ADHD-maskeren is een term die gebruikt wordt om het gedrag te beschrijven waarbij iemand met ADHD zijn of haar symptomen verbergt of onderdrukt om te voldoen aan de verwachtingen van anderen. Dit kan betekenen dat iemand probeert zich te gedragen zoals men denkt dat een “neurotypisch” persoon zich zou gedragen, waarbij men zich bijvoorbeeld extreem gefocust, georganiseerd en rustig voordoet. Hoewel maskeren tijdelijk kan helpen om sociale situaties of werkgerelateerde taken gemakkelijker te maken, brengt het vaak ook een zware emotionele tol met zich mee.
Waarom mensen met ADHD maskeren
Er zijn verschillende redenen waarom iemand met ADHD ervoor kiest om zijn of haar symptomen te maskeren. Een van de belangrijkste redenen is sociale acceptatie. Mensen met ADHD kunnen het gevoel hebben dat hun natuurlijke gedragingen, zoals impulsiviteit of vergeetachtigheid, door anderen als ongepast of storend worden ervaren. Daarom proberen ze deze gedragingen te onderdrukken om in de groep te passen of om te voorkomen dat ze beoordeeld worden.
Een andere reden is het vermijden van stigma. ADHD wordt vaak verkeerd begrepen, en mensen met deze diagnose kunnen geconfronteerd worden met vooroordelen of onbegrip. Door hun symptomen te verbergen, hopen ze dit soort negatieve reacties te vermijden. Dit kan vooral belangrijk zijn in werkomgevingen, waar de druk om professioneel en capabel over te komen groot is.
Voorbeelden van ADHD-maskeren
ADHD-maskeren kan op veel verschillende manieren tot uiting komen, afhankelijk van de persoon en de situatie. Een paar voorbeelden hiervan zijn:
- Zich stil houden in groepssituaties: Iemand met ADHD kan zich ervan bewust zijn dat hij of zij de neiging heeft om impulsief te spreken of te handelen. Om dit te voorkomen, kan die persoon ervoor kiezen om zich terug te trekken en weinig te zeggen in groepssituaties, uit angst om als storend of ongepast te worden gezien.
- Constant controleren van persoonlijke bezittingen: Een persoon met ADHD kan moeite hebben met het onthouden waar spullen zijn achtergelaten. Om dit te maskeren, kan hij of zij een gewoonte ontwikkelen om voortdurend sleutels, telefoon of andere belangrijke voorwerpen te controleren. Dit gedrag kan eruitzien als ordelijkheid, maar het is in feite een manier om problemen met executieve functies te verbergen.
- Interesse veinzen in gesprekken: Soms kan het moeilijk zijn om de aandacht erbij te houden tijdens lange gesprekken. In plaats van te laten merken dat ze zijn afgeleid, kunnen mensen met ADHD hun best doen om geïnteresseerd en betrokken te lijken, ook al zijn ze mentaal ergens anders.
Janine, een 35-jarige marketingmedewerker, merkt dat ze vaak moeite heeft om tijdens vergaderingen haar aandacht erbij te houden. Ze heeft geleerd om te doen alsof ze aantekeningen maakt, hoewel ze in werkelijkheid vaak dagdroomt. Door deze tactiek valt ze niet op en lijkt ze net zo gefocust als haar collega’s, maar aan het eind van de dag voelt ze zich uitgeput en gestrest.
De gevolgen van maskeren
Hoewel het maskeren van ADHD-symptomen op korte termijn kan helpen om sociale of professionele uitdagingen te overwinnen, kan het op lange termijn aanzienlijke negatieve gevolgen hebben.
Vertraagde diagnose: Een van de grootste risico’s van maskeren is dat het kan leiden tot een vertraagde of gemiste diagnose. Doordat de symptomen worden verborgen, kan het voor artsen en andere zorgverleners moeilijker zijn om ADHD te herkennen. Dit betekent dat iemand niet de juiste ondersteuning of behandeling krijgt die hij of zij nodig heeft, wat kan leiden tot aanhoudende problemen op het werk, in relaties, en in het dagelijks leven.
