Internetgebruik is niet meer weg te denken uit ons dagelijks leven. Mensen van alle leeftijden spenderen veel tijd online, maar jongeren springen eruit als grote gebruikers van sociale media en andere online platformen. Hoewel internet veel voordelen biedt, zoals snel contact met vrienden en toegang tot informatie, kan het ook problemen veroorzaken. Een van die problemen is “problematisch internetgebruik” (PIU). Dit artikel onderzoekt wat PIU precies inhoudt, hoe het verband houdt met ADHD, en welke factoren invloed hebben op het ontstaan van dit gedrag.
Wat is problematisch internetgebruik?
Problematisch internetgebruik, ook wel PIU genoemd, is wanneer iemand moeite heeft om zijn internetgebruik onder controle te houden. Bij PIU is het niet per se de hoeveelheid tijd die iemand online doorbrengt, maar vooral het feit dat dit gebruik andere belangrijke activiteiten in de weg staat. Iemand met PIU kan bijvoorbeeld minder goed slapen, minder tijd hebben voor schoolwerk of vriendschappen verwaarlozen door te veel bezig te zijn met internet.
Stel je voor dat een tiener elke avond tot laat op sociale media zit. Hierdoor wordt hij of zij steeds moeier op school en hebben klasgenoten minder zin om af te spreken, omdat deze persoon alleen maar over online contacten praat.
PIU is niet bij iedereen hetzelfde. Er zijn verschillende vormen, waarvan de meest voorkomende zijn:
- Algemeen PIU: Dit is overmatig gebruik van verschillende online activiteiten zoals gamen, scrollen door sociale media, of continu nieuwsvideo’s kijken.
- Sociaal PIU: Hierbij richt het internetgebruik zich vooral op contact en communicatie met anderen. Vaak zijn dit activiteiten zoals chatten, sociale media gebruik en virtuele interacties, die leiden tot verwaarlozing van offline contacten en andere verantwoordelijkheden.
Geestelijke gezondheid
Problematisch internetgebruik kan leiden tot verschillende psychische problemen, zoals stress, angst en depressie. Vooral jongeren blijken kwetsbaar voor deze effecten. Studies laten zien dat jongeren die langdurig online blijven, vaker gevoelens van eenzaamheid en onzekerheid ontwikkelen. PIU maakt het moeilijker voor jongeren om gezonde routines op te bouwen, wat hun mentale gezondheid nog meer onder druk zet.
ADHD
Jongeren met ADHD hebben vaak moeite met zelfbeheersing en raken snel verveeld. Hierdoor worden zij eerder aangetrokken tot activiteiten met directe beloningen, zoals internetgebruik. Verschillende studies tonen aan dat kinderen en tieners met ADHD vaker problematisch internetgedrag vertonen.
De studie
De studie die we hier bespreken heeft gekeken naar de relatie tussen PIU en ADHD bij een groep meisjes. Dit onderzoek, uitgevoerd door onderzoekers van de Universiteit van Californië, volgde een groep van 228 meisjes gedurende meerdere jaren, waarvan 140 de diagnose ADHD hadden. De onderzoekers wilden weten of meisjes met ADHD vaker PIU vertonen en welke specifieke kenmerken van ADHD hiermee te maken hebben.
De resultaten lieten zien dat meisjes met ADHD inderdaad vaker problemen ervaren met sociaal internetgebruik dan hun leeftijdsgenoten zonder ADHD. Vooral in de beginfase van het onderzoek was er een duidelijk verband te zien tussen onoplettendheid en PIU. Dit verband werd echter zwakker naarmate de meisjes ouder werden. Hyperactiviteit bleek geen significante factor te zijn in het ontwikkelen van PIU bij deze groep.
Meisjes met ADHD gaven aan dat ze meer tijd online doorbrengen voor sociale contacten, en dat deze contacten vaak ontstaan via internet en niet in het echte leven. Meisjes zonder ADHD gebruikten het internet juist om te communiceren met vrienden die ze al kenden van school of uit de buurt.
De onderzoekers keken ook naar inactiviteit, een veelvoorkomend symptoom van ADHD. Ze vonden dat onoplettendheid bij meisjes met ADHD samenhing met hogere niveaus van sociaal PIU, vooral in de vroege jaren van het onderzoek. Dit betekent dat meisjes met ADHD en onoplettendheid sneller hun internetgebruik niet onder controle hebben.
