Selectieve serotonine-heropnameremmers, ook wel bekend als SSRI’s, zijn een veelvoorkomend type medicatie dat vaak wordt voorgeschreven door artsen en psychologen. Deze medicijnen worden voornamelijk gebruikt voor de behandeling van depressie en angststoornissen, maar kunnen ook helpen bij andere mentale aandoeningen.
In dit artikel leggen we in eenvoudige taal uit wat SSRI’s zijn, hoe ze werken en waar ze voor worden gebruikt. We bespreken ook wat je kunt verwachten als je deze medicijnen gaat gebruiken, zoals mogelijke bijwerkingen en hoe je ze op een veilige manier kunt innemen. Het doel is om je te voorzien van duidelijke en begrijpelijke informatie, zodat je beter voorbereid bent en goed kunt samenwerken met je behandelaar.
Als je SSRI’s gaat gebruiken of ze al gebruikt, is het belangrijk om te weten hoe ze je kunnen helpen en wat je kunt doen als je vragen of zorgen hebt.
Hoe werken SSRI’s?
SSRI’s beïnvloeden de manier waarop chemische stoffen in je hersenen samenwerken. Een van die stoffen is serotonine, een neurotransmitter die een belangrijke rol speelt in je stemming, emoties en welbevinden. Mensen met een depressie of angststoornis hebben vaak een tekort aan serotonine of een verstoorde balans van deze stof in hun hersenen.
SSRI’s werken door de heropname van serotonine in de hersencellen te blokkeren. Normaal gesproken wordt serotonine snel door de hersenen opgenomen nadat het zijn werk heeft gedaan, maar SSRI’s zorgen ervoor dat de serotonine langer in de hersenen actief blijft. Dit helpt om je stemming te verbeteren en angstklachten te verminderen.
Het kan een paar weken duren voordat je de effecten van SSRI’s echt gaat merken. Dit komt doordat de veranderingen in je hersenen langzaam plaatsvinden. Het is belangrijk om geduld te hebben en het medicijn de tijd te geven om te werken, ook al voel je in het begin nog geen duidelijke verbetering.
Je arts of psycholoog kan je SSRI’s voorschrijven als onderdeel van een bredere behandeling. Vaak worden SSRI’s gecombineerd met andere therapieën, zoals cognitieve gedragstherapie, om een betere balans in je mentale gezondheid te bereiken.
Waarvoor worden SSRI’s gebruikt?
SSRI’s worden voornamelijk voorgeschreven om depressie te behandelen, maar ze zijn ook effectief bij verschillende andere mentale aandoeningen. Hieronder een overzicht van de meest voorkomende aandoeningen waarbij SSRI’s kunnen helpen:
- Depressie: Bij mensen met een depressie is de balans van serotonine in de hersenen vaak verstoord. SSRI’s kunnen helpen deze balans te herstellen, waardoor de symptomen van depressie, zoals somberheid, vermoeidheid en verlies van interesse in dagelijkse activiteiten, verminderen.
- Angststoornissen: Dit omvat verschillende aandoeningen, zoals gegeneraliseerde angststoornis, sociale fobie en paniekstoornissen. SSRI’s kunnen helpen om gevoelens van angst en nervositeit te verminderen door de serotoninespiegel in de hersenen te verhogen.
- Obsessieve-compulsieve stoornis (OCD): Bij OCD hebben mensen last van terugkerende, obsessieve gedachten en dwanghandelingen. SSRI’s kunnen helpen om deze symptomen te verminderen door de chemische balans in de hersenen te beïnvloeden.
- Posttraumatische stressstoornis (PTSS): Na een traumatische gebeurtenis kunnen sommige mensen last krijgen van angst, nachtmerries en herbelevingen. SSRI’s kunnen helpen om de intensiteit van deze symptomen te verlichten.
- Eetstoornissen: Bij aandoeningen zoals boulimia nervosa kunnen SSRI’s soms worden voorgeschreven om de impulsieve eetbuien en eetgedrag te reguleren.
Het is belangrijk om te onthouden dat SSRI’s niet bij iedereen hetzelfde effect hebben. Sommige mensen merken al snel verbetering, terwijl anderen verschillende medicijnen moeten uitproberen voordat ze het gewenste resultaat bereiken. Je arts zal samen met jou bespreken welk medicijn het beste past bij jouw situatie.
Wat kun je verwachten tijdens het gebruik van SSRI’s?
Als je begint met het gebruik van SSRI’s, is het goed om te weten wat je kunt verwachten en hoe je lichaam kan reageren. SSRI’s beginnen vaak pas na enkele weken effect te hebben, meestal tussen de 2 en 6 weken. Dit komt doordat de serotoninespiegel in de hersenen langzaam verandert. Geduld is hierbij belangrijk, want je kunt je in de eerste weken misschien nog niet veel beter voelen.
