Narcistische Persoonlijkheidsstoornis, of NPD, is een complexe en vaak verkeerd begrepen psychische aandoening. Het behoort tot de Cluster B persoonlijkheidsstoornissen, samen met antisociale, borderline en theatrale persoonlijkheidsstoornissen. Mensen met NPD vertonen een patroon van grootheidswaanzin, zowel in fantasieën als in gedrag. Ze hebben een constante behoefte aan bewondering en tonen vaak een gebrek aan empathie voor anderen.
De symptomen van NPD kunnen variëren, maar omvatten vaak een overdreven gevoel van eigenbelang, een preoccupatie met onbeperkte succesfantasieën en een overtuiging dat ze speciaal en uniek zijn. Dit kan leiden tot exploitatie van anderen en een arrogante houding. Het is belangrijk te benadrukken dat deze gedragingen niet vrijwillig zijn; ze zijn diep geworteld in de persoonlijkheid van de persoon en veroorzaken aanzienlijke lijdensdruk.
Concept Creep en de stigmatisering van NPD
Concept creep is een fenomeen waarbij een begrip geleidelijk aan een bredere betekenis krijgt dan oorspronkelijk bedoeld. In het geval van NPD heeft concept creep geleid tot een bredere en vaak onjuiste toepassing van de term. Waar vroeger alleen klinisch gediagnosticeerde gevallen werden besproken, lijkt tegenwoordig iedereen een amateur-psycholoog die familieleden, collega’s of ex-partners diagnosticeert met NPD.
Dit heeft geleid tot een toename van stigma rondom de stoornis. Mensen met NPD worden vaak gezien als opzettelijk kwaadaardig of manipulatief, zonder oog voor de onderliggende psychische problemen die hun gedrag veroorzaken. In tegenstelling tot veel andere psychische aandoeningen, roept NPD zelden empathie of medeleven op. Dit maakt het voor de getroffenen nog moeilijker om hulp te zoeken en te ontvangen.
Sophie werkt als manager in een groot bedrijf en staat bekend om haar harde aanpak. Haar collega’s zien haar vaak als arrogant en ongevoelig. Wat ze niet weten, is dat Sophie een diep gevoel van onzekerheid verbergt. Met de hulp van een therapeut leert Sophie om haar emoties beter te begrijpen en te uiten, wat haar relaties op het werk en thuis aanzienlijk verbetert.
Een treffend voorbeeld van concept creep is te vinden in populaire media, waar termen als ‘narcist’ te pas en te onpas worden gebruikt om onsympathieke personages te beschrijven. Deze oppervlakkige en misleidende weergaven versterken het stigma en bemoeilijken een genuanceerde discussie over de werkelijke aard van NPD.
Wie Heeft NPD?
Volgens onderzoek komt NPD voor bij ongeveer 0,5 tot 5 procent van de Amerikaanse bevolking. Hoewel dit een relatief klein percentage is, suggereert dit dat NPD toch voorkomt bij een aanzienlijk aantal mensen. Interessant is dat ongeveer 75 procent van de mensen met NPD man is. Dit verklaart deels waarom de stoornis vaak wordt geassocieerd met mannen.
Het is echter belangrijk om te benadrukken dat NPD een ernstige psychische aandoening is die niet vrijwillig wordt gekozen. Het heeft vaak diepe wortels in genetische en omgevingsfactoren. Mensen met NPD ervaren zelf ook veel lijden en hebben vaak moeite met relaties en zelfbeeld.
Jan is een succesvolle zakenman die vaak wordt geprezen om zijn charisma en doorzettingsvermogen. Wat veel mensen niet weten, is dat Jan thuis constant worstelt met een diep gevoel van minderwaardigheid en eenzaamheid. Zijn gedrag op het werk is een manier om deze gevoelens te maskeren, maar het leidt tot spanningen in zijn persoonlijke relaties.
NPD in de populaire cultuur
In de afgelopen jaren is NPD een go-to diagnose geworden in populaire cultuur en sociale media. Mensen zijn geneigd om ex-partners of lastige familieleden als narcisten te bestempelen wanneer hun gedrag als problematisch wordt ervaren. Deze trend heeft geleid tot een oppervlakkig begrip van wat NPD werkelijk is en hoe het de getroffenen beïnvloedt.
Lisa had een moeilijke relatie met haar ex-vriend Mark. Na de breuk las ze online over NPD en concludeerde snel dat Mark een narcist moest zijn vanwege zijn egoïstische gedrag. Dit label gaf haar een gevoel van verklaring, maar verhinderde ook een dieper begrip van de complexe dynamieken die hun relatie hebben beïnvloed.
De Invloed van stigma op mensen met NPD
Het stigma rondom NPD heeft vergaande gevolgen voor degenen die met deze stoornis leven. Door de negatieve percepties en het oordeel van de maatschappij, voelen veel mensen met NPD zich gedwongen om hun problemen te verbergen. Dit leidt tot zelfcensuur en een verminderde bereidheid om hulp te zoeken.
Tom is een getalenteerde kunstenaar die vaak wordt geprezen om zijn werk, maar zijn relaties lijden onder zijn constant zoeken naar bevestiging en bewondering. Zijn vriendin, Anna, probeert hem te begrijpen en biedt geduldig steun, ondanks de uitdagingen die zijn gedrag met zich meebrengt. Door empathie en communicatie slagen ze erin om hun relatie te verbeteren en Tom te helpen met zijn zelfbeeld.
Bovendien worden mensen met NPD vaak gemeden en geïsoleerd, wat hun gevoelens van eigenwaarde verder ondermijnt. Het gebrek aan empathie en begrip van de samenleving versterkt hun lijdensdruk en maakt herstel moeilijker. Dit staat in schril contrast met hoe andere psychische aandoeningen, zoals depressie en angststoornissen, doorgaans worden benaderd met meer compassie en steun.
Empathie en begrip
Het is cruciaal om mensen met NPD te benaderen met dezelfde empathie en steun die wordt geboden aan mensen met andere psychische aandoeningen. NPD is een ernstige persoonlijkheidsstoornis met een sterke genetische basis, en niemand kiest ervoor om deze stoornis te hebben.
Door een ondersteunende en begripvolle omgeving te creëren, kan de samenleving bijdragen aan het herstel en welzijn van mensen met NPD. Dit betekent dat men afziet van snelle oordelen en in plaats daarvan probeert te begrijpen wat de persoon doormaakt. Het erkennen van hun lijden en het bieden van steun kan een wereld van verschil maken.
Het is tijd om de manier waarop NPD wordt bekeken en behandeld te herzien. In plaats van te oordelen en te stigmatiseren, kan de samenleving een meer empathische en ondersteunende benadering kiezen. Mensen met NPD lijden en verdienen dezelfde compassie en hulp als degenen met andere psychische aandoeningen.
Personality Disorders. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders. 5th edition (text revision). American Psychiatric Association; March 2022.
Ronningstam E, Weinberg I. Narcissistic Personality Disorder: Progress in Recognition and Treatment(https://focus.psychiatryonline.org/doi/full/10.1176/appi.focus.11.2.167). FOCUS. 2013 Apr 1;11(2);167–177. 2013. Accessed 8/3/2023.
