Wat is ADHD-burnout?

Voor veel mensen met ADHD is het leven een constante achtbaan van energie, motivatie en focus. Vaak gaat dat gepaard met intense perioden van productiviteit en interesse, gevolgd door momenten van complete uitputting. Deze intense vorm van vermoeidheid, die zowel fysiek, mentaal als emotioneel voelbaar is, wordt vaak ADHD-burnout genoemd. Het is een veelvoorkomend, maar uitdagend verschijnsel dat het dagelijks leven behoorlijk kan beïnvloeden.

ADHD-burnout kan verschillende vormen aannemen, maar er zijn een aantal veelvoorkomende signalen die vaak terugkomen:

1. Lichamelijke uitputting
   Ondanks voldoende slaap kun je je uitgeput voelen. Het wordt moeilijk om zelfs basisactiviteiten zoals huishouden of persoonlijke verzorging vol te houden. De energie lijkt volledig op.
2. Mentale overbelasting
   Dingen die ooit interessant waren, voelen nu als een enorme opgave. Het wordt moeilijk om te concentreren of om nieuwe taken op te pakken. Vaak leidt dit tot schuldgevoelens en frustratie.
3. Emotionele overweldiging
   ADHD-burnout gaat vaak gepaard met gevoelens van prikkelbaarheid, angst en soms zelfs hopeloosheid. Kleine tegenslagen kunnen veel emoties oproepen, die moeilijk onder controle te houden zijn.
4. Loskoppeling en vermijding
   Activiteiten waar je normaal van geniet, voelen ineens niet meer de moeite waard. Contact met vrienden of collega’s kan ook moeilijker worden, en je merkt misschien dat je meer gaat vermijden of uitstellen.
5. Uitstelgedrag en stress
   ADHD en uitstelgedrag gaan vaak hand in hand, maar bij burnout lijkt deze gewoonte sterker aanwezig. Taken stapelen zich op en lijken een onoverkomelijk obstakel te vormen, wat weer tot stress en zelfkritiek leidt.

Oorzaken van ADHD-burnout

De oorzaken van ADHD-burnout hangen nauw samen met de unieke uitdagingen van ADHD en de effecten ervan op het dagelijks leven.

1. Hyperfocus en het negeren van zelfzorg
   Hyperfocus, een periode van intense concentratie, kan mensen met ADHD erg productief maken. Toch kan deze periode ook uitputtend zijn, omdat de eigen behoeften aan rust, voeding en slaap vaak worden genegeerd. Dit leidt vaak tot een soort ‘crash’ zodra de hyperfocusfase voorbij is.
2. Moeite met uitvoerende functies
   ADHD zorgt vaak voor problemen met zaken als tijdmanagement, organisatie en prioriteiten stellen. Taken die voor anderen simpel lijken, kunnen hierdoor een enorme energie-uitdaging worden. Deze constante strijd om de dag door te komen kost veel energie.
3. Emotionele intensiteit
   Mensen met ADHD ervaren emoties vaak intenser, en kunnen last hebben van gevoelens van frustratie, angst en zelftwijfel. Deze voortdurende emotionele belasting is slopend, vooral wanneer ze proberen hun emoties te verbergen voor anderen.
4. Sociale druk en ‘maskeren’
   Er bestaat een maatschappelijke druk om te voldoen aan de normen van neurotypische mensen. Velen met ADHD voelen de noodzaak om zich aan te passen of hun ADHD te verbergen, een gedrag dat vaak ‘maskeren’ wordt genoemd. Dit kost veel energie en kan leiden tot stress en uiteindelijk tot burnout.
5. Impulsiviteit en te veel verplichtingen
   Impulsiviteit kan ertoe leiden dat iemand met ADHD vaak ‘ja’ zegt op verzoeken, waardoor de agenda overvol raakt. Er is hierdoor weinig tijd voor rust en herstel, en de druk om aan al die verplichtingen te voldoen leidt tot een burn-out.

De ADHD-burnoutcyclus

ADHD-burnout volgt vaak een herkenbaar patroon, waarbij verschillende fasen steeds weer terugkomen:

• Hyperfocusfase: In deze fase is er sprake van een hoge productiviteit. Echter, zelfzorg wordt vaak genegeerd.
• Uitputtingsfase: Zodra de hyperfocusfase eindigt, ontstaat er een gevoel van complete uitputting. Zelfs kleine taken lijken onmogelijk.
• Schuld en uitstel: Door de uitputting worden taken uitgesteld. Dit leidt weer tot schuldgevoelens en zelfkritiek.
• Herstelfase: In deze fase probeert iemand zich te isoleren om weer op krachten te komen.
• Herhaling van de cyclus: Zonder aanpassingen of interventie keert de energie terug en begint de cyclus opnieuw.

Tips om ADHD-burnout te voorkomen en te beheersen

Gelukkig zijn er manieren om de cyclus van ADHD-burnout te doorbreken. Door bewustwording en enkele praktische strategieën toe te passen, kun je werken aan een gezondere balans.

