Beroemdheden, social media en vaccinaties

In de schijnwerpers van de opinie, wint desinformatie vaak van de waarheid. Hoe om te gaan met de soms onvoorstelbare onzin waarin sommigen zijn gaan geloven?

Het lijkt wel alsof het onvermijdelijk is: telkens wanneer een beroemdheid ziek wordt of overlijdt, wijst iemand op sociale media met de beschuldigende vinger naar vaccins. Maar waarom gebeurt dit toch? Laten we eens dieper duiken in dit opvallende fenomeen.

We zien dit fenomeen steeds vaker opduiken sinds het COVID-tijdperk. Na elke hooggeplaatste gebeurtenis, zoals het onwel worden van Bronny James, duiken er geruchten op over de betrokkenheid van vaccins. Dit is echter geen geïsoleerd geval. Vergelijkbare beweringen zijn eerder gedaan in verband met Damar Hamlin, Bob Saget, Tina Turner, Betty White, Lance Reddick, Ray Liotta en Jamie Foxx.

Dit fenomeen weerspiegelt de groeiende invloed van de anti-vaccinatiebeweging in de afgelopen jaren, samen met de ongebreidelde verspreiding van misinformatie op sociale media-platforms zoals Twitter. Politieke motieven spelen ook een aanzienlijke rol, vooral in het licht van COVID-vaccinatieverplichtingen. Voor sommigen staat ‘vrijheid’ gelijk aan het niet opvolgen van overheidsrichtlijnen, wat vaak wordt geassocieerd met conservatieve politiek, maar eigenlijk meer te maken heeft met populisme en anti-establishment-sentimenten.

Waarom zijn deze gebeurtenissen vatbaar voor samenzweringstheorieën?
Samenzweringstheorieën gedijen in situaties waarin onzekerheid en angst de overhand hebben. Het onverwachte overlijden van publieke figuren, zoals JFK of Prinses Diana, leidt tot de behoefte aan verklaringen die zekerheid en controle bieden. De COVID-pandemie heeft op dezelfde manier samenzweringstheorieën uitgelokt.

Misinformatie gedijt op sociale media, waar het vaak sneller reist dan feitelijke informatie en vaak bewust wordt verspreid om andere doelen te dienen, zoals winst, politieke macht of het aanwakkeren van verdeeldheid.

Waarom blijven deze beweringen bestaan?
Een andere belangrijke factor is het vertrouwen in autoriteiten. Wanneer dat vertrouwen afbrokkelt, worden mensen vatbaarder voor misinformatie die zich online verspreidt. In plaats van medische verklaringen te accepteren, zoals bijvoorbeeld het geval was bij Damar Hamlin, gaan sommigen op zoek naar alternatieve verklaringen, zoals vaccins. Misinformatie gedijt op sociale media, waar het vaak sneller reist dan feitelijke informatie en vaak bewust wordt verspreid om andere doelen te dienen, zoals winst, politieke macht of het aanwakkeren van verdeeldheid.

10 hardnekkige samenzweringstheorieën die in de loop der jaren zijn blijven circuleren op alternative en social media:

1. Maanlanding was nep: Sommigen beweren dat de Amerikaanse maanlandingen in de jaren 60 en 70 eigenlijk in een studio zijn opgenomen en nooit hebben plaatsgevonden.
2. 9/11 binnenbaantheorie: Deze theorie suggereert dat de aanslagen van 11 september 2001 op het World Trade Center en het Pentagon een “inside job” waren, georkestreerd door de Amerikaanse overheid.
3. Illuminati-controle: Deze theorie stelt dat een geheime organisatie genaamd de Illuminati de wereld achter de schermen controleert en samenzweringen smeedt om de mensheid te manipuleren.
4. Vaccinatie-autismeconnectie: Hoewel wetenschappelijk weerlegd, blijven sommige mensen geloven dat vaccinaties, zoals bijvoorbeeld de BMR-prik, autisme veroorzaken.
5. Flat Earth-theorie: Volgers van deze theorie beweren dat de aarde plat is en geen bolvormige vorm heeft zoals algemeen wordt aanvaard.
6. Chemtrails: Deze theorie beweert dat vliegtuigen stiekem chemicaliën verspreiden via contrails in de lucht, met onbekende en schadelijke doelen.
7. New World Order: Sommigen geloven dat er een geheime wereldregering of een “New World Order” is die de gebeurtenissen op wereldschaal beheert en vrijheden beperkt.
8. JFK-assassinatiecomplot: Vele theorieën suggereren dat de moord op president John F. Kennedy in 1963 het resultaat was van een grootschalig complot, niet het werk van een enkele schutter.
9. Reptielachtige heersers: Deze bizarre theorie beweert dat enkele wereldleiders en beroemdheden eigenlijk reptielachtige wezens zijn die de mensheid manipuleren.
10. COVID-19 5G-connectie: Er is geen wetenschappelijk bewijs voor, maar sommigen beweren dat 5G-technologie de verspreiding van COVID-19 veroorzaakt of bevordert.

