Seksualiteit is een onderwerp waar iedereen vroeg of laat mee te maken krijgt. Toch heerst er rond seksualiteit bij autisme nog steeds veel onbekendheid en hardnekkige misverstanden. Bijvoorbeeld het idee dat mensen met autisme ‘asexueel’ zouden zijn, of juist ‘ongepast’ gedrag zouden vertonen. De werkelijkheid is, zoals zo vaak, veel genuanceerder. Een recente grote wetenschappelijke review bracht de seksuele gezondheid, kennis en gedragingen van mensen met autisme systematisch in kaart. Wat blijkt? Autistische mensen voelen net als anderen liefde, verlangen en seksuele aantrekking – maar ze lopen wél tegen extra uitdagingen aan.
Motamed M, Hajikarim-Hamedani A, Fakhrian A, Alaghband-Rad J. A systematic review of sexual health, knowledge, and behavior in Autism Spectrum Disorder. BMC Psychiatry. 2025;25(1):410. Published 2025 Apr 22. doi:10.1186/s12888-025-06836-x
Seksueel verlangen: Meer overeenkomsten dan verschillen
Mensen met autisme hebben net als neurotypische mensen seksuele verlangens en fantasieën. In een onderzoek onder meer dan 300 autistische volwassenen dacht vrijwel iedereen zowel positief als negatief over seks, waarbij intieme gedachten het vaakst voorkwamen. Seksuele cognities, zoals ze in de wetenschap heten, lijken grotendeels op die van mensen zonder autisme.
Toch zijn er enkele verschillen. Zo komt asexualiteit – geen seksuele aantrekking ervaren – vaker voor onder autistische mensen. Ook kunnen zintuiglijke gevoeligheden (zoals een hekel aan aanraking) seksuele interesse beïnvloeden. Sommige mensen ontwikkelen een specifieke fascinatie voor bepaalde objecten, geuren of lichaamsdelen. Bijvoorbeeld iemand die opgewonden raakt van het gevoel van een bepaalde stof of van specifieke geluiden. Niet gek als je bedenkt dat zintuiglijke verwerking bij autisme vaak anders werkt.
Seksuele ervaringen: Niet altijd vanzelfsprekend
Hoewel verlangen vaak aanwezig is, blijken seksuele ervaringen soms lastiger bereikbaar. Waar zelfbevrediging bij autistische en niet-autistische jongeren ongeveer even vaak voorkomt, zijn ervaringen met een partner minder vanzelfsprekend.
Zo had een grote groep autistische jongens tussen de 16 en 20 jaar wel ervaring met masturbatie, maar veel minder vaak met seks met een partner dan leeftijdsgenoten. Ook volwassenen met autisme rapporteren vaker dat ze nooit een langdurige relatie hebben gehad.
Daarnaast kunnen lichamelijke sensaties tijdens seks ingewikkeld zijn. Geluiden, aanrakingen of geuren kunnen snel als overweldigend worden ervaren, waardoor sommige mensen seksuele activiteiten vermijden of er minder van genieten. Seksuele disfuncties zoals erectieproblemen bij mannen en pijn of verminderde opwinding bij vrouwen komen volgens onderzoek ook vaker voor.
Liefde en relaties: Grote wens, vaak grote uitdaging
De meeste mensen met autisme verlangen net zo naar liefde, seks en verbondenheid als anderen. Alleen gaat het aangaan en onderhouden van relaties vaak moeizamer. Waar 87% van neurotypische jongeren wist hoe je een relatie begint, was dat bij autistische jongeren 54%. Minder mensen zijn in een romantische relatie en wie wel een relatie heeft, ervaart vaker misverstanden en onzekerheid.
Communicatieproblemen spelen hierin een grote rol. Iemand kan bijvoorbeeld signalen van verliefdheid niet herkennen, of zelf te direct of ‘anders’ overkomen. Ook sociale angsten en negatieve eerdere ervaringen werken niet bepaald mee. Vooral vrouwen met autisme geven vaak aan dat daten en relaties lastig zijn doordat verwachtingen en normen niet altijd duidelijk zijn.
In Nederland en België zien we dat, ondanks toenemende aandacht voor diversiteit, autistische mensen nog steeds relatief weinig kansen hebben om in het dagelijks leven nieuwe partners te ontmoeten. Initiatieven zoals inclusieve ontmoetingsgroepen of datingplatforms op maat blijven dan ook broodnodig.
Online daten en seksualiteit: Kansen en risico’s
Online daten biedt voor veel autistische mensen een uitkomst. Zonder direct oogcontact of sociale druk kunnen ze op hun eigen tempo contact leggen. Onderzoek toont aan dat 53% van de autistische volwassenen gebruikmaakt van online dating, een hoger percentage dan gemiddeld.
