Butyraat is een klein molecuul dat grote dingen doet. Het hoort bij de zogenoemde korte-keten vetzuren (SCFA’s) en ontstaat als bepaalde bacteriën in je darm vezels fermenteren. Geen zorgen als ‘fermenteren’ vaag klinkt: denk aan bacteriën die vezels opeten en er stoffen van maken die jouw lichaam weer kan gebruiken.
Wetenschappers zijn steeds enthousiaster over butyraat. Waarom? Omdat het niet alleen goed is voor je darmen, maar ook lijkt te helpen tegen ontstekingen, stofwisselingsproblemen zoals obesitas en zelfs hersenziekten zoals Alzheimer. Geen wonder dat butyraat langzaam uit de wetenschappelijke hoek kruipt en opduikt in populaire tijdschriften, supplementen en zelfs behandelvoorstellen voor allerlei aandoeningen.
Maar is butyraat echt het wondermiddel waarvoor sommigen het houden? Of slaan we een beetje door? Tijd om dat eens rustig uit te pluizen.
Hoe butyraat je gezondheid beïnvloedt
Je darmen en je hersenen hebben meer met elkaar te maken dan je zou denken. Samen vormen ze de ‘darm-brein-as’, een soort supersnelle communicatieweg waarlangs signalen reizen. Je darmbacteriën spelen daarin een hoofdrol, en butyraat is één van hun belangrijkste boodschappers.
In je darmen helpt butyraat de slijmvlieslaag sterk te houden, zodat ziekteverwekkers minder kans krijgen. Maar dat is nog maar het begin. Butyraat dempt ook ontstekingen in je lichaam en kan zelfs je immuunsysteem in toom houden als het te hard van stapel loopt. Sommige studies laten zien dat het stressreacties kan verminderen en zenuwcellen kan beschermen.
Butyraat kan zelfs de bloed-hersenbarrière beïnvloeden, een soort beveiligingspoort tussen je bloed en je hersenen. En dan hebben we het nog niet gehad over zijn rol bij stemming, eetlust en geheugen. Kortom: een klein stofje, maar een groot effect.
Waar komt butyraat vandaan?
Je maakt butyraat niet zomaar zelf aan: je hebt er hulp van je darmbacteriën voor nodig. Die zetten vezels en resistent zetmeel om in butyraat. Resistent zetmeel zit bijvoorbeeld in gekookte aardappelen, groene bananen en peulvruchten zoals linzen en kikkererwten.
Andere butyraatboosters zijn volkoren granen (denk aan havermout en roggebrood), groenten zoals broccoli en wortels, en gefermenteerd voedsel zoals zuurkool. Ook melkvetproducten zoals roomboter en Parmezaanse kaas bevatten kleine hoeveelheden butyraat, maar veel minder dan je darmbacteriën kunnen maken.
In Nederland en België eten we gemiddeld nog steeds te weinig vezels. Geen wonder dus dat onderzoekers kijken naar butyraat-supplementen. Toch is de boodschap voorlopig simpel: liever meer vezelrijke voeding dan pillen slikken – tenzij je arts anders adviseert.
Butyraat en darmgezondheid
Je darmwand is je eerste verdedigingslinie tegen bacteriën en virussen. En raad eens? Butyraat is dé bodyguard van die darmwand.
Het helpt om de cellen van je darmwand gezond te houden, stimuleert de aanmaak van slijm en zorgt ervoor dat de verbindingen tussen de darmcellen stevig blijven. Daardoor kunnen bacteriën en schadelijke stoffen niet zomaar je bloedbaan in lekken.
Bij ziekten zoals colitis ulcerosa en het prikkelbare darmsyndroom zijn de butyraat-niveaus vaak verlaagd. Sommige studies tonen aan dat het geven van extra butyraat – bijvoorbeeld via klysma’s of capsules – kan helpen om ontstekingen te remmen en de darmwand te herstellen. In Nederland lopen hier en daar zelfs kleine proefstudies naar, al blijft het voor veel mensen vooral bij het advies om vezelrijker te eten.
Kan butyraat helpen bij obesitas en diabetes?