Daarnaast speelt het “illusoire waarheidseffect” een rol. Door herhaalde blootstelling aan beweringen dat vaccins verantwoordelijk zijn voor beroemdheden die ziek worden of overlijden, beginnen mensen deze beweringen als waarheid te beschouwen, zelfs als ze ongegrond zijn.

Kortom, deze claims blijven bestaan omdat sommigen er profijt van hebben, anderen ze aantrekkelijk vinden, en herhaalde blootstelling mensen doet geloven dat ze waar zijn, zelfs als ze onwaar zijn. Het tegengaan van misinformatie is effectiever wanneer dit proactief gebeurt in plaats van reactief. We moeten misinformatie voor zijn met strategieën die het publiek voorlichten en immuniseren tegen de verleiding van samenzweringstheorieën.

Het omgaan met mensen die in samenzweringstheorieën of ongefundeerde overtuigingen geloven, kan een uitdaging zijn. Hier zijn enkele benaderingen die kunnen helpen om respectvolle en constructieve gesprekken te voeren:

1. Blijf kalm en empathisch: Probeer begrip te tonen voor de persoon en hun overtuigingen, zelfs als je het er volledig mee oneens bent. Het is belangrijk om geen oordeel te vellen of de persoon te bekritiseren.
2. Luister actief: Laat de persoon hun standpunten uitleggen en luister aandachtig naar wat ze te zeggen hebben. Dit kan hen het gevoel geven dat ze serieus worden genomen.
3. Stel vragen: Stel vragen om een dieper inzicht te krijgen in waarom de persoon in deze overtuigingen gelooft. Vraag naar hun bronnen en bewijsmateriaal.
4. Bied feitelijke informatie: Als je beschikt over feitelijke informatie die de samenzweringstheorie weerlegt, deel deze dan rustig en zonder te confronteren. Wijs op betrouwbare bronnen en wetenschappelijke studies.
5. Wijs op logische valkuilen: Help de persoon om eventuele logische fouten in hun redenering te herkennen. Dit kan subtiel gebeuren zonder hen te vernederen.
6. Bied alternatieve perspectieven: Wijs op andere manieren om naar de situatie te kijken en alternatieve verklaringen voor gebeurtenissen aan te dragen.
7. Bouw vertrouwen op: Het kan tijd kosten om het vertrouwen van de persoon te winnen. Wees geduldig en blijf beschikbaar voor verdere gesprekken.
8. Erken emoties: Begrijp dat mensen soms diep emotioneel gehecht zijn aan hun overtuigingen. Erken hun gevoelens zonder het met hun overtuigingen eens te zijn.
9. Bepaal je grenzen: Als het gesprek destructief of onrespectvol wordt, is het soms beter om het te beëindigen. Je hebt het recht om je eigen emotionele welzijn te beschermen.
10. Wijs door naar experts: Als de persoon niet bereid is om naar jou te luisteren, wijs hen dan door naar betrouwbare bronnen of experts die de samenzweringstheorieën kunnen weerleggen.

Het doel moet zijn om een open dialoog te behouden en de persoon toegang te geven tot betrouwbare informatie.

Czopek M. Hoe gezondheidsincidenten zoals de hartstilstand van Bronny James de verkeerde informatie over het COVID-19-vaccin voeden . Politiek feit. 31 juli 2023.

Uscinski JE, Enders AM, Seelig MI, Klofstad CA, Funchion JR, Everett C, Wuchty S, Premaratne K, Murthi MN. Amerikaanse politiek in twee dimensies: partijdige en ideologische identiteiten versus anti-establishment oriëntaties. Amerikaans tijdschrift voor politieke wetenschappen 2021; 65:877-895.

Patone M, Mei XW, Handunnetthi L, et al. Risico op myocarditis na opeenvolgende doses van het COVID-19-vaccin en SARS-CoV-2-infectie naar leeftijd en geslacht. Oplage 2022; 146:743-754.