ADHD bij volwassenen wordt gekenmerkt door problemen met concentratie, impulsiviteit, en soms hyperactiviteit. Naast deze symptomen kampen veel volwassenen met ADHD ook met emotionele problemen, zoals depressie. Onderzoek toont aan dat tussen de 18,6% en 53,3% van de volwassenen met ADHD ook depressie heeft. Deze combinatie kan leiden tot ernstigere klachten en een moeilijkere behandeling.
Een veelgebruikte behandeling voor volwassenen met ADHD is methylfenidaat, een stimulerend medicijn dat helpt om de aandacht en concentratie te verbeteren. Voor mensen die zowel ADHD als depressie hebben, wordt vaak een combinatie van methylfenidaat en een selectieve serotonineheropnameremmer (SSRI) voorgeschreven. SSRI’s worden meestal voorgeschreven om depressie te behandelen door het serotonineniveau in de hersenen te verhogen. Toch is er maar weinig bekend over de veiligheid van deze combinatie bij volwassenen, en dat is precies wat dit onderzoek probeert te achterhalen.
Onderzoek richtte zich op het beoordelen van de veiligheid van het combineren van methylfenidaat met SSRI’s bij volwassenen met ADHD en comorbide depressie. Het was de bedoeling om vast te stellen of deze medicatiecombinatie leidde tot meer bijwerkingen in vergelijking met het gebruik van methylfenidaat alleen. Daarnaast wilde men onderzoeken of bepaalde SSRI’s, zoals fluoxetine en escitalopram, betere veiligheidsprofielen hadden dan andere. Het begrijpen van deze verschillen is belangrijk voor clinici, zodat zij betere beslissingen kunnen nemen over welke medicatiecombinaties het veiligst zijn voor hun patiënten.
Onderzoeksopzet en deelnemers
Het onderzoek maakte gebruik van gegevens uit een landelijke claimsdatabase in Zuid-Korea, die tussen januari 2016 en februari 2021 werd verzameld. Deelnemers waren volwassenen van 18 jaar en ouder die zowel ADHD als een depressieve stoornis hadden. In totaal werden 17.234 volwassenen geïncludeerd, met een gemiddelde leeftijd van 29,4 jaar. Van deze groep waren iets meer vrouwen (52,7%) dan mannen (47,3%). Alle deelnemers hadden in deze periode methylfenidaat voorgeschreven gekregen, waarbij een deel daarnaast ook een SSRI gebruikte.
De deelnemers werden verdeeld in vier groepen:
- Een groep die alleen methylfenidaat gebruikte.
- Een groep die zowel methylfenidaat als een SSRI gebruikte (de SSRI-groep).
- Een subgroep binnen de SSRI-groep die specifiek fluoxetine gebruikte.
- Een subgroep binnen de SSRI-groep die specifiek escitalopram gebruikte.
Het onderzoek was zo opgezet dat deelnemers in gelijke aantallen aan de verschillende groepen werden toegewezen, met als doel om de resultaten eerlijk en betrouwbaar te vergelijken. De belangrijkste uitkomstmaten waren het optreden van neuropsychiatrische bijwerkingen (zoals angst, slaapstoornissen en manische episoden) en lichamelijke bijwerkingen (zoals hoofdpijn, hypertensie en hyperlipidemie). Het onderzoek maakte gebruik van een zogenaamde Cox-regressieanalyse om het risico op deze bijwerkingen in kaart te brengen.
Belangrijkste bevindingen
Uit het onderzoek bleek dat de combinatie van methylfenidaat en SSRI’s over het algemeen veilig is voor volwassenen met ADHD en comorbide depressie. Er was geen significant verhoogd risico op neuropsychiatrische of lichamelijke bijwerkingen bij patiënten die beide medicijnen gebruikten, vergeleken met patiënten die alleen methylfenidaat gebruikten. Sterker nog, de SSRI-groep had een lager risico op het ontwikkelen van hoofdpijn in vergelijking met de methylfenidaatgroep (een halvering van het risico, HR: 0,50). Dit kan erop wijzen dat de toevoeging van een SSRI een positief effect heeft op bepaalde symptomen die gerelateerd zijn aan ADHD en depressie.
