In een tijdperk waarin media een steeds grotere rol speelt in ons dagelijks leven, ontstaan er nieuwe vormen van relaties. Een opvallend fenomeen dat recentelijk meer aandacht krijgt, is fictofilie: een sterke en langdurige liefde of verlangen naar een fictief personage. Deze term, samen met verwante begrippen als fictoromance en fictoseksualiteit, verwijst naar de diepe emotionele banden die mensen aangaan met personages uit boeken, films, tv-series en games.
Hoewel dit misschien vreemd of onbegrijpelijk lijkt voor sommigen, is het een onderwerp dat in verschillende online gemeenschappen wordt besproken. Mensen met fictofiele gevoelens beschrijven hun ervaringen vaak als intens, maar worstelen soms met schaamte of een gebrek aan begrip vanuit hun omgeving.
Wat is fictofilie?
Fictofilie, letterlijk de liefde voor fictieve personages, verwijst naar een intense en langdurige emotionele, romantische of zelfs seksuele aantrekkingskracht tot een personage dat niet in de echte wereld bestaat. Dit kan een karakter zijn uit een roman, stripboek, anime, videogame of andere media. Het is belangrijk om op te merken dat fictofilie niet hetzelfde is als het verliezen van het onderscheid tussen fictie en werkelijkheid. De meeste mensen die hun gevoelens voor fictieve personages beschrijven, erkennen volledig dat hun geliefde personages niet echt zijn. Toch kunnen deze gevoelens zeer echt en diepgaand zijn.
Fictofilie onderscheidt zich van wat we parasociale relaties noemen, waarbij een eenzijdige band wordt opgebouwd met een beroemdheid of publiek figuur. Terwijl parasociale relaties vaak te maken hebben met levende mensen die vanuit de media worden waargenomen, richt fictofilie zich op niet-bestaande personages die alleen binnen een fictief kader bestaan. Wat deze gevoelens echter gemeen hebben, is dat beide sterk zijn geworteld in menselijke emotionele en psychologische processen, zoals het zoeken naar verbinding en betekenis.
Vijf thema’s binnen fictofilie
Uit recent onderzoek naar fictofilie kwamen vijf belangrijke thema’s naar voren die helpen om dit fenomeen beter te begrijpen. Deze thema’s bieden inzicht in de gevoelens en ervaringen van mensen die zich aangetrokken voelen tot fictieve personages.
1. Paradox van fictofilie
Een van de meest opvallende kenmerken van fictofilie is de paradox die mensen ervaren. Hoewel ze volledig beseffen dat hun geliefde personages niet echt zijn, blijven de emoties die ze voelen sterk en authentiek. Deze gevoelens kunnen een bron van verwarring zijn, omdat er geen mogelijkheid is om met deze personages te communiceren zoals met echte mensen. Deze paradox kan leiden tot frustratie of ongemak, vooral omdat het verlangen naar het fictieve personage niet vervuld kan worden in de echte wereld.
Een fictophile zou bijvoorbeeld kunnen zeggen: “Ik weet dat hij niet echt is, maar toch voel ik me zo verbonden met hem. Het maakt me verdrietig dat ik nooit echt met hem zal kunnen praten.” Deze dualiteit, tussen het rationeel begrijpen dat het personage niet bestaat en het emotioneel hechten aan het personage, vormt de kern van deze ervaring.
2. Stigma rondom fictofilie
Een ander belangrijk thema is het stigma dat vaak gepaard gaat met fictofilie. Mensen met dergelijke gevoelens aarzelen vaak om hierover te praten uit angst om veroordeeld of belachelijk gemaakt te worden. In een samenleving die relaties met echte mensen als norm ziet, kunnen gevoelens voor een fictief personage worden gezien als afwijkend of zelfs problematisch. Dit leidt ertoe dat veel mensen hun emoties verbergen en alleen online steun zoeken bij gelijkgestemden.
Voor veel fictophiles zijn online gemeenschappen dan ook een veilige ruimte om hun ervaringen te delen zonder bang te zijn voor oordeel. Deze gemeenschappen fungeren als een bron van steun en begrip, waar mensen vrijuit kunnen praten over hun gevoelens zonder veroordeeld te worden.
3. Fictofilisch gedrag
Mensen die zich aangetrokken voelen tot fictieve personages ontwikkelen vaak specifieke gedragingen rondom hun fictofiele gevoelens. Dit gedrag gaat verder dan het simpelweg consumeren van media waarin hun geliefde personage voorkomt. Ze kunnen fanfictie schrijven, fanart maken of zich op andere creatieve manieren uiten om een ‘relatie’ met het personage te verdiepen. Voor sommige fictophiles kan het zich uiten in obsessief dagdromen of fantaseren over het leven met het fictieve personage.
Een voorbeeld hiervan is iemand die uren doorbrengt met het tekenen van hun favoriete personage of het schrijven van verhalen waarin ze een interactie met dit personage hebben. Dit gedrag biedt hen een manier om de afstand tussen hen en het fictieve karakter te verkleinen.
4. Fictofilie en aseksualiteit
Een interessante ontdekking binnen het onderzoek naar fictofilie is de mogelijke relatie met aseksualiteit. Aseksualiteit is een seksuele oriëntatie waarbij een persoon weinig of geen seksuele aantrekking tot anderen ervaart. Sommige mensen die zich identificeren als aseksueel, vinden in fictieve personages een veilige en comfortabele manier om toch bepaalde romantische of emotionele ervaringen te beleven.
