Angst en stress zijn significante verstoorders van ons dagelijks leven. Ze hinderen ons vermogen om dagelijkse verplichtingen en verantwoordelijkheden succesvol te vervullen en ontnemen ons momenten van vreugde, tevredenheid en rust. In plaats van in het hier en nu te leven, worden we geplaagd door toekomstige gedachten, veronderstellingen en onjuiste conclusies. Dit type denken leidt af, verstoort ons dagelijks leven en berooft ons van een gevoel van stabiliteit en evenwicht.
De functie van angst en verhoogde spanning
Angst en korte perioden van verhoogde spanning hebben een belangrijke functie in het menselijk leven; ze zijn essentieel voor onze overleving en welzijn:
- Overlevingsmechanisme: Angst is een natuurlijke reactie die ons alert maakt op potentieel gevaar. Het is een deel van onze evolutionaire ‘vecht-of-vlucht’-reactie, waarbij het lichaam zich klaarmaakt om snel te reageren op bedreigingen, wat van groot belang kan zijn voor overleving.
- Motivatie: Korte perioden van verhoogde spanning kunnen motiverend werken en ons helpen om deadlines te halen of prestaties te leveren. Dit type stress, vaak aangeduid als ‘eustress’, is positief en kan leiden tot verbeterde prestaties.
- Verhoogde waakzaamheid: Zowel angst als tijdelijke spanning zorgen voor een hogere staat van alertheid. Dit kan nuttig zijn in situaties waar snelle besluitvorming vereist is, zoals bij het besturen van een auto of tijdens competitieve evenementen.
Overgang naar stress
Wanneer angst en verhoogde spanning een blijvend karakter krijgen of te intens worden, kunnen ze overgaan in (chronische) stress, wat negatieve gevolgen kan hebben:
- Chronische stress: Langdurige blootstelling aan hoge niveaus van spanning en angst kan leiden tot chronische stress. Dit is stress die niet meer functioneel is en waarbij het lichaam continu in een staat van verhoogde alertheid blijft, wat schadelijk kan zijn voor de gezondheid.
- Psychologische en fysieke gezondheidsproblemen: Stress kan leiden tot een breed scala aan gezondheidsproblemen, waaronder hartziekten, hoge bloeddruk, diabetes, depressie en angststoornissen.
- Verminderde levenskwaliteit: Langdurige stress kan de kwaliteit van leven aanzienlijk verminderen. Het beïnvloedt het vermogen om te genieten van dagelijkse activiteiten, ondermijnt persoonlijke relaties en vermindert de algehele tevredenheid.
Beheer en preventie
Om de overgang van nuttige angst en spanning naar schadelijke stress te voorkomen, is het belangrijk om effectieve stressbeheersingstechnieken te ontwikkelen:
- Mindfulness en meditatie: Deze technieken helpen om het bewustzijn van het huidige moment te vergroten en de neiging om over potentieel negatieve toekomstige gebeurtenissen te piekeren te verminderen.
- Fysieke activiteit: Regelmatige lichaamsbeweging is een effectieve manier om stress te verminderen, omdat het de productie van endorfines stimuleert, die natuurlijke stemmingsverbeteraars zijn.
- Tijdmanagement: Goed tijdmanagement kan helpen om de dagelijkse taken en verantwoordelijkheden beter te beheersen, waardoor de kans op stress wordt verkleind.
Door deze technieken te integreren, kan je de voordelen van angst en korte perioden van verhoogde spanning benutten zonder de negatieve effecten van stress te ervaren.
Dagelijkse functie en activiteiten
Onder ideale omstandigheden zouden we dagelijks diverse taken moeten kunnen uitvoeren zonder belemmerd te worden door zorgen, stress of overweldiging. Wanneer stress en zorgen echter een obstakel vormen, wordt het moeilijk om zelfs de meest noodzakelijke en basale taken te voltooien. Dit komt niet door luiheid of gebrek aan verantwoordelijkheid, maar door een gevoel van verlamming en vermoeidheid dat kan ontstaan bij overweldigende zorgen en stress. Enkele levensgebieden die negatief beïnvloed kunnen worden door angst zijn onder meer:
- Persoonlijke hygiëne en zelfzorg
- Het nakomen van werkverplichtingen
- Het vervullen van gezins-, ouderschaps- of zorgtaken
- Aandacht voor financiële verplichtingen en huishoudelijke taken
- Aandacht voor fysiek welzijn zoals gezondheid, beweging, slaap en voeding
- Het vermogen om te genieten van plezierige activiteiten, hobby’s en ontspanning
Wanneer een of meer van deze levensgebieden worden beïnvloed door angst en/of stress, beperken we ons leven en onze ervaringen aanzienlijk, omdat bepaalde elementen van ons dagelijks leven op de achtergrond raken. We focussen buitensporig op onze zorgen, wat andere belangrijke onderdelen van ons leven overschaduwt.
Wat te doen bij herkenning van negatieve impact door zorgen en angst
- Eerlijk beoordelen wat er speelt: Let op de specifieke elementen die stress en zorgen veroorzaken, zoals werk, familie, persoonlijke relaties, fysieke gezondheid en financiële druk. Dit is een cruciale stap in het formuleren van een plan om de negatieve impact te verminderen.
- Visie op hersteld dagelijks functioneren: Denk na over hoe een optimaal functionerend leven eruit zou zien, bijvoorbeeld meer tijd met familie, tijd voor beweging en persoonlijke interesses, en het werk ‘bij de deur laten’ na kantoortijd.
- Identificeren van ondersteuningsbehoeften: Evalueer hoeveel tijd en energie aan verschillende levensgebieden worden besteed en erken waar hulp nodig is. Dit kan inhouden het gebruik van een vrije dag, het spreken met een leidinggevende of het stellen van sterkere grenzen op het werk.
- Implementeren van een stressreductieplan: Begin klein, bijvoorbeeld door een pauze in te lassen voor lunch en rust, en werk naar een beheersbaarder aantal cliënten of werklast.
Signalen van hersteld dagelijks functioneren
- Meer tijd voor interesses, hobby’s en zelfzorg
- Minder focus op werkgerelateerde zorgen
- Sterkere grenzen wat betreft werkcommunicatie en overwerk
- Betere focus op persoonlijke hygiëne, fysieke activiteit en welzijn
- Meer balans tussen werk, gezin en eigen tijd
- Minder fixatie op toekomstscenario’s en meer aandacht voor het huidige moment
Het adequaat reduceren van angst, stress en overweldiging leidt tot een niveau van herstel waarbij we onze verplichtingen kunnen nakomen, aanwezig kunnen zijn in onze ervaringen en tijd en energie kunnen besteden aan de dingen die we willen doen zonder onnodige focus op zorgen of stressfactoren.
Lazarus, R., & Folkman, S. (2020). Stress: Appraisal and Coping. Encyclopedia of Behavioral Medicine.
