve vleesproductie draagt bij aan klimaatverandering en verlies van biodiversiteit.
- Dierenleed: De bio-industrie gaat vaak gepaard met slechte leefomstandigheden voor dieren, waarbij ze in kleine ruimtes worden gehouden en blootgesteld aan stress en lijden.
- Gezondheidsrisico’s: Overmatige consumptie van rood vlees is in verband gebracht met een verhoogd risico op bepaalde ziekten, zoals hart- en vaatziekten en sommige vormen van kanker.
- Antibioticagebruik: In de veeteelt worden vaak antibiotica gebruikt om ziekten bij dieren te voorkomen, wat kan leiden tot antibioticaresistentie bij mensen.
- Duurzaamheid: De vleesindustrie vereist veel land, water en voer, wat een aanzienlijke belasting vormt voor natuurlijke hulpbronnen en ecosystemen.
Het is belangrijk om een gebalanceerde benadering te hebben bij het overwegen van het eten van vlees. Voor sommige mensen kan een matige consumptie van vlees deel uitmaken van een gezond en gevarieerd dieet. Anderen kiezen ervoor om vegetarisch of veganistisch te eten om de negatieve gevolgen van de vleesindustrie te verminderen en dierenleed te voorkomen. Bewuste keuzes maken over vleesconsumptie kan bijdragen aan zowel persoonlijke gezondheid als duurzaamheid.
Rothgerber, H. (2020). Meat-related cognitive dissonance: A conceptual framework for understanding how meat eaters reduce negative arousal from eating animals. Appetite, 146, 104511.
Rothgerber, H., & Rosenfeld, D. L. (2021). Meat‐related cognitive dissonance: The social psychology of eating animals. Social and Personality Psychology Compass, 15(5), e12592.
