Creativiteit wordt vaak verheerlijkt als een vrije, ongebonden kracht die ons in staat stelt om buiten de gebaande paden te denken. Het idee van ‘out of the box’-denken (In het Engels: Thinking outside the box, TOTB) wekt associaties op van vrijheid, autonomie en rebelsheid tegenover het systeem. Maar laten we eerlijk zijn, soms willen we gewoon duidelijke richtlijnen, bijvoorbeeld als het gaat om schoolopdrachten.
Het romantische beeld van TOTB maakt het aantrekkelijk, maar is het echt de sleutel tot kritisch denken? Het lijkt erop dat ware vrijheid niet altijd bevorderlijk is voor kritisch denken. Onze persoonlijke interesses, vooroordelen en emoties beperken vaak onze zogenaamd vrije gedachten.
Laten we teruggaan naar die schooltijdopdrachten waarin we alles mochten schrijven of creëren wat we wilden. Sommigen van ons genoten ervan, terwijl anderen smeekten om duidelijke richtlijnen. Hier is de waarheid: parameters zijn niet altijd beperkend; vaak helpen ze ons om op een gestructureerde manier te denken.
In de echte wereld krijgen we zelden de kans om volledig TOTB te gaan. Zelfs als het wordt aangemoedigd, worden we vaak geconfronteerd met beperkingen en richtlijnen. We gebruiken wat we hebben, zoals het spreekwoord zegt, “Als je alleen een hamer hebt, behandelt alles als een spijker.” Maar wat we hebben, kan waardevol zijn. De gegeven randvoorwaarden bieden ons context om binnen gesloten omstandigheden te werken.
TOTB leidt niet altijd tot praktische of haalbare oplossingen, hoe creatief het ook is. Soms moeten we vertrouwen op wat we weten en meer leren over het onderwerp voordat we een oplossing kunnen vinden. In andere gevallen kan TOTB de enige optie zijn als specifieke kennis ontbreekt.
Dus, is TOTB de juiste aanpak in de echte wereld waar kritisch denken nodig is? Het antwoord is complex. Het kan nuttig zijn in de beginfase van ideeëngeneratie, maar het moet standhouden tegen analyse en evaluatie.
Creativiteit kan ook gedijen binnen de lijntjes, ook wel ‘inside-the-box’ denken (TITB) genoemd. Situatiegebonden beperkingen kunnen creativiteit stimuleren. Soms moeten we naar bekende elementen en parameters kijken en beslissen hoe we ze kunnen aanpassen of combineren om nieuwe oplossingen te vinden.
In onze samenleving zijn we geobsedeerd door TOTB-denken, maar laten we het potentieel van TITB-denken niet over het hoofd zien. Het kan ons helpen om bekende dingen op nieuwe manieren te bekijken en ze te omarmen als waardevolle hulpmiddelen bij probleemoplossing en ideeëngeneratie.
Kortom, creativiteit kent vele vormen, zowel binnen als buiten de lijntjes. De sleutel is om de juiste aanpak te kiezen op basis van de context en het doel. Terwijl TOTB ons de vrijheid biedt om grenzeloos te dromen, kan TITB ons helpen om die dromen om te zetten in haalbare realiteit.
Dewey, J. (1910). How to Think. Boston: Heath & Co.
Dwyer, C.P. (2017). Critical Thinking: Conceptual Perspectives & Practical Guidelines. UK: Cambridge University Press.
Halpern, D. F. (2014). Thought & Knowledge: An Introduction to Critical Thinking (5th ed.). UK: Psychology Press.
