Mensen met autisme ervaren vaak uitdagingen bij de overgang naar volwassenheid. Waar school nog structuur bood, valt dat na hun 18e grotendeels weg. Hoe zorg je ervoor dat iemand een zinvol leven leidt, passend bij hun mogelijkheden en wensen? Hier komt het life project (LP) in beeld.
Een LP is een persoonlijk plan dat verder gaat dan een traditioneel transition plan (TP), dat zich meestal alleen richt op de overstap naar volwassenenzorg. Een LP omvat álle aspecten van het leven: wonen, werken, sociale relaties, vrije tijd en zorg. Het is bedoeld om iemand te helpen een leven op te bouwen waarin zij zich goed voelen en optimaal kunnen functioneren.
In Italië is de aanpak van het LP al ver ontwikkeld. Sinds 2024 is er zelfs wetgeving die bepaalt dat mensen met een beperking recht hebben op een gepersonaliseerd life project.
De sprong naar volwassenheid
Voor veel jongeren is volwassen worden een spannende tijd, maar voor mensen met autisme kan het een enorme uitdaging zijn. Plotseling verdwijnen vertrouwde structuren, zoals school en kinderzorg, en worden ze geacht zelf hun weg te vinden in een wereld die vaak niet is afgestemd op hun behoeften.
Deze overgang brengt verschillende risico’s met zich mee:
- Zorgkloof: veel jongeren verliezen toegang tot gespecialiseerde zorg wanneer ze overgaan van kinder- naar volwassenzorg.
- Werkloosheid: zonder begeleiding vinden veel mensen met autisme moeilijk passend werk.
- Sociale isolatie: zonder duidelijke kaders kunnen sociale relaties verwateren.
- Psychische problemen: stress en onzekerheid over de toekomst kunnen leiden tot angst en depressie.
Een goed LP helpt om deze valkuilen te vermijden en biedt een solide basis voor een stabiel volwassen leven.
Hoe ziet een goed life project eruit?
Een goed LP is maatwerk. Het is afgestemd op iemands unieke sterktes, zwaktes en wensen. Enkele belangrijke onderdelen zijn:
- Wonen: zelfstandig, begeleid of in een woongroep?
- Werk en dagbesteding: betaald werk, vrijwilligerswerk of een dagprogramma?
- Sociale contacten: hoe bouw en onderhoud je vriendschappen?
- Vrije tijd: hobby’s en activiteiten die plezier en structuur geven.
- Zorg en ondersteuning: welke begeleiding is nodig?
Een LP wordt niet alleen door professionals opgesteld, maar in samenwerking met de persoon zelf en diens familie of begeleiders.
De rol van voorkeuren en waarden: wat wil je zelf?
Een LP werkt alleen als het aansluit bij de wensen van de persoon zelf. Daarom is het belangrijk om systematisch in kaart te brengen wat iemand wil en nodig heeft. Dit kan bijvoorbeeld door middel van systematische voorkeurstoetsen, waarbij wordt gekeken naar:
- Wat iemand belangrijk vindt in hun dagelijks leven.
- Welke activiteiten of taken iemand energie geven.
- Hoe iemand sociale interacties ervaart.
Een mooi voorbeeld is het gebruik van ecologische balans, waarbij wordt gekeken hoe iemands leven nu is ingedeeld en wat beter kan worden afgestemd op hun behoeften. Dit helpt om een realistisch en haalbaar LP op te stellen.
Wat kunnen Nederland en België leren van Italië?
In Italië is de aanpak van het LP al ver ontwikkeld. Sinds 2024 is er zelfs wetgeving die bepaalt dat mensen met een beperking recht hebben op een gepersonaliseerd LP. Dit betekent dat:
- De overheid ondersteuning biedt bij het ontwikkelen van een LP.
- Er multidisciplinaire teams worden ingezet om het plan op te stellen en bij te houden.
- De focus ligt op maximale autonomie en sociale integratie.
Nederland en België kunnen hier veel van leren. Momenteel is er in beide landen nog weinig beleid rondom het LP. Vaak worden jongeren na hun 18e grotendeels aan hun lot overgelaten. Een vergelijkbare aanpak als in Italië zou kunnen helpen om deze kwetsbare groep beter te ondersteunen.
De toekomst
Om LP’s breder beschikbaar te maken, zijn enkele stappen nodig:
- Meer bekendheid: professionals en ouders moeten weten wat een LP is en hoe het kan helpen.
- Betere samenwerking: instanties zoals gemeenten, zorgverleners en scholen moeten samenwerken om LP’s mogelijk te maken.
- Wetgeving: Nederland en België kunnen leren van Italië en wetgeving invoeren om LP’s toegankelijk te maken voor iedereen met autisme.
Een LP kan hét verschil maken tussen een onzeker bestaan en een stabiel, zinvol leven.
Ferrazzi G, Marchi M, Giuberti V, et al. Life project: a scoping review of assessment tools for persons with autism spectrum disorder. Ann Ist Super Sanita. 2025;61(1):30-41. doi:10.4415/ANN_25_01_05
