Alle kinderen lopen wel eens risico en kunnen zich bezeren, en voor veel ouders is het zorgen voor veiligheid een van hun grootste uitdagingen. Voor kinderen met autisme zijn de risico’s echter vaak groter, omdat zij op hun eigen unieke manier de wereld ervaren en erop reageren. Dit betekent dat situaties die voor andere kinderen veilig lijken, voor hen juist gevaarlijk kunnen zijn. Denk bijvoorbeeld aan een kind dat zonder waarschuwing wegloopt of aan een kind dat niet inziet hoe gevaarlijk water kan zijn.
Uit onderzoek blijkt dat 32 procent van de ouders van kinderen met autisme een “bijna-verdrinking” heeft meegemaakt met hun kind. Dergelijke incidenten zijn schokkend en hartverscheurend, maar vaak ook te voorkomen met de juiste kennis en voorbereiding. Door meer bewustwording te creëren over deze risico’s, kunnen ouders en verzorgers beter voorbereid zijn om ongelukken te voorkomen.
Gelukkig groeit onze kennis over autisme elk jaar. Maar om een verschil te maken, moeten niet alleen ouders, maar ook de bredere gemeenschap en hulpverleners zoals artsen en eerste hulpverleners samenwerken aan een veilige omgeving. Door gezamenlijk meer inzicht te krijgen in de veiligheidsuitdagingen van kinderen met autisme, kunnen we deze kinderen een veilige omgeving bieden waarin ze zich kunnen ontwikkelen.
Wat is wandering of ‘elopement’?
Een van de grootste veiligheidsrisico’s voor kinderen met autisme is wat in het Engels ‘wandering’ of ‘elopement’ wordt genoemd. Dit betekent dat het kind een veilige plek verlaat zonder dat ouders of verzorgers dit doorhebben. Voor een kind met autisme kan dit gebeuren door nieuwsgierigheid, de drang om te ontdekken, of de wens om te ontsnappen aan een overweldigende situatie, zoals drukte of harde geluiden. Dit gedrag kan levensgevaarlijk zijn als het kind bijvoorbeeld richting een drukke weg wandelt of verdwaalt in een onbekende omgeving.
Uit cijfers blijkt dat bijna de helft van de kinderen met autisme onder de vier jaar minstens één keer heeft geprobeerd weg te lopen. Dit gedrag komt vaker voor bij autistische kinderen dan bij andere kinderen, omdat zij soms moeite hebben met het inschatten van gevaar of niet goed doorhebben wat veilig is en wat niet. Voor ouders en verzorgers kan het voorkomen van deze situaties een constante zorg zijn.
Door signalen van wandering tijdig te herkennen, zoals herhaaldelijke pogingen om deuren of poorten te openen, kunnen ouders alerter worden op situaties die mogelijk tot gevaar leiden. Met de juiste hulpmiddelen en strategieën kan de kans op wandering aanzienlijk worden verkleind.
Risico van verdrinking
Een ander groot gevaar voor kinderen met autisme is verdrinking. Water heeft vaak een bijzondere aantrekkingskracht op deze kinderen vanwege de visuele en sensorische prikkels. Een glinsterende vijver of een zwembad kan enorm fascinerend zijn, zonder dat het kind beseft hoe gevaarlijk het kan zijn. Helaas tonen statistieken aan dat autistische kinderen 160 keer meer kans hebben om door verdrinking om het leven te komen dan hun leeftijdsgenoten zonder autisme.
Deze statistieken onderstrepen hoe belangrijk het is om alert te zijn en voorzorgsmaatregelen te treffen. Denk bijvoorbeeld aan een goed beveiligd hek rond een zwembad of het plaatsen van alarmsystemen die afgaan als een kind een gevaarlijk gebied nadert. Daarnaast kunnen speciale zwemlessen voor autistische kinderen hen niet alleen helpen om te leren zwemmen, maar ook hun bewustzijn vergroten over de risico’s van water.
Zelfbeschadigend gedrag
Naast de externe veiligheidsrisico’s, kunnen sommige kinderen met autisme ook te maken hebben met zelfbeschadigend gedrag, zoals het slaan van het hoofd, bijten of krabben. Dit soort gedrag komt vaak voor wanneer het kind moeite heeft met het uiten van emoties, overweldigd raakt door prikkels, of worstelt met communicatie. Voor veel ouders is dit niet alleen zorgelijk, maar ook moeilijk te begrijpen en aan te pakken.
Het herkennen van de eerste signalen van zelfbeschadigend gedrag kan helpen om in te grijpen voordat het escaleert. Vaak is er een onderliggende oorzaak, zoals overprikkeling door harde geluiden of visuele drukte, of frustratie omdat het kind niet kan communiceren wat het nodig heeft of voelt. Een rustige omgeving en ondersteunende communicatiehulpmiddelen kunnen hierbij soms helpen. Er zijn ook professionals, zoals therapeuten, die ouders kunnen adviseren over methoden om dit gedrag te verminderen en om te zetten in veiligere manieren van zelfuitdrukking.