Toen de onderzoekers verder inzoomden op de vergelijking tussen fluoxetine en escitalopram, kwamen er nog enkele interessante bevindingen naar voren. De fluoxetinegroep had bijvoorbeeld een lager risico op hypertensie (verhoogde bloeddruk) en hyperlipidemie (hoge cholesterolwaarden) in vergelijking met de escitalopramgroep. Dit betekent dat fluoxetine mogelijk een geschiktere keuze kan zijn voor patiënten die risico lopen op deze bijwerkingen.
In onderstaande tabel zijn enkele van de belangrijkste bevindingen van het onderzoek samengevat. Dit biedt een overzicht van de verschillen in risico op bijwerkingen tussen de verschillende behandelingen.
| Uitkomst | Methylfenidaat | Methylfenidaat + SSRI | Fluoxetine | Escitalopram |
|---|---|---|---|---|
| Hoofdpijn | 19 gevallen | 14 gevallen | 7 gevallen | 8 gevallen |
| Hypertensie | 13 gevallen | 16 gevallen | 4 gevallen | 11 gevallen |
| Hyperlipidemie | 9 gevallen | 8 gevallen | 2 gevallen | 5 gevallen |
| Tremor | 15 gevallen | 9 gevallen | 11 gevallen | 6 gevallen |
Wat betekenen de resultaten voor patiënten?
De resultaten van dit onderzoek suggereren dat de combinatie van methylfenidaat en SSRI’s over het algemeen veilig is voor volwassenen met ADHD en comorbide depressie. Voor veel patiënten is dit goed nieuws, omdat ze vaak afhankelijk zijn van meerdere medicijnen om hun symptomen onder controle te houden. Het onderzoek laat zien dat het toevoegen van een SSRI aan methylfenidaat niet leidt tot een verhoogd risico op ernstige bijwerkingen zoals manie, angststoornissen of slaapstoornissen.
De resultaten van dit onderzoek bieden echter een solide basis voor clinici om vertrouwen te hebben in het voorschrijven van deze medicatiecombinaties bij volwassenen met ADHD en depressie.
Een belangrijk inzicht uit dit onderzoek is dat patiënten die de combinatie van methylfenidaat en een SSRI gebruiken, zelfs minder kans lijken te hebben op bepaalde bijwerkingen, zoals hoofdpijn. Dit is vooral relevant voor mensen die vaak last hebben van hoofdpijn of migraine, aangezien de combinatiebehandeling juist een beschermend effect lijkt te hebben. Daarnaast toont het onderzoek aan dat fluoxetine mogelijk de voorkeur verdient boven escitalopram bij patiënten die gevoelig zijn voor hypertensie of hoge cholesterolwaarden, omdat fluoxetine in dit onderzoek geassocieerd werd met een lager risico op deze aandoeningen.
Het onderzoek laat ook zien dat er belangrijke verschillen zijn in hoe mannen en vrouwen reageren op deze behandelingen. Zo hadden vrouwen in de SSRI-groep een lager risico op hoofdpijn, terwijl mannen minder last hadden van tremoren. Dit benadrukt het belang van een gepersonaliseerde benadering bij de behandeling van ADHD en depressie. Artsen zouden bij het voorschrijven van medicatie rekening kunnen houden met sekseverschillen om de behandeling zo effectief en veilig mogelijk te maken.
Conclusie: Veiligheid en toekomstige richtingen
Op basis van dit onderzoek kunnen we concluderen dat de combinatie van methylfenidaat en SSRI’s een veilige behandelingsoptie is voor volwassenen met ADHD en comorbide depressie. De combinatie lijkt zelfs enkele voordelen te hebben, zoals een verminderd risico op hoofdpijn. Voor patiënten met bijkomende risico’s op hypertensie of hyperlipidemie zou fluoxetine overwogen kunnen worden als een veiligere keuze dan escitalopram.
Lee DY, Kim C, Shin Y, Park RW. Combined Methylphenidate and Selective Serotonin Reuptake Inhibitors in Adults With Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder. JAMA Netw Open. 2024 Oct 1;7(10):e2438398. doi: 10.1001/jamanetworkopen.2024.38398. PMID: 39382893.
