In de schaduw van het dagelijks leven voeren veel mensen met autisme een constante strijd die voor het blote oog vaak onzichtbaar blijft. Deze strijd, bekend als ‘camoufleren’, is een complex mechanisme waarbij individuen met autisme bewust of onbewust hun gedragingen aanpassen om in sociale situaties minder op te vallen.
Camoufleren omvat technieken zoals het maken van oogcontact, het gebruiken van aangeleerde zinnen of grappen, het nabootsen van sociaal gedrag van anderen, en het imiteren van gezichtsuitdrukkingen en gebaren. Deze handelingen vereisen aanzienlijke cognitieve inspanning en kunnen leiden tot verhoogde stress, angst en depressie. Het wordt vaak moeilijk gevonden om dit camoufleren stabiel door de tijd in stand te houden omdat het op dagen waarop men extra vermoeid is onvoldoende of niet meer lukt. Het in dit kader ‘altijd extra alert’ moeten zijn is weer een extra stressfactor.
Een plotselinge confrontatie met een sociale gebeurtenis, of een gebeurtenis die anders is dan waarop men zich had ingesteld is nog eens extra moeilijk. Niet zelden voelt het als ‘overleven’, ‘er doorheen komen’. Dat staat heel ver af van het plezier en onspanning dat neurotypische mensen in zulke settings kunnen ervaren en het om die reden zelfs opzoeken. Dit is voor veel mensen met autisme onvoorstelbaar.
Vóór deelname aan sociale en/of prikkelvolle situaties voelen mensen met autisme vaak veel spanning en deze is hard nodig om voldoende ‘opgeladen’ en alert één of enkele uren ’te kunnen pieken’. Na afloop is men doodop, sommigen ervaren spanningshoofdpijn of zelfs migraine. Maar tot rust komen lukt vaak urenlang niet goed. Het voelt als een kater zonder te hebben gedronken.
Een recente studie heeft aangetoond dat vooral vrouwen met autisme hoger scoren op camouflagetechnieken dan mannen. Dit zou gedeeltelijk kunnen verklaren waarom autisme bij vrouwen vaak later of soms helemaal niet wordt gediagnosticeerd. Vrouwen zijn mogelijk meer geneigd of gemotiveerd om hun moeilijkheden te maskeren, wat resulteert in een ondervertegenwoordiging in autisme-diagnoses.
Het fenomeen van camoufleren is niet alleen een persoonlijke keuze of een simpele vaardigheid die men kan aan- of uitzetten. Het is vaak een diepgewortelde respons die ontstaat uit de druk om te voldoen aan sociaal wenselijke normen. Dit gedrag begint soms al op jonge leeftijd en wordt versterkt door zowel persoonlijke als externe verwachtingen.
Interessant is dat het vermogen om succesvol te camoufleren niet noodzakelijkerwijs samenhangt met de intelligentie van een persoon. Uit het onderzoek blijkt dat camoufleren niet significant gecorreleerd is met leeftijd of IQ. Dit suggereert dat het vermogen om te camoufleren meer te maken heeft met sociaal-cognitieve vaardigheden dan met algemene intelligentie.
Burn-out
De implicaties van camoufleren zijn aanzienlijk. Op korte termijn kan het helpen om sociale uitsluiting te voorkomen en het gevoel van acceptatie te vergroten. Echter, op lange termijn kan de constante inspanning die nodig is om ‘normaal’ te lijken leiden tot burn-out. Dit wordt vooral duidelijk in situaties van hoge stress of wanneer ondersteunende structuren wegvallen. Voor velen wordt het constante maskeren van hun werkelijke zelf een bron van grote stress en uitputting, wat kan leiden tot ernstige geestelijke gezondheidsproblemen zoals angst en depressie.
Bovendien blijkt uit hersenonderzoek dat de praktijk van camoufleren kan leiden tot specifieke neuroanatomische patronen, vooral bij vrouwen. Dit duidt op significante verschillen in de manier waarop de hersenen van mannen en vrouwen met autisme reageren op sociale camouflagenormen.
Als samenleving en als individuen moeten we ons meer bewust worden van de verborgen lasten die camoufleren met zich meebrengt. Door een meer inclusieve benadering van sociale interactie te bevorderen, kunnen we de noodzaak voor individuen met autisme om zichzelf te camoufleren verminderen.
In conclusie, camoufleren bij autisme is een complex en veelzijdig fenomeen dat zowel mannen als vrouwen beïnvloedt, hoewel het op verschillende manieren tot uiting komt. De sociale druk om ‘normaal’ te lijken kan leiden tot een verminderde geestelijke gezondheid en een vertraagde (of zelfs géén) diagnose. Het is essentieel dat we leren accepteren dat ‘anders zijn’ niet iets is om te maskeren.
Lai MC, Lombardo MV, Ruigrok AN, Chakrabarti B, Auyeung B, Szatmari P, Happé F, Baron-Cohen S; MRC AIMS Consortium. Quantifying and exploring camouflaging in men and women with autism. Autism. 2017 Aug;21(6):690-702. doi: 10.1177/1362361316671012. Epub 2016 Nov 29. PMID: 27899710; PMCID: PMC5536256.