Obesitas en diabetes type 2 zijn twee grote problemen in de welvarende delen van de wereld. Interessant genoeg lijkt butyraat op meerdere manieren te helpen om deze aandoeningen te voorkomen of zelfs (gedeeltelijk) terug te draaien.
Butyraat kan ervoor zorgen dat je lichaam beter vet verbrandt in plaats van het op te slaan. Het lijkt ook je eetlust te reguleren en je energieverbruik te verhogen. In studies met muizen die een vette hap kregen (letterlijk: een hoogvetdieet) verloren de dieren die extra butyraat kregen minder snel de controle over hun gewicht dan hun soortgenoten.
Bij mensen zijn de resultaten hoopgevend, maar nog niet zo spectaculair. Sommige kleine studies laten zien dat butyraat de insulinegevoeligheid verbetert en ontstekingen verlaagt, wat bij diabetes enorm belangrijk is.
Toch moeten we voorzichtig zijn: de hoeveelheid butyraat die je uit voeding haalt, is waarschijnlijk niet genoeg om enorme effecten te zien. En suppletie? Dat werkt in sommige studies wel, in andere niet. Kortom: veelbelovend, maar nog geen wondermiddel.
Autisme, Parkinson en Alzheimer
De laatste jaren duiken er steeds meer onderzoeken op waarin butyraat wordt gelinkt aan neurologische aandoeningen. Vooral in muizenmodellen van autisme, Alzheimer en Parkinson zie je dat extra butyraat soms ontstekingen in de hersenen vermindert, leervermogen verbetert of motorische problemen afremt.
Hoe dat kan? Waarschijnlijk via een combinatie van effecten: minder ontstekingen, betere energievoorziening van hersencellen, en veranderingen in genexpressie dankzij een rem op zogeheten histon-deacetylase (HDAC), een soort ‘aan-uitknop’ voor genen.
Ook zijn er aanwijzingen dat een vezelrijk dieet (dat de eigen productie van butyraat stimuleert) angst en cognitieve achteruitgang kan verminderen bij proefdieren.
En bij mensen? Er zijn kleine pilotstudies, bijvoorbeeld bij mensen met autisme en Alzheimer, die veelbelovende signalen geven. Maar grote, overtuigende studies ontbreken nog. Voorlopig geldt: interessant, maar beslist nog geen standaardtherapie.
Kun je zomaar extra butyraat nemen?
Omdat butyraat zo veelbelovend lijkt, zijn er steeds meer supplementen te koop, vaak als ‘natriumbutyraat’ of ‘butyraatcapsules’. Ze beloven van alles: van betere darmgezondheid tot meer energie en scherper denken.
In theorie kunnen ze zeker helpen, vooral bij mensen met ernstige darmproblemen zoals colitis ulcerosa. Maar voor gezonde mensen is het nut veel minder duidelijk.
Ook zijn er kanttekeningen: sommige mensen krijgen maag- of darmklachten van butyraatcapsules. En heel hoge doses zijn mogelijk niet veilig, al weten we daar nog niet genoeg van.
Kortom: butyraat uit voeding halen is voorlopig de veiligste, goedkoopste en slimste manier. Supplementen? Alleen als je arts het adviseert – en dan nog met beleid.
Samenvatting
- Butyraat is een belangrijk stofje dat je darmbacteriën maken uit vezels.
- Het beschermt je darmwand en helpt ontstekingen te dempen.
- Het kan je stofwisseling verbeteren en mogelijk obesitas en diabetes helpen voorkomen.
- Er zijn hoopvolle aanwijzingen dat butyraat je brein beschermt, maar bewijs bij mensen is nog beperkt.
- Meer vezels eten is de beste (en veiligste) manier om je butyraat-niveau op te krikken.
Kalkan AE, BinMowyna MN, Raposo A, et al. Beyond the Gut: Unveiling Butyrate’s Global Health Impact Through Gut Health and Dysbiosis-Related Conditions: A Narrative Review. Nutrients. 2025;17(8):1305. Published 2025 Apr 9. doi:10.3390/nu17081305
