Wat zegt het over onze samenleving als het woord ‘Brain Rot’ tot Woord van het Jaar wordt gekozen? Volgens Oxford University Press weerspiegelt het onze moderne realiteit: een tijdperk waarin oppervlakkige digitale consumptie ons denken beïnvloedt. Met meer dan 37.000 stemmen koos het publiek massaal voor deze term. De implicaties zijn duidelijk: terwijl vorige tijdperken zoals de Verlichting ons intellectueel vooruitstuwden, lijkt de huidige generatie vast te lopen in wat we misschien wel kunnen noemen ‘De Tijd van Hersensloping’.
Maar wat is ‘Brain Rot’ precies? En hoe serieus moeten we deze term nemen? Oxford definieert het als de achteruitgang van onze mentale staat door een overdaad aan triviaal, vaak online, materiaal. Het is een scherpe diagnose van een maatschappij die steeds meer door schermen wordt gedomineerd.
Wat is ‘Brain Rot’?
De term ‘Brain Rot’ is niet nieuw. De Amerikaanse filosoof en schrijver Henry David Thoreau noemde al in de 19e eeuw een soortgelijke mentale stagnatie als gevolg van overmatige afleiding. In zijn beroemde werk Walden bekritiseerde hij de oppervlakkigheid van zijn tijdgenoten. Zijn oplossing? Het zoeken van eenvoud en reflectie in de natuur.
Tegenwoordig lijkt de uitdaging alleen maar groter. In plaats van de handgeschreven brieven en kranten die Thoreau bekritiseerde, hebben we nu smartphones en sociale media. Deze bieden een eindeloze stroom aan prikkels, waarvan veel triviaal of zelfs misleidend is. De term ‘Brain Rot’ vat deze realiteit treffend samen: een mentale luiheid die voortkomt uit de constante behoefte om verbonden te zijn met oppervlakkige, online content.
Maar is deze kritiek terecht? Niet iedereen is vatbaar voor deze digitale afleiding. Toch wijzen onderzoeken uit dat technologie onze cognitieve vaardigheden significant beïnvloedt.
Technologie en cognitieve achteruitgang
De smartphone heeft ons leven onmiskenbaar veranderd. Maar het apparaat dat ooit bedoeld was om ons efficiënter en slimmer te maken, lijkt nu vooral een bron van afleiding te zijn. Gemiddeld kijken mensen uren per dag naar hun scherm. Sociale media, streamingdiensten en eindeloze nieuwsfeeds moedigen een consumptiegedrag aan dat meer gericht is op kwantiteit dan kwaliteit.

Vergelijk het met een gokverslaving. De constante notificaties en updates werken als een gokautomaat: elke keer dat je je telefoon checkt, hoop je op een beloning in de vorm van een interessant bericht of een grappige video. Deze verslavende patronen zorgen voor een vicieuze cirkel. Je hersenen worden geconditioneerd om korte bursts van dopamine te zoeken, terwijl diepere, complexere gedachten en leerprocessen naar de achtergrond verdwijnen.
Dit fenomeen is zichtbaar in allerlei aspecten van het dagelijks leven, maar vooral in het onderwijs.
Onderwijs in de greep van ‘Brain Rot’
Leraren en professoren klagen al jaren over de impact van technologie op hun studenten. Jared Cooney Horvath, een neurowetenschapper, stelt dat digitale apparaten leiden tot ‘oppervlakkig leren’ en een afname van concentratie. Studenten die continu worden blootgesteld aan schermen, hebben minder geduld voor lange, diepgaande teksten. Dit vormt een directe bedreiging voor academische vaardigheden zoals kritisch denken en probleemoplossend vermogen.
In Europa proberen sommige scholen het tij te keren. Er zijn initiatieven om het gebruik van mobiele telefoons tijdens schooluren te verbieden. Zo heeft Frankrijk een wet ingevoerd die telefoons op basisscholen en middelbare scholen verbiedt. In Nederland bestaan er ook experimenten om schermgebruik in de klas te beperken, hoewel de discussie hierover vaak verdeeld is.
In de VS lijkt de situatie minder rooskleurig. Daar is technologie diep verankerd in het onderwijssysteem, vaak zonder rekening te houden met de negatieve effecten. Hoewel digitale tools veel voordelen hebben, tonen onderzoeken aan dat leerlingen slechter presteren als ze hun apparaten onbeperkt mogen gebruiken.
Zijn er oplossingen?
Kunnen we ons onttrekken aan de greep van ‘Brain Rot’? Een mogelijke oplossing ligt in bewustwording. Het is belangrijk dat mensen – jong en oud – begrijpen hoe schermgebruik hun gedrag en denken beïnvloedt. Initiatieven zoals digitale detox-programma’s of apps die schermtijd monitoren, kunnen helpen. Ook kan onderwijs een cruciale rol spelen door leerlingen niet alleen te leren hoe ze technologie moeten gebruiken, maar vooral wanneer en waarom.
Daarnaast kunnen we inspiratie halen uit Thoreau’s filosofie. Door af en toe afstand te nemen van de digitale wereld en tijd te besteden aan reflectie, boeken lezen of de natuur in trekken, kunnen we onze geest opnieuw activeren. Het vraagt om bewuste keuzes, maar de beloning – een scherper, helderder brein – is het waard.
Misschien is het niet te laat om de trend van ‘Brain Rot’ te keren. Maar daarvoor moeten we ons eerst bewust worden van de rol die technologie speelt in ons dagelijks leven en leren hoe we die balans kunnen herstellen.
Jared Cooney Horvath, “The EdTech Revolution Has Failed, The case against student use of computers, tablets, and smart phones in the classroom,” November 12, 2024.
“Brain rot named Oxford Word of the Year 2024,” Language and Literacy, December 2, 2024
Reed Anfinson, “Schools Limiting Digital Devices? Really? Yes,” Stevens County Times, November 26, 2024
Henry David Thoreau, “Walden,” 1854