ADHD, oftewel aandachtstekort-hyperactiviteitsstoornis, is een bekende neurodiverse aandoening. Hoewel er medicijnen zijn, zoals methylfenidaat (beter bekend als Ritalin), werken deze niet voor iedereen en brengen ze bijwerkingen met zich mee.
Dit heeft onderzoekers wereldwijd ertoe aangezet om nieuwe, veiliger behandelopties te ontwikkelen. Een verrassende kandidaat in deze zoektocht? D-serine, een relatief onbekende maar veelbelovende stof in onze hersenen.
Hoe onze hersenen werken: focus op de prefrontale cortex
De prefrontale cortex, het gebied net achter ons voorhoofd, is van groot belang voor functies zoals plannen, concentreren en het beheersen van impulsen. Bij mensen met ADHD werkt dit hersengebied minder efficiënt. Dit kan te maken hebben met onbalans in neurotransmitters zoals dopamine, een chemische boodschapper die zorgt voor motivatie en focus.
Naast dopamine speelt D-serine ook een belangrijke rol. D-serine helpt een specifiek type hersenreceptor, de NMDA-receptor, goed te functioneren. Deze receptor is essentieel voor leerprocessen en gedrag. Als D-serine niet goed werkt, kan dit het functioneren van de prefrontale cortex beïnvloeden en ADHD-symptomen verergeren.
Nieuw onderzoek: een onverwachte hoofdrol voor D-serine
Japanse onderzoekers hebben een baanbrekende ontdekking gedaan. Zij gebruikten een diermodel voor ADHD, specifiek ratten met ADHD-achtig gedrag zoals hyperactiviteit en impulsiviteit. Uit hun onderzoek bleek dat deze ratten minder D-serine hadden in hun prefrontale cortex. Bovendien vonden ze dat een enzym, DAAO, dat D-serine afbreekt, bij deze ratten overactief was.
Toen de onderzoekers het enzym DAAO remden, steeg het D-serinegehalte in de hersenen en verbeterde het gedrag van de ratten. Ze werden rustiger en konden beter omgaan met nieuwe situaties. Dit wijst erop dat D-serine een cruciale rol speelt in het reguleren van gedrag en dat het beïnvloeden van dit systeem kan leiden tot nieuwe behandelmogelijkheden.
Voorbeeld: Stel je een stoplicht voor in je hoofd. Bij mensen zonder ADHD werkt het stoplicht goed: het licht springt op tijd op rood, zodat je kunt stoppen. Bij ADHD blijft het vaak op groen staan, wat zorgt voor impulsief gedrag. D-serine helpt dat stoplicht beter te functioneren.
D-serine en medicatie: nieuwe mogelijkheden in ADHD-behandeling
Traditionele medicijnen voor ADHD richten zich vooral op het verhogen van dopamine. Dit werkt vaak, maar niet zonder risico’s. D-serine biedt een andere aanpak. Door het niveau van deze stof te verhogen, wordt de activiteit van NMDA-receptoren gestimuleerd. Dit lijkt de functies van de prefrontale cortex te herstellen zonder de bijwerkingen van stimulantia zoals methylfenidaat.
De onderzoekers suggereerden dat het remmen van DAAO-activiteit een nieuwe weg opent voor medicatieontwikkeling. Hoewel deze bevindingen vooral zijn getest op dieren, kunnen ze de basis leggen voor veiliger en effectiever ADHD-medicijnonderzoek bij mensen.
Shikanai H. Yakugaku Zasshi. 2024;144(12):1039-1044. doi:10.1248/yakushi.24-00126
