Creativiteit en autisme worden vaak in één adem genoemd. Autistische mensen zouden een unieke kijk op de wereld hebben, waardoor ze originele ideeën en kunstwerken produceren. Dit beeld wordt gevoed door populaire media, wetenschappelijke discussies en uitzonderlijke voorbeelden zoals de Britse kunstenaar Stephen Wiltshire, die met een fotografisch geheugen stadsgezichten tekent.
Onderzoek en ervaringsverhalen van autistische mensen zelf lijken dit idee te ondersteunen. Veel mensen met autisme geven aan dat ze creatief bezig zijn in bijvoorbeeld kunst, muziek of schrijven. Maar klopt het wel dat autisme creativiteit bevordert? Wetenschappers hebben dit nu grootschalig onderzocht, en de resultaten zijn verrassend.
Wat is creativiteit eigenlijk?
Creativiteit is een breed begrip. In de wetenschap wordt vaak onderscheid gemaakt tussen verschillende vormen:
- Divergent denken: het vermogen om veel verschillende ideeën te bedenken voor een probleem, zoals alternatieve toepassingen voor een object.
- Creatieve prestaties: daadwerkelijke creaties en innovaties, zoals kunstwerken, wetenschappelijke ontdekkingen of nieuwe technologieën.
Sommige mensen kunnen bijvoorbeeld goed nieuwe ideeën bedenken, terwijl anderen juist excelleren in het perfectioneren en uitvoeren van creatieve projecten. De vraag is: hoe verhoudt autisme zich tot deze vormen van creativiteit?
Wat zegt de wetenschap?
Een recente studie onderzocht de creativiteit van 352 volwassenen, waarvan de helft autistisch was. De onderzoekers gebruikten verschillende methoden:
- Een divergent denken-test (waarbij deelnemers zoveel mogelijk alternatieve toepassingen voor een baksteen moesten bedenken).
- Een vragenlijst over creatieve prestaties, zoals het publiceren van een boek of het maken van kunstwerken.
Wat bleek? Er was geen verschil tussen autistische en niet-autistische deelnemers in de divergent denken-test. Autistische mensen bedachten niet méér of originelere ideeën dan neurotypische mensen.
Op de vragenlijst over creatieve prestaties scoorden autistische deelnemers wel hoger. Ze rapporteerden meer creatieve bezigheden en prestaties. Maar toen de onderzoekers ADHD in hun analyse meenamen, verdween dit effect. Met andere woorden: de verhoogde creativiteit bij autistische mensen bleek volledig verklaard te worden door co-voorkomende ADHD.
De rol van ADHD in creativiteit
ADHD wordt al langer geassocieerd met verhoogde creativiteit. Dit komt waarschijnlijk door kenmerken zoals:
- Impulsiviteit: Mensen met ADHD denken minder lineair en springen sneller tussen ideeën.
- Flexibiliteit in denken: Ze kunnen makkelijker van perspectief wisselen en zijn minder gebonden aan conventionele denkpatronen.
- Sterkere motivatie om iets nieuws te creëren: ADHD wordt vaak geassocieerd met een sterke drive om iets origineels te doen.
Deze kenmerken maken het waarschijnlijker dat iemand creatieve ideeën bedenkt én deze daadwerkelijk uitvoert. Dat verklaart waarom de creativiteit die eerder aan autisme werd toegeschreven, in werkelijkheid meer te maken lijkt te hebben met ADHD.
Wat betekent dit voor autistische mensen zonder ADHD?
Betekent dit dat autistische mensen zonder ADHD helemaal niet creatief zijn? Nee, maar het suggereert wel dat autisme op zichzelf geen garantie is voor verhoogde creativiteit. Wellicht voelen sommige autistische mensen zich creatief omdat ze:
- Een intense focus kunnen hebben op bepaalde interesses, wat leidt tot expertise en innovatie in een specifiek domein.
- Op een andere manier informatie verwerken en verbanden zien die anderen niet zien.
- Minder beïnvloed worden door sociale conventies, waardoor ze buiten de gebaande paden denken.
Creativiteit kan zich op verschillende manieren uiten, en het is goed mogelijk dat autistische mensen hun eigen unieke vormen van creatief denken en werken hebben.
Creativiteit in werk en onderwijs
Veel bedrijven en scholen promoten neurodiversiteit, onder andere door te benadrukken dat autistische mensen creatief zouden zijn. Dit onderzoek suggereert dat een meer gepersonaliseerde aanpak nodig is. Niet elke autistische persoon is creatief, en creativiteit lijkt vooral sterk te zijn bij mensen met zowel autisme als ADHD.
Voor werkgevers en onderwijsinstellingen betekent dit:
- Denk niet in stereotypen. Niet alle autistische mensen zijn creatief en niet alle creatieve mensen zijn autistisch.
- Kijk naar het individu. Wat zijn iemands sterke kanten? Hoe kan deze persoon het beste tot zijn recht komen?
- Ondersteun executieve functies. Als iemand creatief is, maar moeite heeft met organisatie of planning (zoals bij ADHD vaak het geval is), kan ondersteuning op die gebieden helpen om creativiteit om te zetten in concrete prestaties.
Uitnodiging tot discussie
Wat vind jij van deze bevindingen? Herken je je erin, of heb je juist een andere ervaring? Laat je reactie achter of meld je op ons forum en laten we samen deze discussie verdiepen!
Taylor, Emily C., Gocłowska, Małgorzata A., Callan, Mitchell J., & Livingston, Lucy A. Journal of Psychopathology and Clinical Science, Jan 09, 2025, No Pagination Specified. https://doi.org/10.1037/abn0000910
