Persoonlijkheid en levenstevredenheid zijn onderwerpen van groot belang in de psychologie. Recent onderzoek heeft de relatie tussen verschillende persoonlijkheidstrekken en levenstevredenheid blootgelegd, met interessante bevindingen voor specifieke groepen, zoals verzamelaars.
Mõttus et al. (2024) analyseerden gegevens van 9.110 Nederlandse inwoners, verzameld tussen 2008 en 2019. De deelnemers deden de “Big Five” persoonlijkheidstest, die vijf persoonlijkheidstrekken meet: openheid, consciëntieusheid, extraversie, vriendelijkheid en neuroticisme (OCEAN). De studie toonde sterke correlaties tussen deze trekken en levenstevredenheid (LS).
Openheid is een persoonlijkheidstrek die gekenmerkt wordt door nieuwsgierigheid, verbeeldingskracht en een brede interessesfeer. Mensen met een hoge score op openheid staan open voor nieuwe ervaringen en ideeën. Ze waarderen kunst, avontuur en variëteit in hun dagelijks leven. Deze individuen zijn vaak creatief, onafhankelijk in hun denken en bereid om conventionele normen en waarden in vraag te stellen.
Aan de andere kant kunnen mensen met een lage score op openheid als traditioneel, conservatief en minder avontuurlijk worden gezien. Ze verkiezen voorspelbaarheid en houden minder van veranderingen en nieuwe ervaringen.
Consciëntieusheid verwijst naar een persoonlijkheidstrek die verband houdt met discipline, organisatie en doelgerichtheid. Mensen met een hoge score op deze trek zijn vaak betrouwbaar, hardwerkend en punctueel. Ze plannen hun activiteiten zorgvuldig en zetten zich in om hun doelen te bereiken. Deze individuen hebben een sterke wilskracht en zijn vaak perfectionistisch in hun aanpak.
Personen met een lage score op consciëntieusheid kunnen impulsiever zijn, minder georganiseerd en soms onbetrouwbaar. Ze kunnen moeite hebben met het plannen en voltooien van taken en geven vaak de voorkeur aan een meer ontspannen benadering van het leven.
Extraversie is een persoonlijkheidstrek die wordt gekenmerkt door sociabiliteit, spraakzaamheid en energieniveau. Mensen die hoog scoren op extraversie zijn doorgaans assertief, uitbundig en zoeken graag gezelschap van anderen. Ze voelen zich op hun gemak in sociale situaties en halen energie uit interacties met anderen. Extraverte individuen houden van aandacht en zijn vaak optimistisch en enthousiast.
Mensen met een lage score op extraversie, ook wel introverten genoemd, geven de voorkeur aan rustige omgevingen en hebben vaak minder behoefte aan sociale interacties. Ze kunnen als gereserveerder en meer zelfreflectief worden beschouwd.
Vriendelijkheid is een persoonlijkheidstrek die draait om medeleven, vertrouwen en samenwerking. Mensen met een hoge score op vriendelijkheid zijn vaak sympathiek, behulpzaam en zorgzaam. Ze hebben de neiging om anderen te vertrouwen en zijn geneigd om harmonie in hun relaties te bevorderen. Deze individuen zijn vaak empathisch en bereid om compromissen te sluiten voor het welzijn van anderen.
Personen met een lage score op vriendelijkheid kunnen als competitiever, minder sympathiek en soms antagonistisch worden gezien. Ze kunnen meer gericht zijn op hun eigen belangen en minder gevoelig voor de behoeften van anderen.
Neuroticisme is een persoonlijkheidstrek die geassocieerd wordt met emotionele instabiliteit en negatieve emoties. Mensen met een hoge score op neuroticisme ervaren vaak angst, prikkelbaarheid en stemmingswisselingen. Ze hebben de neiging om zich zorgen te maken en zijn gevoelig voor stress. Deze individuen kunnen moeite hebben met het omgaan met tegenslagen en hebben vaak een negatievere kijk op het leven.
Personen met een lage score op neuroticisme zijn doorgaans emotioneel stabieler en kalmer. Ze zijn beter in staat om met stress om te gaan en blijven optimistisch, zelfs in moeilijke situaties.