Bijwerkingen
Het gebruik van SSRI’s kan, net als bij veel medicijnen, gepaard gaan met bijwerkingen. Niet iedereen ervaart deze bijwerkingen, maar enkele veelvoorkomende zijn:
- Misselijkheid
- Hoofdpijn
- Duizeligheid
- Slapeloosheid of juist slaperigheid
- Seksuele problemen, zoals verminderde zin in seks of moeite met een orgasme
Deze bijwerkingen zijn vaak tijdelijk en verminderen naarmate je lichaam gewend raakt aan het medicijn. Als ze echter aanhouden of ernstig worden, is het verstandig om contact op te nemen met je arts.
Langetermijngevolgen
Bij langdurig gebruik van SSRI’s kan het nodig zijn om regelmatig contact te houden met je behandelaar. De meeste mensen kunnen SSRI’s veilig voor langere tijd gebruiken, maar soms kan het nodig zijn de dosering aan te passen of een andere behandeling te overwegen als de medicatie minder effectief wordt.
Voor sommigen is het mogelijk om na verloop van tijd, in overleg met de arts, de dosis geleidelijk af te bouwen of zelfs te stoppen. Het is echter belangrijk om SSRI’s nooit abrupt te stoppen, omdat dit kan leiden tot ontwenningsverschijnselen zoals duizeligheid, angst of prikkelbaarheid. Een langzame afbouw vermindert deze risico’s.
Veelgestelde vragen over SSRI’s
Bij het gebruik van SSRI’s kunnen veel vragen naar boven komen. Hieronder beantwoorden we enkele van de meest voorkomende vragen die patiënten hebben over deze medicijnen.
1. Zijn SSRI’s verslavend?
SSRI’s zijn niet verslavend in de traditionele zin van het woord, zoals sommige andere medicijnen (bijvoorbeeld opioïden). Je zult geen ‘craving’ of drang ontwikkelen om de medicijnen steeds meer te gebruiken. Wel kunnen sommige mensen ontwenningsverschijnselen krijgen als ze abrupt stoppen met het gebruik ervan, wat vaak als ‘onttrekkingsverschijnselen’ wordt aangeduid. Daarom is het belangrijk om nooit zonder overleg met je arts te stoppen, maar de dosering geleidelijk af te bouwen.
2. Hoe lang moet ik SSRI’s gebruiken?
Hoe lang je SSRI’s moet gebruiken, hangt af van de reden waarvoor je ze neemt en hoe goed je op de behandeling reageert. Voor veel mensen worden SSRI’s ten minste zes maanden tot een jaar voorgeschreven om te voorkomen dat de klachten terugkeren. Bij chronische aandoeningen, zoals angststoornissen of terugkerende depressies, kan langduriger gebruik nodig zijn. Dit wordt altijd in overleg met je behandelaar besproken.
3. Wat moet ik doen als ik een dosis vergeet?
Als je een dosis vergeet, neem deze dan zo snel mogelijk in zodra je eraan denkt. Als het al bijna tijd is voor je volgende dosis, sla de vergeten dosis dan over en ga verder volgens je normale schema. Neem nooit een dubbele dosis om de gemiste dosis in te halen, omdat dit kan leiden tot een overdosis en bijwerkingen.
4. Kan ik alcohol drinken tijdens het gebruik van SSRI’s?
Alcohol kan de bijwerkingen van het medicijn verergeren, zoals slaperigheid of duizeligheid. Bovendien kan alcohol het effect van SSRI’s verminderen. Het is het beste om voorzichtig te zijn en je alcoholgebruik te beperken, vooral in de eerste weken van de behandeling. Overleg altijd met je arts wat voor jou het beste is.
5. Werken SSRI’s voor iedereen?
SSRI’s helpen veel mensen, maar ze zijn niet voor iedereen even effectief. Sommige mensen moeten verschillende soorten antidepressiva proberen voordat ze een medicijn vinden dat voor hen werkt. Soms kunnen andere vormen van therapie, zoals cognitieve gedragstherapie, samen met of in plaats van medicatie worden aanbevolen.
Praktische tips voor het gebruik van SSRI’s
Het gebruik van SSRI’s kan in het begin wat aanpassing vergen, maar met een paar eenvoudige tips kun je ervoor zorgen dat je je medicatie op de juiste manier gebruikt en de kans op bijwerkingen verkleint.
1. Neem je medicatie elke dag op hetzelfde tijdstip
Door je SSRI’s elke dag op hetzelfde moment in te nemen, wordt het gemakkelijker om de inname niet te vergeten. Sommige mensen nemen hun medicatie liever ‘s ochtends om slapeloosheid te voorkomen, terwijl anderen het ‘s avonds innemen als de bijwerking slaperigheid optreedt. Bespreek met je arts wat het beste tijdstip voor jou is.
2. Gebruik een pillendoos of een herinneringsapp
Een pillendoosje met dagelijkse vakjes of een herinneringsapp op je telefoon kan handig zijn om ervoor te zorgen dat je geen dosis vergeet. Dit is vooral nuttig als je een druk schema hebt of meerdere medicijnen gebruikt.
