Chronische pijn is een veelvoorkomend probleem dat wereldwijd miljoenen mensen treft. In Nederland heeft naar schatting 1 op de 5 volwassenen te maken met langdurige pijnklachten. Chronische pijn is anders dan acute pijn: terwijl acute pijn een directe reactie is op een verwonding of ziekte, blijft chronische pijn vaak bestaan zonder dat er nog sprake is van directe schade aan het lichaam. Dit maakt het moeilijk om de oorzaak te achterhalen en effectief te behandelen.
Aan de andere kant is ADHD (Attention Deficit Hyperactivity Disorder) een neurologische aandoening die gekenmerkt wordt door concentratieproblemen, impulsiviteit en hyperactiviteit. Hoewel ADHD vaak in verband wordt gebracht met kinderen, komt de aandoening ook veel voor bij volwassenen. Geschat wordt dat ongeveer 2,5% van de volwassenen in Nederland ADHD heeft.
Wat echter minder bekend is, is dat mensen met ADHD ook vaker chronische pijn rapporteren. Uit recent onderzoek blijkt dat de combinatie van ADHD en chronische pijn vaker voorkomt dan we misschien denken. Dit artikel gaat dieper in op de relatie tussen deze twee aandoeningen en wat dit betekent voor mensen die met beide worstelen.
Het verband tussen ADHD en chronische pijn
Het verband tussen ADHD en chronische pijn is de laatste jaren steeds meer onderzocht. Uit verschillende studies blijkt dat mensen met ADHD veel vaker last hebben van chronische pijn dan mensen zonder ADHD. In het specifieke onderzoek dat aan dit artikel ten grondslag ligt, werd ontdekt dat 80,2% van de volwassenen met ADHD ook last had van chronische pijn. Ter vergelijking: slechts 40% van de mensen zonder ADHD rapporteerde dergelijke pijnklachten.
Wat veroorzaakt dit verband? Eén van de theorieën is dat de combinatie van ADHD en chronische pijn te maken heeft met spierregulatieproblemen. Mensen met ADHD hebben vaak moeite met het reguleren van hun spierspanning, wat kan leiden tot aanhoudende spierspanning of stijfheid. Dit kan op zijn beurt weer leiden tot pijnklachten. In het onderzoek werd gevonden dat mensen met ADHD significant vaker last hebben van verhoogde spierspanning, wat de intensiteit en verspreiding van hun pijnklachten verklaart.
Een ander interessant aspect is dat de pijn bij ADHD-ers zich vaak op specifieke plekken in het lichaam voordoet, zoals de nek, rug en schouders. Dit wordt ook wel “axiale pijn” genoemd. Daarnaast is de pijn bij ADHD vaak wijdverspreid en begint het vaak op jonge leeftijd, wat erop wijst dat het niet zomaar om incidentele klachten gaat, maar om een langdurig en hardnekkig probleem.
Waarom ADHD-pijn anders is
Uit het onderzoek blijkt dat pijn bij mensen met ADHD anders is dan bij mensen zonder ADHD. Een opvallend verschil is de locatie en verspreiding van de pijn. Bij mensen met ADHD is de pijn vaak ‘axiaal’, wat betekent dat het zich concentreert in de kern van het lichaam, zoals de nek, schouders, borst en onderrug. Deze pijn kan zich ook verder verspreiden naar de ledematen, waardoor het ‘wijdverspreide pijn’ wordt genoemd.
Mensen zonder ADHD ervaren vaak pijn op specifieke plekken in het lichaam, bijvoorbeeld door een blessure of overbelasting. Maar bij ADHD lijkt de pijn een meer chronisch karakter te hebben en is het vaak moeilijk om een duidelijke oorzaak aan te wijzen. Dit komt doordat de pijn niet direct wordt veroorzaakt door weefselschade, maar eerder door een disbalans in het lichaam, zoals problemen met de spierspanning en -regulatie.
De rol van spierregulatie
In het onderzoek werd duidelijk dat de problemen met spierregulatie een belangrijke rol spelen in het ontstaan van chronische pijn bij mensen met ADHD. Spierregulatie verwijst naar het vermogen van het lichaam om de juiste balans te vinden tussen spierspanning en -ontspanning. Bij mensen met ADHD blijkt deze balans vaak verstoord te zijn, wat leidt tot een verhoogde spierspanning, vooral in de kernspieren van het lichaam.
Janneke, 35 jaar, werkt als grafisch ontwerper. Ze heeft ADHD en is zich altijd bewust van een soort spanning in haar lichaam. Ze heeft vaak pijn in haar nek en schouders, die soms uitstraalt naar haar armen. Ondanks verschillende doktersbezoeken en fysiotherapie is er nooit een duidelijke oorzaak voor haar pijn gevonden. De pijn begon al toen ze jong was, maar werd vaak afgedaan als “groeipijnen”. Nu, jaren later, belemmert het haar in haar dagelijks leven.
Wat er waarschijnlijk gebeurt bij Janneke, is dat haar spieren voortdurend gespannen zijn, zonder dat ze dit bewust doet. Dit komt doordat mensen met ADHD vaak moeite hebben met het reguleren van hun spieractiviteit. Dit soort constante spierspanning kan na verloop van tijd leiden tot pijn, vooral in de kernspieren van het lichaam. Zonder behandeling kan deze pijn chronisch worden en moeilijk te beheersen zijn.
Onderzoekers gebruikten in het onderzoek een test genaamd de “Motor Function Neurological Assessment” (MFNU) om de spierspanning en regulatie te meten bij de deelnemers. Uit de resultaten bleek dat mensen met ADHD significant meer last hadden van verhoogde spierspanning. Dit gold met name voor de spieren in de nek, schouders en rug.
| Groep | Gemiddelde spierspanning (MFNU-score) |
|---|---|
| ADHD met pijn | Hoog |
| ADHD zonder pijn | Matig |
| Niet-ADHD met pijn | Laag |
| Niet-ADHD zonder pijn | Laag |
Zoals in de tabel te zien is, hebben ADHD-ers met pijn duidelijk hogere spierspanningswaarden. Dit suggereert dat de verhoogde spierspanning direct gerelateerd is aan de pijn die zij ervaren.
Wat betekenen deze bevindingen?
De bevindingen uit dit onderzoek hebben belangrijke implicaties voor zowel de diagnose als de behandeling van ADHD en chronische pijn. Ten eerste tonen ze aan dat pijnklachten bij mensen met ADHD serieus genomen moeten worden. Te vaak worden deze klachten afgedaan als stress of overbelasting, zonder dat men begrijpt dat de oorzaak dieper ligt.
Daarnaast wijst het onderzoek erop dat het behandelen van ADHD niet alleen gericht moet zijn op de bekende symptomen zoals concentratieproblemen, maar ook op fysieke klachten zoals spierpijn. Behandelstrategieën die zich richten op het verlagen van spierspanning, bijvoorbeeld door middel van fysiotherapie, ademhalingsoefeningen of zelfs medicatie, kunnen helpen om de pijn te verminderen.
Voor de medische wereld betekent dit dat er meer aandacht moet komen voor de lichamelijke aspecten van ADHD. Het is niet alleen een aandoening die het gedrag beïnvloedt, maar heeft ook directe gevolgen voor de fysieke gezondheid.
Udal ABH, Stray LL, Stray T, Bertelsen TB, Pripp AH, Egeland J. ADHD-pain: Characteristics of chronic pain and association with muscular dysregulation in adults with ADHD. Scand J Pain. 2024 Sep 9;24(1). doi: 10.1515/sjpain-2024-0015. PMID: 39253953.