Lage scores op neuroticisme waren het sterkst geassocieerd met hogere levenstevredenheid. Consciëntieusheid was gekoppeld aan werktevredenheid, terwijl extraversie en vriendelijkheid verband hielden met sociale tevredenheid. Hoewel openheid een kleinere associatie met LS had, nam LS toe bij degenen die over de jaren hoger scoorden op openheid. Dit suggereert dat persoonlijkheid in de loop van de tijd kan veranderen en dat een toename in openheid op latere leeftijd kan bijdragen aan hogere LS.
De verzamelaarspersoonlijkheid
Kleine en collega’s (2021) onderzochten drie typen verzamelaars: consumentenverzamelaars (die gebruiken wat ze verzamelen), pure verzamelaars (die verzamelingen opbouwen zonder winstoogmerk) en investeringsverzamelaars (die financiële winst nastreven). Ze vergeleken deze groepen met niet-verzamelaars.
Uit hun onderzoek bleek dat hoge openheid en lage neuroticisme kenmerkend zijn voor verzamelaars. Investeringsverzamelaars vertoonden echter lage vriendelijkheid en consciëntieusheid, terwijl pure verzamelaars juist hoog scoorden op consciëntieusheid.
Lage neuroticismescores bij verzamelaars suggereren een hogere levenstevredenheid, net als bij de algemene bevolking. Hoge openheid onder verzamelaars is veelbelovend, aangezien een toename in openheid in de loop van de tijd LS kan verbeteren. Veel verzamelaars ontdekken hun passie later in het leven, wanneer ze de middelen hebben om hun collecties op te bouwen, wat kan bijdragen aan deze toename.
De praktijk
Neem bijvoorbeeld Sarah, een pure verzamelaar van vintage sieraden. Sarah was altijd geïnteresseerd in vintage sieraden, maar pas na haar pensioen kon ze volledig aan haar passie toegeven. Door te verzamelen groeide haar openheid voor nieuwe ervaringen en nam haar levenstevredenheid toe. Neuroticisme verminderde terwijl ze zich focuste op de vreugde en voldoening die haar collectie haar bracht.
Aan de andere kant is er John, een investeringsverzamelaar van zeldzame munten. John begon met verzamelen, niet uit liefde voor numismatiek, maar voor de potentiële winst. Na verloop van tijd raakte John steeds meer ontevreden. Zijn sociale interacties op muntenbeurzen voelden transactioneel, zonder de kameraadschap die pure verzamelaars ervaarden.
Zijn lage scores op vriendelijkheid en consciëntieusheid, zoals benadrukt door Kleine et al., betekenden dat hij moeite had om vreugde te vinden in zijn hobby, wat leidde tot meer stress en minder levenstevredenheid.
In tegenstelling tot John is er Emma, een pure verzamelaar van antieke poppen. Haar nauwkeurigheid en toewijding aan het behouden van de geschiedenis van elke pop gaven haar grote voldoening.
Emma’s hoge consciëntieusheid zorgde ervoor dat ze veel trots had in haar collectie en haar contacten met andere liefhebbers verrijkten haar sociale leven.
Gevolgen voor verzamelaars
Verzamelaars scoren over het algemeen laag op neuroticisme, wat correleert met hogere levenstevredenheid. Pure verzamelaars, die ook hoog scoren op consciëntieusheid, ervaren waarschijnlijk een hoge werktevredenheid. Echter, investeringsverzamelaars die laag scoren op vriendelijkheid en consciëntieusheid kunnen een lagere sociale en werktevredenheid ervaren.
Het begrijpen van deze persoonlijkheidstrekken kan verzamelaars helpen zichzelf beter te begrijpen, wat hun algehele tevredenheid en welzijn kan verbeteren. Verzamelen is meer dan een hobby; het weerspiegelt persoonlijkheidstrekken die, wanneer goed afgestemd, kunnen leiden tot een meer vervullend en bevredigend leven.
Kleine, Jens & Peschke, Thomas & Wagner, Niklas, 2021. “Collectors: Personality between consumption and investment,” Journal of Behavioral and Experimental Finance, Elsevier, vol. 32(C).
Mõttus, R, Realo, A, Allik, J, Ausmees, L, Henry, S, McCrae, RR & Vainik, U 2024, ‘Most people’s life satisfaction matches their personality traits: True correlations in multi-trait, multi-rater, multi-sample data’, Journal of Personality and Social Psychology.