Veiligheidstraining en voorlichting
Om de veiligheid van autistische kinderen te waarborgen, is goede voorlichting en training essentieel. Niet alleen ouders en verzorgers, maar ook leerkrachten en andere betrokkenen moeten goed geïnformeerd zijn over het gedrag en de behoeften van kinderen met autisme. Het herkennen van signalen die kunnen wijzen op bijvoorbeeld wandering, of van gedragingen die duiden op zelfbeschadiging, kan namelijk levensreddend zijn.
Een belangrijke stap is om duidelijk te begrijpen wat de triggers zijn voor gevaarlijk gedrag. Door bekend te raken met de specifieke reacties van het kind, zoals hoe het omgaat met prikkels of nieuwe situaties, kunnen ouders en verzorgers beter inspelen op risicomomenten. Educatieve programma’s en trainingen, die gericht zijn op deze veiligheidsaspecten, geven handvatten om de kans op ongelukken te verkleinen en helpen ouders en verzorgers zich beter voorbereid te voelen.
Gebruik van technologie voor veiligheid
Technologie kan een belangrijke rol spelen bij het waarborgen van de veiligheid van kinderen met autisme. Er zijn tegenwoordig verschillende hulpmiddelen beschikbaar die ouders kunnen helpen hun kind te volgen en risico’s te verminderen. Een voorbeeld hiervan is een GPS-tracker, die ouders de mogelijkheid biedt om de locatie van hun kind te volgen en gewaarschuwd te worden als het kind te ver weg dwaalt. Dit kan vooral nuttig zijn voor kinderen die de neiging hebben om weg te lopen zonder dat de ouders het meteen merken.
Daarnaast kunnen eenvoudige alarmsystemen, zoals deurbellen die afgaan wanneer een deur wordt geopend, ouders direct waarschuwen als hun kind zelfstandig naar buiten probeert te gaan. Ook visuele hulpmiddelen zoals pictogrammen kunnen helpen om veiligheidsregels duidelijk te maken, bijvoorbeeld door het kind te herinneren aan de gevaren van bepaalde situaties. In combinatie met veiligheidsmaatregelen zoals hekken rond een zwembad, bieden deze hulpmiddelen ouders een extra laag bescherming en gemoedsrust.
De rol van hulpverleners en gemeenschap
Om kinderen met autisme veilig te houden, is het belangrijk dat niet alleen ouders en verzorgers goed voorbereid zijn, maar ook de bredere gemeenschap. Hulpverleners zoals politieagenten, brandweerlieden en ambulancepersoneel spelen een cruciale rol in noodgevallen. Wanneer zij kennis hebben van autisme en weten hoe ze op de juiste manier met autistische kinderen moeten omgaan, kan dit veel problemen voorkomen.
Trainingen voor hulpverleners, gericht op het herkennen van en omgaan met autisme-gerelateerde gedragingen, zijn een waardevolle investering. Door inzicht te krijgen in hoe een autistisch kind op een bepaalde situatie kan reageren, kunnen hulpverleners meer rust en begrip uitstralen, wat een crisis kan voorkomen. Ook leerkrachten kunnen een verschil maken door te leren hoe ze autistische kinderen in de klas veilig kunnen begeleiden en ondersteunen.
Samen kan de gemeenschap een veilige omgeving creëren waarin kinderen met autisme zich vrij kunnen bewegen zonder extra risico’s te lopen.
Samenwerking met zorgprofessionals
Naast de hulp van ouders, verzorgers en hulpverleners, kunnen zorgprofessionals zoals artsen, therapeuten en specialisten op het gebied van autisme waardevolle steun bieden. Regelmatige consultaties kunnen helpen om specifieke veiligheidsrisico’s in kaart te brengen en om passende interventies te bedenken. Deze professionals hebben vaak inzicht in welke omgevingsfactoren stressvol of gevaarlijk kunnen zijn voor een kind met autisme, en zij kunnen ouders adviseren over strategieën en hulpmiddelen om het dagelijks leven veiliger te maken.
Het regelmatig overleggen met een zorgprofessional kan daarnaast rust geven aan ouders en verzorgers, omdat zij weten dat ze er niet alleen voor staan en dat er steun en begeleiding beschikbaar is.
Bewustwording in de gemeenschap
Naast individuele inzet van ouders en professionals, kan ook de bredere gemeenschap bijdragen aan een veiligere omgeving voor autistische kinderen. Publieke campagnes en initiatieven kunnen mensen informeren over autisme-gerelateerd gedrag en over manieren waarop zij in noodsituaties het beste kunnen reageren. Een goed geïnformeerde gemeenschap kan begripvoller en ondersteunender zijn, wat een positieve impact heeft op de veiligheid van autistische kinderen.
Er zijn verschillende organisaties en initiatieven die zich inzetten voor veiligheid en bewustwording rond autisme. Denk bijvoorbeeld aan programma’s die ouders en kinderen toegang geven tot zwemlessen op maat, of organisaties die technologie en hulpmiddelen zoals alarmsystemen en GPS-trackers ter beschikking stellen aan gezinnen die dit nodig hebben.
https://www.autismfl.org/drowning-prevention
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC8544699
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC4524545