Mentale gezondheidsproblemen: Het constante gevecht om symptomen te onderdrukken kan leiden tot aanzienlijke mentale stress. Mensen die maskeren, ervaren vaak een verhoogde mate van angst en depressie. Dit komt omdat ze voortdurend proberen te voldoen aan een norm die niet natuurlijk is voor hen, wat leidt tot gevoelens van ontoereikendheid en zelfkritiek.
Emotionele uitputting: Maskeren vergt veel energie. Het constant aanpassen van gedrag, terwijl je tegelijkertijd probeert te voldoen aan externe verwachtingen, kan leiden tot emotionele en fysieke uitputting. Na verloop van tijd kan dit gevoel van burn-out verergeren, waardoor het steeds moeilijker wordt om te functioneren, zowel op het werk als in sociale situaties.
Relatieproblemen: Wanneer iemand zijn of haar ware zelf verbergt, kan dit leiden tot misverstanden en spanningen in relaties. Partners, vrienden, en familieleden begrijpen mogelijk niet de onderliggende redenen voor bepaald gedrag, wat kan leiden tot frustratie en vervreemding. Daarnaast kan het moeilijk zijn om intieme en authentieke relaties op te bouwen als iemand voortdurend een masker draagt.
Gezondere manieren om met ADHD om te gaan
Hoewel maskeren soms onvermijdelijk lijkt, zijn er gezondere manieren om met ADHD om te gaan die minder schadelijk zijn voor het mentale en emotionele welzijn.
Vergroot zelfbewustzijn: Het eerste en belangrijkste is om zelfbewustzijn te ontwikkelen. Door te herkennen wanneer en waarom je maskert, kun je beter begrijpen welke situaties dit gedrag uitlokken en wat de triggers zijn. Dit zelfinzicht kan helpen om meer authentieke manieren te vinden om met deze situaties om te gaan.
Zoek professionele ondersteuning: Het werken met een therapeut of coach die gespecialiseerd is in ADHD kan enorm helpen. Deze professionals kunnen helpen bij het ontwikkelen van strategieën om symptomen effectiever te beheren zonder dat je je ware zelf hoeft te verbergen. Therapie kan ook een veilige ruimte bieden om de emotionele impact van maskeren te verwerken.
Overweeg ADHD-coaching: ADHD-coaching biedt gepersonaliseerde ondersteuning, structuur en verantwoording om symptomen effectiever te beheersen. Een coach kan helpen bij het opstellen van routines en het ontwikkelen van technieken die het gemakkelijker maken om dagelijkse uitdagingen te overwinnen zonder maskeren.
Verbind je met anderen: Het deelnemen aan ADHD-groepen of online gemeenschappen kan ook helpen. Door ervaringen te delen met anderen die soortgelijke uitdagingen hebben, kan er een gevoel van erkenning en begrip ontstaan. Dit kan bijdragen aan het verminderen van de behoefte om te maskeren, omdat je merkt dat je niet de enige bent die hiermee worstelt.
Oefen zelfcompassie: Wees vriendelijk voor jezelf. ADHD is een onderdeel van wie je bent, en dat is niets om je voor te schamen. Door jezelf te accepteren en te omarmen, inclusief de aspecten die misschien niet aan de verwachtingen van anderen voldoen, kun je beginnen met het afleggen van het masker en leven op een manier die echt en vervullend is.
Conclusie: Leven zonder het ADHD-masker
ADHD-maskeren is een veelvoorkomend, maar vaak over het hoofd gezien, aspect van het leven met deze aandoening. Hoewel het op korte termijn kan helpen om sociale of professionele uitdagingen te overwinnen, brengt het vaak hoge kosten met zich mee, zoals mentale uitputting en emotionele afstand. Door bewust te worden van dit gedrag en gezondere copingstrategieën te ontwikkelen, kan het leven zonder het ADHD-masker mogelijk worden. Authenticiteit, zelfcompassie, en de juiste ondersteuning kunnen de weg vrijmaken voor een leven waarin ADHD niet iets is om te verbergen, maar iets dat volwaardig geïntegreerd kan worden in wie je bent.
Kosaka, H., Fujioka, T. & Jung, M. Symptoms in individuals with adult-onset ADHD are masked during childhood. Eur Arch Psychiatry Clin Neurosci 269, 753–755 (2019).