Hyperactiviteit en impulsiviteit, andere symptomen van ADHD, leken geen directe invloed te hebben op PIU. Dit suggereert dat vooral onoplettendheid een rol speelt in het ontwikkelen van PIU, terwijl impulsiviteit en hyperactiviteit eerder leiden tot andere problemen, zoals risicovol gedrag.
Rol van sociale media en online contact
Sociale media spelen een grote rol in PIU. Vooral meisjes met ADHD blijken snel verslaafd te raken aan de constante stroom van nieuwe berichten en sociale bevestiging die ze via deze platformen krijgen. Omdat deze meisjes vaker afgewezen worden in sociale situaties, zoeken ze online naar contacten. Sociale media bieden de mogelijkheid om vrienden te maken zonder het risico van afwijzing, wat aantrekkelijk kan zijn.
Risicogroepen voor problematisch internetgebruik
Niet alle jongeren met ADHD ontwikkelen PIU. Factoren zoals lage zelfwaardering, een gebrek aan offline sociale vaardigheden, en een beperkte thuissituatie kunnen bijdragen aan het risico. Ouders en leerkrachten zouden jongeren die moeite hebben met zelfbeheersing of met het opbouwen van offline relaties extra ondersteuning kunnen bieden om PIU te voorkomen.
Het onderzoek suggereert dat meisjes met ADHD, vooral degenen met onoplettendheid, vatbaarder zijn voor PIU. Toch blijkt het verband tussen ADHD en PIU complex te zijn, met verschillende factoren die invloed hebben op het gedrag van jongeren online. Door meer inzicht te krijgen in deze relaties kunnen betere strategieën worden ontwikkeld om PIU te voorkomen en jongeren te ondersteunen in gezond internetgebruik.
Voor ouders en opvoeders is het belangrijk om alert te zijn op signalen van PIU. Hierbij kunnen de volgende tips helpen:
- Stimuleer offline activiteiten: Probeer jongeren te motiveren om deel te nemen aan hobby’s of sporten die hen ook buiten het scherm uitdagen.
- Praat over gezonde online gewoontes: Leg uit waarom te veel tijd online niet goed is, en hoe ze gezonde gewoontes kunnen opbouwen.
- Stel grenzen aan schermtijd: Help jongeren bij het instellen van duidelijke regels voor schermtijd. Maak afspraken over wanneer en hoe lang ze online mogen zijn.
- Leer ze om sociale relaties op te bouwen: Moedig sociale interacties in het echte leven aan en bied ondersteuning bij het ontwikkelen van vaardigheden die daarbij helpen.
FAQ
1. Wat is problematisch internetgebruik (PIU)?
PIU is het overmatig internetgebruik dat iemands dagelijks leven negatief beïnvloedt. Het gaat niet alleen om de hoeveelheid tijd, maar vooral om de impact op school, sociale relaties, en andere activiteiten.
2. Welke vormen van PIU zijn er?
Er zijn twee hoofdtypen: algemeen PIU en sociaal PIU. Bij sociaal PIU ligt de focus vooral op het gebruik van internet voor sociale contacten, zoals chatten en sociale media.
3. Hoe verschilt PIU bij meisjes met en zonder ADHD?
Meisjes met ADHD gebruiken het internet vaker voor nieuwe online vriendschappen en contacten. Meisjes zonder ADHD gebruiken het vooral om in contact te blijven met bestaande vrienden.
4. Hoe kunnen ouders PIU voorkomen?
Ouders kunnen helpen door duidelijke regels over schermtijd in te stellen, offline activiteiten aan te moedigen, en te praten over het belang van gezonde online gewoonten.
5. Heeft hyperactiviteit invloed op PIU?
Hyperactiviteit en impulsiviteit lijken minder invloed te hebben op PIU dan onoplettendheid. Bij meisjes met ADHD speelt onoplettendheid een grotere rol.
6. Waarom kiezen jongeren met ADHD vaker voor online vriendschappen?
Jongeren met ADHD kunnen moeite hebben met sociale contacten in het echte leven. Online contact voelt voor hen veiliger en biedt vaak directe sociale bevestiging.
Halkett A, Hinshaw SP. Problematic social Internet use and associations with ADHD symptoms in girls: a longitudinal observational study. BMC Public Health. 2024 Oct 16;24(1):2850. doi: 10.1186/s12889-024-20381-4. PMID: 39415128; PMCID: PMC11484235.