Een deel van deze fictophiles beschrijft hun gevoelens voor fictieve personages als romantisch maar niet per se seksueel. Ze voelen zich emotioneel verbonden met het personage, maar zonder de wens voor fysieke intimiteit, wat vaak samengaat met aseksualiteit. Dit kan een manier zijn voor mensen om bepaalde gevoelens van liefde en gehechtheid te ervaren zonder de druk of verwachtingen van een echte romantische relatie.
Er zijn echter ook fictophiles die zich zowel tot fictieve als echte mensen aangetrokken voelen, wat aantoont dat fictofilie een breed spectrum van ervaringen kan omvatten. Sommigen beschrijven hun relatie met een fictief personage als een aanvulling op hun relaties in de echte wereld, terwijl anderen fictofilie als hun primaire bron van romantische of seksuele vervulling zien.
5. Supernormale prikkels
Fictieve personages zijn vaak zo ontworpen dat ze extreem aantrekkelijke eigenschappen hebben. Ze zijn visueel aantrekkelijker of emotioneel perfecter dan echte mensen. Dit fenomeen wordt in de psychologie aangeduid als ‘supernormale prikkels’. Het idee is dat fictieve personages zo worden gepresenteerd dat ze beter zijn dan hun echte tegenhangers, waardoor mensen zich makkelijker tot hen aangetrokken voelen.
Deze prikkels kunnen leiden tot intense gevoelens van verlangen of liefde, omdat fictieve personages altijd in staat zijn om de perfecte partner te zijn. Ze worden nooit ouder, maken geen fouten en zijn volledig vrij van de tekortkomingen die echte mensen hebben. Hierdoor kunnen ze voor sommige mensen aantrekkelijker zijn dan echte relaties.
De impact van fictofilie op het dagelijks leven
Fictofilie kan een aanzienlijke invloed hebben op het dagelijks leven van mensen die deze gevoelens ervaren. Hoewel sommige mensen in staat zijn om hun fictophilische gevoelens los te zien van hun echte relaties en leven, zijn er anderen voor wie deze gevoelens zo intens zijn dat ze het moeilijk vinden om zich op andere aspecten van hun leven te concentreren.
Veel fictophiles beschrijven dat hun gevoelens voor een fictief personage hun dagelijkse gedachten domineren. Dit kan variëren van constante dagdromen tot het plannen van hun tijd om meer met het fictieve personage bezig te kunnen zijn, bijvoorbeeld door het herhaaldelijk consumeren van media waarin het personage voorkomt. Voor sommige mensen kan dit zelfs leiden tot verminderde productiviteit of problemen in hun echte sociale relaties. In extreme gevallen kunnen mensen zich minder aangetrokken voelen tot echte mensen, omdat hun fictieve geliefde als perfect wordt gezien en daarom onvergelijkbaar met echte partners.
Een fictophile deelde bijvoorbeeld: “Het voelt alsof ik vastzit in mijn fantasieën over hem. Het wordt moeilijker om me op mijn werk te concentreren en om tijd door te brengen met vrienden. Niemand begrijpt het echt, en dat maakt het nog moeilijker om erover te praten.”
Ondanks de uitdagingen die het met zich mee kan brengen, benadrukken veel fictophiles dat hun liefde voor fictieve personages ook een bron van vreugde en comfort kan zijn. Voor sommigen biedt het een ontsnapping uit de realiteit en helpt het hen om stressvolle situaties te beheersen. In een wereld waar ze zich misschien niet altijd begrepen of geliefd voelen, kan de band met een fictief personage een gevoel van veiligheid en steun geven, hoe paradoxaal dat ook mag klinken.
Toekomstig onderzoek en maatschappelijke implicaties
Fictofilie is een relatief nieuw onderzoeksgebied, en er is nog veel te leren over de psychologische, sociale en culturele aspecten van deze ervaring. Hoewel het huidige onderzoek al enkele belangrijke inzichten heeft opgeleverd, blijven er vragen openstaan over de oorzaken en gevolgen van fictofilie. Zo is er meer onderzoek nodig naar hoe fictofilie zich ontwikkelt, welke factoren bijdragen aan de intensiteit van deze gevoelens en hoe mensen hiermee omgaan in hun dagelijkse leven.
Een belangrijk aandachtspunt voor toekomstig onderzoek is de relatie tussen fictofilie en de ontwikkeling van sociale vaardigheden en relaties. Voor sommigen kan fictofilie dienen als een tijdelijke fase, waarin het helpt om emotionele ervaringen te verkennen zonder de complexiteit van echte relaties. Voor anderen kan het een langdurige voorkeur worden, die invloed heeft op hun sociale interacties in de echte wereld. Het begrijpen van deze variaties is van groot belang om fictofilie beter te kunnen plaatsen in de bredere context van menselijke relaties en seksualiteit.
Daarnaast zijn er maatschappelijke implicaties verbonden aan fictofilie. Het stigma dat veel fictophiles ervaren, laat zien dat er behoefte is aan meer begrip en acceptatie van verschillende vormen van emotionele en romantische gehechtheid. Net zoals andere niet-traditionele relatievormen, vraagt fictofilie om een genuanceerde benadering die ruimte biedt voor diversiteit in menselijke emoties en verlangens.
Hoewel fictofilie voor sommigen een bron van vreugde en comfort kan zijn, is het belangrijk om te erkennen dat het voor anderen moeilijk kan zijn om deze gevoelens te integreren in hun dagelijks leven, vooral als ze geconfronteerd worden met sociaal onbegrip of afwijzing. Het is van belang dat deze mensen toegang hebben tot ondersteunende gemeenschappen, zowel online als offline, waar ze zich begrepen en geaccepteerd voelen.
https://www.frontiersin.org/journals/psychology/articles/10.3389/fpsyg.2020.575427/full
