Verstandelijke beperking (VB) komt wereldwijd voor en beïnvloedt veel levens. Nieuw onderzoek uit Zweden toont een opvallende stijging in het aantal diagnoses bij kinderen, vooral bij mildere vormen van VB. In dit artikel verkennen we deze trend en wat dit betekent voor de toekomst van zorg en ondersteuning voor mensen met VB.
Wat is verstandelijke beperking?
Verstandelijke beperking is een ontwikkelingsstoornis die invloed heeft op het denkvermogen en het dagelijks functioneren. VB kan variëren van mild tot zeer ernstig en is vaak zichtbaar vanaf de kinderjaren. Afhankelijk van de mate van beperking hebben kinderen en volwassenen verschillende mate van ondersteuning nodig:
- Mild: Personen kunnen redelijk zelfstandig leven, maar hebben soms wat begeleiding nodig.
- Matig: Zelfstandig wonen is mogelijk met regelmatige ondersteuning.
- Ernstig: Dagelijkse begeleiding is nodig voor basistaken.
- Diepgaand: Personen hebben 24-uurszorg nodig.
Onderzoek
Het Zweedse onderzoek had als doel te begrijpen hoe vaak VB voorkomt en welke factoren hiermee samenhangen. Door gegevens van meer dan een miljoen kinderen te analyseren, wilden onderzoekers achterhalen of bijvoorbeeld geboorteomstandigheden of de achtergrond van ouders invloed hadden op de kans op een VB-diagnose. Het onderzoek biedt waardevolle inzichten voor het verbeteren van zorg en ondersteuning.
Uit de studie bleek dat het aantal kinderen met een VB-diagnose tussen 2011 en 2021 aanzienlijk is gestegen. Deze stijging is vooral te zien bij mildere vormen van VB. Voor ernstige en diepgaande VB-diagnoses bleef het aantal stabiel. Dit suggereert dat veranderingen in diagnostische methoden een rol kunnen spelen in het toenemende aantal diagnoses van mildere gevallen.
In 2011 had 0,64% van de 10-jarige kinderen in Zweden een VB-diagnose. In 2021 was dit percentage gestegen naar 1,00%. Deze stijging was het sterkst zichtbaar bij kinderen met milde en matige beperkingen, terwijl de aantallen voor ernstige beperkingen gelijk bleven.
Wat is de oorzaak van de stijging?
De onderzoekers vermoedden dat de toename van VB-diagnoses deels het gevolg is van veranderingen in diagnostische praktijken en een grotere bewustwording van VB. Naarmate meer ouders en scholen vroege signalen herkennen, worden kinderen eerder gediagnosticeerd. Ook kunnen wijzigingen in de criteria voor VB, die nu minder afhankelijk zijn van IQ-scores, bijdragen aan de toename in diagnoses.
Veel kinderen met VB hebben ook andere diagnoses, zoals autisme of ADHD. Bijna de helft van de kinderen met VB in Zweden heeft bijvoorbeeld ook een autismediagnose, en 32% heeft ADHD. Het onderzoek liet echter zien dat de stijging in VB vooral optrad bij kinderen zonder ADHD, wat erop kan wijzen dat de stijging niet alleen door deze andere diagnoses komt.
De rol van demografische factoren
Sociodemografische factoren, zoals het opleidingsniveau en de migratieachtergrond van de ouders, werden ook onderzocht. Hoewel er enkele verschillen waren, bleken deze factoren geen duidelijke verklaring te geven voor de toename in VB-diagnoses. De toename was over het algemeen zichtbaar in alle groepen, ongeacht geslacht of achtergrond.
De invloed van perinatale factoren
De onderzoekers keken naar factoren zoals geboortegewicht en vroeggeboorte, omdat deze van invloed kunnen zijn op de ontwikkeling van het kind. In Zweden veranderden deze factoren nauwelijks in de afgelopen jaren, wat betekent dat zij geen belangrijke rol spelen in de toename van VB-diagnoses.
Veranderingen in diagnostiek en gezondheidszorg
Een mogelijke verklaring voor de toename is de verbeterde toegang tot zorg en diagnostische mogelijkheden. Sinds 2011 zijn er in Zweden meer zorgdiensten beschikbaar voor kinderen en jongeren, waardoor meer kinderen met VB sneller worden herkend en gediagnosticeerd. Ook worden scholen aangespoord om kinderen met leerproblemen door te verwijzen voor onderzoek.
Wat betekent dit voor de toekomst?
De resultaten van dit onderzoek geven aan dat een groeiende groep kinderen gediagnosticeerd wordt met milde vormen van VB. Dit betekent dat er in de toekomst mogelijk meer vraag zal zijn naar ondersteuning in scholen en de zorgsector. Voor beleidsmakers kan deze informatie helpen om plannen te maken voor een inclusieve samenleving waarin iedereen de juiste ondersteuning kan krijgen.
Sterke en zwakke punten van het onderzoek
Een sterk punt van dit onderzoek is het gebruik van een grote, representatieve steekproef van Zweedse kinderen. Hierdoor zijn de resultaten goed toepasbaar. Een beperking is echter dat niet alle kinderen die buiten ziekenhuizen worden behandeld in de gegevens zijn opgenomen, wat mogelijk kan leiden tot een onderschatting van de totale prevalentie van VB.
Conclusie
Het aantal diagnoses van milde en matige VB bij kinderen in Zweden is tussen 2011 en 2021 gestegen. Hoewel demografische factoren en geboorteomstandigheden geen invloed bleken te hebben op deze stijging, lijken verbeterde diagnostische methoden en een grotere bewustwording bij te dragen aan de toename.
Veelgestelde vragen (FAQ’s)
1. Wat is verstandelijke beperking (VB)?
Verstandelijke beperking betekent dat iemand moeite heeft met leren en dagelijks functioneren. Het kan variëren van mild tot zeer ernstig.
2. Waarom is het aantal diagnoses gestegen?
Waarschijnlijk door verbeterde diagnostische methoden en een grotere bewustwording bij ouders, scholen en zorgverleners.
3. Heeft de stijging te maken met ADHD of autisme?
Hoewel veel kinderen met VB ook ADHD of autisme hebben, was de stijging in VB vooral te zien bij kinderen zonder ADHD.
4. Hebben demografische factoren invloed op de diagnose?
Demografische factoren, zoals ouderlijke achtergrond, bleken geen grote rol te spelen in de toename van VB-diagnoses.
5. Waarom is dit onderzoek belangrijk?
Het helpt om te begrijpen hoeveel kinderen met VB extra ondersteuning nodig hebben, zodat de zorg beter kan worden georganiseerd.
6. Wat betekent dit voor de toekomst?
Mogelijk is er in de toekomst meer ondersteuning nodig in scholen en in de zorg, omdat meer kinderen met VB hulp nodig hebben.
Morinaga M, Ahlqvist VH, Lundberg M, Hollander AC, Rai D, Magnusson C. Changes in the prevalence of intellectual disability among 10-year-old children in Sweden during 2011 through 2021: a total population study. J Neurodev Disord. 2024 Oct 23;16(1):58. doi: 10.1186/s11689-024-09576-3. PMID: 39443872.