Mensen met ADHD hebben vaak last van problemen met opletten, impulsen beheersen en plannen. Dit kan soms lijken alsof ze ‘gewoon niet willen luisteren’ of ‘lui zijn’. Het vraagt om inzicht en ondersteuning om te zorgen dat kinderen met ADHD hun unieke talenten en vaardigheden optimaal kunnen ontwikkelen.
Een belangrijk aandachtspunt bij ADHD zijn de zogenaamde uitvoerende functies. Dit zijn denkprocessen die helpen bij het organiseren van gedachten, het vasthouden van de aandacht en het nemen van beslissingen. Voor mensen met ADHD zijn deze functies minder sterk ontwikkeld, wat het lastiger maakt om bijvoorbeeld taken af te maken of de tijd goed in te delen. Gelukkig zijn er strategieën en hulpmiddelen die kunnen helpen om deze vaardigheden te versterken en kinderen met ADHD te ondersteunen in hun ontwikkeling.
Drie hoofdtypes
ADHD komt voor in drie hoofdtypen, namelijk het onoplettende type, het hyperactieve type, en een gecombineerd type. Elk type heeft eigen kenmerken, die bij elk kind net weer wat anders kunnen zijn.
Het onoplettende type ADHD zie je bijvoorbeeld terug bij kinderen die snel afgeleid zijn, moeite hebben om een taak af te maken en niet altijd goed weten hoe ze hun werk moeten organiseren. Ze vergeten vaak dingen en vinden het lastig om lange tijd hun aandacht ergens bij te houden.
Het hyperactieve type laat zich juist zien door een constant gevoel van ‘bewegen’. Kinderen met deze vorm van ADHD kunnen niet goed stilzitten en zijn vaak rusteloos. Ze lijken soms ‘door een motor aangedreven’ en voelen de drang om altijd actief te zijn. Deze kinderen flappen vaak dingen eruit zonder na te denken en vinden het moeilijk om zich aan regels te houden die hen beperken in hun beweging.
Bij het gecombineerde type komen zowel de onoplettendheid als de hyperactiviteit samen voor. Voor de diagnose van ADHD moeten de symptomen in meerdere situaties zichtbaar zijn, bijvoorbeeld op school én thuis. Ook moeten de symptomen minstens zes maanden aanwezig zijn, anders kan er sprake zijn van een tijdelijke fase. Door dit goed te bekijken, kunnen therapeuten en ouders samen vaststellen of er inderdaad sprake is van ADHD en welke aanpak het beste past.
Misvattingen rondom ADHD
Kinderen met ADHD lopen vaak tegen een hoop uitdagingen aan, niet alleen door de symptomen zelf, maar ook door de reacties van hun omgeving. Een veelvoorkomende misvatting is dat kinderen met ADHD ‘gewoon niet willen’ opletten of zich bewust slecht gedragen. Deze kinderen krijgen vaak te horen dat ze lui of ongeïnteresseerd zijn, wat kan leiden tot gevoelens van schaamte en een laag zelfbeeld. Het blijft een terugkerende valkuil dat ADHD wordt afgedaan als een gebrek aan wilskracht of doorzettingsvermogen, terwijl het juist gaat om een neurologische beperking in aandacht en impulscontrole.
Dit negatieve beeld kan ervoor zorgen dat kinderen met ADHD zichzelf ook als ‘dom’ gaan zien of denken dat ze het gewoon niet kunnen. Ze voelen zich vaak anders dan anderen en raken gefrustreerd, vooral in schoolomgevingen waar het lastig is om zich aan de standaard verwachtingen te houden. Lang stilzitten en zich focussen op vakken die hen niet interesseren, kan hen al snel overweldigen.
Aan de andere kant zijn er kinderen die het juist fijn vinden om een verklaring te hebben voor hun moeite met concentreren. Soms gebruiken ze hun diagnose echter als een excuus om niet te hoeven proberen. In plaats van ADHD als een beperking te zien, kan het voor deze kinderen juist een kans zijn om hun sterke kanten te ontdekken en te ontwikkelen. Het is belangrijk om hen te leren dat hoewel ADHD hen op sommige vlakken belemmert, het ook unieke kwaliteiten en inzichten met zich meebrengt.
Uitvoerende functies
Uitvoerende functies zijn cognitieve processen in de hersenen die ons helpen om georganiseerd te blijven, onze aandacht vast te houden en doelen te bereiken. Denk aan vaardigheden zoals plannen, prioriteiten stellen en instructies onthouden. Bij kinderen met ADHD zijn deze functies minder sterk ontwikkeld, waardoor het moeilijker is om dingen zoals het maken van huiswerk, het opruimen van hun spullen en het goed benutten van hun tijd te beheersen.
De uitvoerende functies worden aangestuurd vanuit de prefrontale cortex, een gebied in de hersenen dat pas rond de leeftijd van 25 jaar volledig is ontwikkeld. Bij kinderen met ADHD verloopt deze ontwikkeling vaak langzamer of anders, waardoor ze moeite hebben met impulscontrole en aandachtsbehoud. Dit is niet iets wat zomaar ‘weggaat’ met de tijd, maar door te oefenen kunnen deze vaardigheden wel verbeterd worden.
Omdat deze functies bij ADHD zwakker zijn, hebben kinderen soms extra begeleiding en ondersteuning nodig. Ze kunnen bijvoorbeeld geholpen worden met visuele reminders of duidelijke stappenplannen om taken uit te voeren. Net als bij spiertraining helpt herhaling en structuur hen om deze mentale ‘spieren’ sterker te maken. Door de hersenen regelmatig te laten oefenen in organiseren en plannen, kunnen deze functies geleidelijk aan groeien en verbeteren.