1. Let op je tempo
   Herken wanneer je jezelf te veel onder druk zet. Plan regelmatig pauzes in en probeer niet te veel hooi op je vork te nemen. Dit kan voorkomen dat je jezelf compleet uitput.
2. Geef prioriteit aan zelfzorg
   Zorg goed voor jezelf, vooral tijdens drukke periodes. Slaap, gezonde voeding en lichaamsbeweging helpen om je energiebalans beter te beheersen.
3. Stel realistische doelen
   Grote taken kunnen overweldigend zijn. Door deze op te splitsen in kleinere, haalbare stappen, blijf je gemotiveerd en voorkom je dat je overweldigd raakt.
4. Ontwikkel emotionele copingstrategieën
   Mindfulness en therapie, zoals cognitieve gedragstherapie, kunnen helpen om beter om te gaan met intense emoties. Dit voorkomt dat je overbelast raakt door frustraties of zelftwijfel.
5. Bouw een ondersteunend netwerk op
   Omring jezelf met begripvolle mensen. Zij kunnen steun bieden wanneer je vastloopt of te maken krijgt met burnout-symptomen. Praten over je ervaringen kan soms al helpen om je minder geïsoleerd te voelen.
6. Houd een energiedagboek bij
   Door een dagboek bij te houden, kun je beter begrijpen hoe je energieniveau fluctueert. Dit maakt het mogelijk om vroege signalen van burnout op te merken en op tijd in te grijpen.

Verschillen tussen mannen en vrouwen met ADHD

ADHD wordt bij mannen vaak eerder en vaker gediagnosticeerd dan bij vrouwen, omdat de symptomen zich anders kunnen presenteren. Mannen vertonen vaker het hyperactieve en impulsieve type ADHD, wat zichtbaarder is en sneller leidt tot een diagnose. Vrouwen hebben vaker het overwegend onoplettende type ADHD, wat soms subtieler is en daardoor minder opvalt. Door deze late of gemiste diagnoses ervaren vrouwen vaak jarenlang onbegrepen klachten, wat kan bijdragen aan een hogere kans op burn-out door langdurige, onopgemerkte stress.

Zowel mannen als vrouwen met ADHD hebben soms de neiging om hun symptomen te verbergen om aan sociale verwachtingen te voldoen. Vrouwen voelen echter vaak een sterkere maatschappelijke druk om aan bepaalde normen te voldoen, zoals het combineren van werk, gezin en sociale verplichtingen zonder steun te vragen. Dit ‘maskeren’ kost veel energie en leidt bij vrouwen met ADHD vaak tot chronische overbelasting en een hoger risico op burn-out.

ADHD heeft invloed op emotionele regulatie bij zowel mannen als vrouwen, maar vrouwen ervaren vaak meer problemen met zelfbeeld en zelfkritiek. Ze kunnen bijvoorbeeld harder worden getroffen door schuldgevoelens en onzekerheid over hun prestaties, wat het risico op emotionele uitputting verhoogt. Dit komt deels door culturele normen en verwachtingen die vrouwen ertoe aanzetten om ‘perfect’ te willen zijn, wat bijdraagt aan verhoogde stress en burnout-risico’s.

Hormonale schommelingen, zoals tijdens de menstruatiecyclus, zwangerschap of menopauze, kunnen bij vrouwen een duidelijke impact hebben op ADHD-symptomen. Veel vrouwen merken dat hun concentratie, impulsiviteit en energie wisselen door hormonale veranderingen, wat hen extra kwetsbaar maakt voor ADHD-burnout. Door hormonale invloeden kan de cyclus van energie en uitputting onvoorspelbaarder zijn, wat burnout vaker kan veroorzaken of versterken.

Studies suggereren dat vrouwen met ADHD vaker geneigd zijn om copingmechanismen te zoeken, zoals het opbouwen van sociale steun. Ze praten misschien vaker over hun problemen, wat hen deels kan beschermen tegen burnout. Mannen met ADHD, daarentegen, zoeken minder vaak hulp of praten minder openlijk over hun klachten, wat kan leiden tot meer eenzaamheid en een grotere kans op burn-out als ze met uitputting kampen.

Leven met ADHD-burnout

ADHD-burnout begrijpen is een eerste stap naar het vinden van oplossingen. Door de signalen tijdig te herkennen, de oorzaken onder de loep te nemen en zelfzorgstrategieën toe te passen, is het mogelijk om de burnoutcyclus te doorbreken. Vergeet niet dat je welzijn belangrijker is dan wat je bereikt of produceert. Rust en herstel horen bij een gezond leven. Blijf niet alleen met je ervaringen rondlopen. Zoek steun als je dat nodig hebt, en geef jezelf de ruimte om een gezondere balans te vinden.

Bijlenga, D., van der Heijden, K. B., Breuk, M., van Someren, E. J., Lie, M. E., Boonstra, A. M., … Kooij, J. J. (2013). Associations between sleep characteristics, seasonal depressive symptoms, lifestyle, and ADHD symptoms in adults. Journal of Attention Disorders, 17, 261–275. doi:10.1177/1087054711428965

Turjeman-Levi Y, Itzchakov G, Engel-Yeger B. Executive function deficits mediate the relationship between employees’ ADHD and job burnout. AIMS Public Health. 2024 Mar 12;11(1):294–314. doi: 10.3934/publichealth.2024015. PMID: 38617412; PMCID: PMC11007411.

Heb jij ADHD of autisme? Ontmoet mensen zoals jij op het Autsider Forum