3. Wat te doen bij een vergeten dosis?
Als je een dosis bent vergeten, neem deze dan zodra je eraan denkt, tenzij het al bijna tijd is voor de volgende dosis. In dat geval sla je de gemiste dosis over en ga je verder volgens je normale schema. Neem nooit twee doses tegelijk, omdat dit de kans op bijwerkingen vergroot.
4. Wees geduldig
Het kan een paar weken duren voordat je de volledige effecten van SSRI’s merkt. Het is belangrijk om de medicatie trouw te blijven gebruiken, zelfs als je in het begin nog geen verbetering voelt. Blijf in contact met je arts, vooral als je vragen of zorgen hebt over je voortgang.
5. Vermijd abrupt stoppen
Stop nooit plotseling met SSRI’s, ook niet als je je beter voelt. Abrupt stoppen kan leiden tot onttrekkingsverschijnselen, zoals duizeligheid, prikkelbaarheid en angstgevoelens. Overleg altijd met je arts om een plan te maken voor het geleidelijk afbouwen van de medicatie, als dat nodig is.
6. Let op veranderingen in je stemming
Het kan nuttig zijn om een dagboek bij te houden van je stemming en eventuele bijwerkingen terwijl je SSRI’s gebruikt. Dit helpt je om eventuele patronen te herkennen en kan nuttige informatie geven aan je arts tijdens vervolgafspraken.
Wanneer moet je je arts raadplegen?
Hoewel SSRI’s over het algemeen veilig zijn, zijn er situaties waarin het belangrijk is om snel contact op te nemen met je arts of psycholoog. Hieronder staan enkele scenario’s waarin je extra alert moet zijn en medische hulp moet zoeken.
1. Bij ernstige of aanhoudende bijwerkingen
Als je ernstige bijwerkingen ervaart, zoals hevige misselijkheid, duizeligheid, verwarring, moeite met ademhalen of aanhoudende slapeloosheid, is het belangrijk om dit zo snel mogelijk te bespreken met je arts. Sommige bijwerkingen zijn normaal in de eerste weken van de behandeling, maar als ze blijven aanhouden of verergeren, kan een aanpassing van de dosering of het type medicijn nodig zijn.
2. Bij veranderingen in je stemming
Als je merkt dat je stemming plotseling verslechtert, of als je gedachten hebt over zelfbeschadiging of zelfmoord, is het cruciaal om onmiddellijk contact op te nemen met je behandelaar. SSRI’s kunnen bij sommige mensen, vooral in de beginfase, de stemming verslechteren. Wacht in dit geval niet af, maar zoek meteen hulp.
3. Als je overweegt te stoppen met de medicatie
Stop nooit abrupt met het gebruik van SSRI’s zonder overleg met je arts. Het plotseling stoppen kan leiden tot ontwenningsverschijnselen en een terugkeer van de oorspronkelijke klachten. Als je denkt dat je het zonder de medicatie kunt, overleg dan met je behandelaar om samen een veilig afbouwschema te maken.
4. Bij onverwachte veranderingen in je gezondheid
Als je een andere medische aandoening ontwikkelt of als je nieuwe medicijnen voorgeschreven krijgt, is het belangrijk om je arts te informeren over het gebruik van SSRI’s. Sommige medicijnen kunnen namelijk een wisselwerking hebben met SSRI’s, wat de werking van beide medicijnen kan beïnvloeden of de kans op bijwerkingen kan vergroten.
5. Bij zwangerschap of borstvoeding
Als je zwanger bent of wilt worden, of als je borstvoeding geeft, is het van belang om dit met je arts te bespreken. Hoewel SSRI’s soms veilig gebruikt kunnen worden tijdens de zwangerschap, is er extra begeleiding nodig om risico’s voor jou en je baby te beperken.
Tot slot
SSRI’s kunnen een effectieve behandeling zijn voor verschillende mentale aandoeningen, zoals depressie en angststoornissen. Het is belangrijk om te begrijpen hoe deze medicijnen werken, wat je kunt verwachten tijdens het gebruik en hoe je ze op een veilige manier kunt innemen. Hoewel SSRI’s niet bij iedereen even snel of effectief werken, kunnen ze, in combinatie met andere behandelingen zoals therapie, helpen om je mentale gezondheid te verbeteren.
Onthoud dat het altijd belangrijk is om regelmatig contact te houden met je arts of psycholoog, vooral als je vragen hebt over je medicatie of als je veranderingen opmerkt in je stemming of gezondheid. Zorg ervoor dat je geen dosis overslaat en bouw de medicatie alleen af in overleg met je behandelaar.
- Thuisarts.nl: Een website met informatie over veelvoorkomende gezondheidsklachten en behandelingen.
- Patiëntenvereniging depressie: Organisaties zoals deze bieden extra ondersteuning en informatie voor mensen die met depressie te maken hebben.
- RIVM: Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu biedt informatie over medicatiegebruik tijdens zwangerschap en borstvoeding.
- Psychiater.nl: Informatie van professionals over psychiatrische behandelingen, inclusief medicatie zoals SSRI’s.