Tips en technieken
Er zijn verschillende praktische strategieën die kinderen met ADHD kunnen helpen om hun uitvoerende functies te verbeteren. Deze technieken kunnen dagelijks worden ingezet en zijn gericht op het bieden van structuur, het opbouwen van gewoontes en het stimuleren van motivatie. Hier volgen enkele bewezen effectieve strategieën:
- Creëer een vaste routine
Kinderen met ADHD hebben veel baat bij voorspelbaarheid. Door een vaste routine te volgen, weten ze wat ze kunnen verwachten, wat stress kan verlagen. Deze routine kan worden versterkt met visuele hulpmiddelen, zoals pictogrammen of een weekplanner, die laten zien welke activiteiten er wanneer plaatsvinden. Een heldere structuur maakt het voor hen makkelijker om zich te focussen op wat nu belangrijk is, zonder steeds afgeleid te worden. - Werk met een beloningssysteem
Omdat concentreren extra inspanning vraagt voor kinderen met ADHD, kan een beloningssysteem helpen om dit gedrag aan te moedigen. Een eenvoudige stickerkaart kan bijvoorbeeld al motiverend werken. Voor elke voltooide taak ontvangen ze een sticker, en bij een bepaald aantal stickers kunnen ze een beloning verdienen. Dit maakt het volhouden leuker en zet hen aan om door te gaan, ook als het moeilijk wordt. - Taken opsplitsen in kleinere stappen (chunking)
Grote taken kunnen voor kinderen met ADHD overweldigend zijn. Door deze op te splitsen in kleine, behapbare stappen, wordt de drempel om te beginnen verlaagd. Zeg bijvoorbeeld niet alleen “maak je huiswerk”, maar splits dit op: “Open je boek”, “lees de eerste vraag”, en “noteer het antwoord”. Dit helpt hen om door een taak heen te komen zonder dat ze het overzicht verliezen of zich ontmoedigd voelen. - Organisatievaardigheden oefenen
Organisatie is een belangrijke vaardigheid die kinderen met ADHD kunnen leren. Dit begint eenvoudig, bijvoorbeeld door hen te helpen om een planner te gebruiken, to-do-lijstjes te maken of taken te prioriteren. Voor kinderen kan dit best lastig zijn, dus geduld is hierbij essentieel. Door elke keer weer te oefenen, worden deze vaardigheden steeds sterker en krijgen ze uiteindelijk meer controle over hun dagelijkse taken. - Communiceer rustig en geduldig
ADHD kan leiden tot frustraties en misverstanden, zowel bij het kind als bij de ouders. Het is belangrijk om rustig en geduldig te blijven, ook als het kind moeite heeft om aanwijzingen op te volgen. Duidelijke, korte zinnen helpen om verwarring te voorkomen en zorgen ervoor dat kinderen weten wat er van hen wordt verwacht. - Blijf positief en begripvol
Een positieve benadering werkt vaak het beste bij kinderen met ADHD. Het benadrukken van wat goed gaat, in plaats van te focussen op wat fout gaat, geeft hen meer zelfvertrouwen. Door begripvol te reageren en te luisteren naar hun behoeften, voelen ze zich begrepen en gesteund. Dit helpt hen om minder gefrustreerd te raken en om te leren dat fouten maken oké is. - Moedig zelfstandigheid aan
Hoewel begeleiding essentieel is, is het ook belangrijk dat kinderen met ADHD leren om zelf stappen te nemen. Dit kan door hen te helpen om verantwoordelijkheid te dragen voor kleine taken, zoals hun eigen schoolspullen klaarleggen of zelf hun kleding uitkiezen. Zelfstandigheid draagt bij aan hun gevoel van eigenwaarde en helpt hen om stap voor stap te groeien.
Met deze ondersteunende aanpak kunnen ouders en begeleiders een sterke basis bieden voor de ontwikkeling van kinderen met ADHD. Ze leren niet alleen om met hun ADHD om te gaan, maar bouwen ook aan hun zelfvertrouwen en zelfstandigheid.
ADHD als kracht
Hoewel ADHD vaak wordt gezien als een uitdaging, brengt het ook unieke sterke punten met zich mee. Kinderen en tieners met ADHD zijn vaak creatief, nieuwsgierig en hebben een bijzondere manier van denken. Hun brein werkt anders, wat hen soms in staat stelt om buiten de gebaande paden te denken en verrassende oplossingen te bedenken. Dit ‘out of the box’-denken kan juist een waardevolle eigenschap zijn.
Kinderen met ADHD beschikken daarnaast vaak over een flinke dosis doorzettingsvermogen. Omdat ze regelmatig tegen moeilijkheden aanlopen, leren ze om veerkrachtig te zijn. Dit helpt hen niet alleen om zich aan te passen aan nieuwe situaties, maar ook om vastberaden te blijven, zelfs wanneer iets lastig is. Met de juiste begeleiding kunnen deze kinderen leren om hun unieke eigenschappen als een kracht te zien, in plaats van een beperking.
Door ADHD niet alleen als een uitdaging, maar ook als een kans te zien, kunnen we kinderen helpen om hun potentieel te ontdekken en te ontwikkelen. Dit vraagt om een positieve mindset van zowel het kind zelf als de mensen om hen heen. Hun creatieve en energieke manier van denken kan in veel situaties juist een voordeel zijn. Zo wordt ADHD een eigenschap om trots op te zijn, met mogelijkheden om te groeien en zichzelf beter te leren kennen.
