In het kapitalisme is competitie verweven met bijna elk aspect van het leven. Van jongs af aan leren we dat het leven een wedstrijd is met winnaars en verliezers. Het standaardverhaal dat we meekrijgen—goede cijfers leiden tot een goede opleiding, wat weer leidt tot een goede baan en uiteindelijk succes—is gebaseerd op een ethos van competitie. Dit artikel verkent hoe dit competitieve denken ons dagelijks leven beïnvloedt en biedt alternatieve manieren om een minder competitief en wellicht meer meer bevredigend leven te leiden.
Het wekken van competitiedrang
Competitiedrang wordt al vroeg in ons leven gewekt. Vanaf de basisschool worden kinderen gestimuleerd om de beste te zijn, goede cijfers te halen en hun klasgenoten te overtreffen. Competitie is niet alleen aanwezig in het onderwijs, maar ook in de manier waarop we sociale media gebruiken. Het aantal likes, volgers en reacties wordt vaak gezien als een maatstaf voor succes.
Kapitalisme speelt een grote rol in deze competitieve mentaliteit. Het economische systeem moedigt ons aan om voortdurend te streven naar meer—meer geld, meer status, meer materiële bezittingen. Dit competitieve gedrag wordt gezien als “natuurlijk” en onvermijdelijk, maar dat is niet altijd zo geweest.
De geschiedenis van succes
In zijn boek The American Idea of Success beschrijft Richard M. Huber de dominante vroege Amerikaanse “gospel” van succes als de “character ethic”. In deze visie werden ambitieuze individuen aangemoedigd om hun persoonlijke verlangens te onderdrukken en te handelen naar de wil van God. Het verdienen van geld was een moreel goedgekeurde handeling, vooral volgens populaire werken van Cotton Mather en Benjamin Franklin. Eerlijkheid en hard werken waren de sleutels tot succes.
Aan het begin van de 19e eeuw begon dit oorspronkelijke concept van succes te veranderen onder invloed van het consumentenkapitalisme. Geld, macht en roem werden de belangrijkste criteria voor succes. Deze verschuiving heeft geleid tot een samenleving waarin externe markers—zoals inkomen, woning, beroep, opleiding en zelfs kleding—bepalen of iemand succesvol is.
De nadelen van een competitief leven
Het leven in een constante staat van competitie heeft zijn tol op ons welzijn. De psychologische effecten zijn aanzienlijk: verhoogde stressniveaus, angst en burn-out komen veel voor. Sociale relaties lijden ook onder deze competitieve mentaliteit. Vriendschappen en familiebanden kunnen worden verstoord door jaloezie en rivaliteit.
Jan, een succesvolle marketingmanager, werkt lange dagen om zijn positie binnen het bedrijf te behouden. Hij voelt constant de druk om te presteren en overtroeft zijn collega’s. Uiteindelijk leidt deze stress tot een burn-out, waardoor Jan zowel zijn werk als zijn gezondheid verliest. Zijn persoonlijke relaties lijden hieronder, omdat hij zich geïsoleerd voelt en zich schaamt voor zijn situatie.
Alternatieve paden naar succes
Gelukkig zijn er alternatieve wegen naar succes die niet afhankelijk zijn van competitie. Deze alternatieve paden richten zich op persoonlijke voldoening en innerlijke groei in plaats van externe erkenning. Mensen die kiezen voor deze benadering definiëren succes op hun eigen voorwaarden, gebaseerd op hun passies en waarden.
Anna is een getalenteerde kunstenares die ervoor kiest om haar kunst te maken zonder zich druk te maken over commercieel succes. Ze vindt vreugde en voldoening in het creatieve proces zelf en in het delen van haar werk met een klein, toegewijd publiek. Haar gevoel van succes komt voort uit haar persoonlijke groei en de betekenis die ze in haar werk vindt.
Bevindingen uit “Success Built to Last”
In hun boek Success Built to Last onderzochten Jerry Porras, Stewart Emery en Mark Thompson 300 “remarkable human beings” om te ontdekken wat succesvolle mensen gemeen hebben. Hun bevindingen tonen aan dat wanneer succes alleen wordt gedefinieerd in termen van rijkdom, roem en macht, het onbevredigend en niet duurzaam is. De sleutel tot blijvend succes ligt in het volgen van je passies en het voortdurend aangaan van uitdagingen.
Voorbeelden van succesvolle mensen uit dit onderzoek variëren van miljardairs en CEO’s tot Nobelprijswinnaars en onbekende helden. Wat hen verenigt, is hun toewijding aan hun passies en hun vermogen om persoonlijke voldoening te vinden in hun werk, ongeacht externe erkenning.
Tips
Het vermijden van een competitieve levensstijl vraagt om bewuste keuzes en zelfreflectie. Hier zijn enkele praktische tips:
- Definieer persoonlijk succes: Bepaal wat succes voor jou betekent, los van maatschappelijke normen en verwachtingen. Dit kan gebaseerd zijn op persoonlijke groei, voldoening in je werk, of betekenisvolle relaties.
- Volg je passies: Focus op activiteiten en doelen die je echt interesseren en vreugde brengen, in plaats van wat maatschappelijk gewaardeerd wordt.
- Wees mindful van vergelijkingen: Probeer jezelf minder te vergelijken met anderen. Iedereen heeft een uniek pad en tempo.
- Cultiveer dankbaarheid: Richt je op wat je al hebt en waardeer de kleine successen en momenten van vreugde in je dagelijks leven.
- Omarm samenwerking: Werk samen met anderen in plaats van tegen hen. Dit kan leiden tot nieuwe kansen en een groter gevoel van gemeenschap.
Conclusie
Het is goed mogelijk om zonder arm of financieel van anderen afhankelijk te zijn een competitief leven te vermijden en een meer bevredigend en persoonlijk gedefinieerd leven te leiden. Door je te richten op innerlijke voldoening in plaats van externe erkenning, kun je een leven leiden dat rijker en meer vervullend is. De sleutel ligt in het volgen van je passies, het definiëren van succes op je eigen voorwaarden en het koesteren van betekenisvolle relaties en ervaringen. Op deze manier kan men een leven leiden dat niet alleen succesvol is, maar ook vervullend en gelukkig.
Porras, Jerry, Stewart Emery, and Mark Thompson. (2006). Success Built to Last: Creating a Life That Matters. Philadelphia, PA: Wharton School Publishing.
Samuel, Lawrence R. (2020). The Failure of Success: Americans’ Ambiguous History of Ambition. Cambridge, UK: Cambridge Scholars Publishing.
Huber, Richard M. (1963). The American Idea of Success. New York: McGraw-Hill.