En het werkt: bijna de helft vond via internet een langdurige relatie. Maar er zijn ook risico’s. Door minder ervaring met sociale ‘waarschuwingssignalen’ zijn autistische mensen soms vatbaarder voor misbruik of catfishing (nepaccounts). Veiligheid en goede voorlichting over online daten zijn daarom extra belangrijk.
Seksuele kennis: Veel te leren buiten de schoolbanken
Hoewel veel autistische jongeren en volwassenen theoretisch best weten wat seks is, schort het vaker aan praktische kennis over hoe je een gezonde relatie opbouwt, grenzen stelt en instemming vraagt.
Seksuele voorlichting op scholen is vaak standaard en weinig aangepast aan neurodivergente manieren van denken en leren. Ouders blijken ook niet altijd goed voorbereid: gesprekken over seksualiteit blijven vaak vaag of worden helemaal vermeden. Niet gek dat veel jongeren hun informatie zoeken op plekken als het internet – met alle risico’s van dien.
In Nederland bestaan enkele initiatieven om seksuele voorlichting inclusiever te maken, zoals projecten vanuit Rutgers. Toch blijft er nog veel te winnen, zeker voor mensen met autisme.
Ongebruikelijk of problematisch seksueel gedrag
Sommige mensen met autisme vertonen seksuele gedragingen die buiten de ‘norm’ vallen. Denk aan hyperseksualiteit (overmatige seksuele preoccupatie), gebruik van voorwerpen bij masturbatie of fixaties op specifieke lichaamsdelen.
Dat is op zichzelf niet problematisch zolang het vrijwillig en veilig gebeurt. Maar soms leidt gebrek aan inzicht in sociale regels tot gedrag dat niet gepast is – zoals openbaar masturberen of ongepaste avances. In zeldzame gevallen kunnen autistische mensen daardoor in aanraking komen met justitie, zonder dat er sprake is van kwade opzet.
In Nederland benadrukken experts zoals bij het Nederlands Jeugdinstituut al langer het belang van duidelijke, expliciete seksuele opvoeding, juist bij jongeren met autisme of verstandelijke beperking.
Kwetsbaarheid voor slachtofferschap: Een harde realiteit
Mensen met autisme lopen een flink groter risico om slachtoffer te worden van seksuele intimidatie, misbruik of geweld. Verschillende studies laten zien dat ongeveer de helft van de autistische volwassenen als kind of jongere slachtoffer is geweest van seksueel of fysiek geweld – ruim twee keer zo vaak als bij neurotypische leeftijdsgenoten.
Factoren die meespelen zijn minder sociale weerbaarheid, moeite met grenzen aangeven en het niet herkennen van risicovolle situaties. ADHD-kenmerken, zoals impulsiviteit en inattention, vergroten het risico nog verder.
In Nederland en België groeit de aandacht voor preventie, bijvoorbeeld met programma’s zoals ‘Weerbaarheidstraining voor jongeren met autisme’, maar structurele inzet blijft hard nodig.
De situatie van vrouwen: dubbel kwetsbaar
Autistische vrouwen hebben vaak een dubbel nadeel. Ze rapporteren minder seksuele interesse dan autistische mannen, maar blijken wél vaker negatieve seksuele ervaringen te hebben, zoals ongewenste avances of seksueel geweld.
Lesbische en biseksuele vrouwen binnen het autisme spectrum lopen extra risico, zo blijkt uit meerdere studies. Een gebrek aan duidelijke rolmodellen, combined met sociale kwetsbaarheid, maakt hen tot een doelgroep die meer steun en bescherming verdient dan ze nu vaak krijgt.
Ouders en verzorgers: Tussen zorgen en taboes
Ouders hebben vaak gemengde gevoelens als het om de seksuele ontwikkeling van hun autistische kind gaat. Enerzijds maken ze zich zorgen over kwetsbaarheid en mogelijke misverstanden. Anderzijds onderschatten ze soms het seksuele verlangen en de behoefte aan relaties.
Veel ouders blijken te worstelen met hoe en wanneer ze over seks en relaties moeten praten. Zeker bij jongeren met een verstandelijke beperking blijft duidelijke, op maat gemaakte seksuele opvoeding achterwege, vaak uit angst of onwetendheid.
Ook in België signaleren organisaties zoals Sensoa (Vlaanderen) dat seksualiteit bij jongeren met autisme nog te vaak een blinde vlek is in opvoeding en hulpverlening.
Wat we hiervan kunnen leren
- Mensen met autisme hebben gewoon seksuele gevoelens en verlangens, maar ervaren vaker barrières.
- Goede seksuele voorlichting moet praktisch zijn, expliciet en aangepast aan autistische informatieverwerking.
- Online daten biedt kansen, maar vraagt extra aandacht voor veiligheid.
- Autistische vrouwen, vooral LHBTI+ vrouwen, lopen verhoogd risico op negatieve seksuele ervaringen.
- Slachtofferschap komt vaker voor; preventie en ondersteuning zijn daarom essentieel.
