Neurodiversiteit is een term die verwijst naar de vele variaties in hoe mensen denken, voelen en zich gedragen. Mensen met neurodivergente kenmerken, zoals ADHD of autisme, ervaren de wereld vaak anders dan mensen zonder deze kenmerken. Voor neurodivergente vrouwen die zwanger zijn, kunnen deze verschillen uitdagingen met zich meebrengen. Denk aan prikkels die soms extra intens binnenkomen of het feit dat zorgverleners hun zorgen niet altijd serieus nemen. Dit artikel belicht de belangrijkste obstakels en hoe zorgverleners zich beter kunnen aanpassen, zodat neurodivergente vrouwen zich gehoord en ondersteund voelen tijdens hun zwangerschap.
Uitdagingen in de zorg: waarom neurodivergente vrouwen zich vaak niet gehoord voelen
Veel neurodivergente vrouwen hebben aangegeven dat hun ervaring met zorgverleners tijdens de zwangerschap en bevalling soms lastig is. Dit komt omdat de meeste zorg is afgestemd op neurotypische personen. Uit onderzoek blijkt dat neurodivergente vrouwen zich vaak niet begrepen voelen door hun zorgverleners. Ze beschrijven ervaringen waarin hun angsten of ongemakken werden weggewuifd. Een vrouw met autisme gaf bijvoorbeeld aan dat de felle lichten en drukte in het ziekenhuis haar het gevoel gaven te moeten “ontsnappen”.
De Nederlandse zorg kan hier soms tekortschieten, zeker omdat er beperkte richtlijnen zijn die rekening houden met neurodiversiteit in de perinatale zorg. Dit betekent dat neurodivergente zwangere vrouwen vaker op zichzelf zijn aangewezen om te zorgen dat hun behoeften worden gehoord.
Mentale gezondheid tijdens en na de zwangerschap
Mentale gezondheid speelt een grote rol bij zwangerschap en moederschap. Neurodivergente vrouwen hebben hierbij vaak extra ondersteuning nodig. De overgang naar het moederschap, inclusief de hormonale veranderingen en gebroken nachten, kan intensiever aanvoelen voor vrouwen met ADHD of autisme. Dit kan leiden tot gevoelens van angst, depressie of isolement. Onderzoeken wijzen uit dat er bij deze vrouwen een grotere kans is op postnatale depressie.
In Nederland is de mentale zorg voor zwangere vrouwen al goed ontwikkeld, maar specifieke ondersteuning voor neurodivergente moeders zou uitgebreider kunnen zijn. Voor wie met deze gevoelens worstelt, zijn er in Nederland gelukkig organisaties zoals MIND Korrelatie en GGZ Nederland, die hulp bieden via chat, telefoon en zelfhulpprogramma’s. Ook kunnen huisartsen en verloskundigen helpen met doorverwijzingen naar professionals die hier extra kennis over hebben.
Praktische oplossingen voor betere zorg: wat kan er anders?
Om neurodivergente moeders beter te ondersteunen, is er aanpassingsvermogen nodig. Zorgverleners kunnen op een aantal manieren inspelen op de behoeften van deze doelgroep. Hieronder enkele concrete voorbeelden:
- Training in neurodiversiteit voor zorgverleners: Verloskundigen, gynaecologen en kraamverzorgenden kunnen extra training krijgen in het herkennen van en omgaan met neurodivergente kenmerken. Dit maakt hen beter toegerust om deze vrouwen op de juiste manier te benaderen.
- Flexibiliteit in communicatie: Neurodivergente vrouwen kunnen baat hebben bij duidelijke, stapsgewijze communicatie. Het herhalen van belangrijke informatie, zonder daarbij betuttelend te zijn, kan stress verminderen. Sommige vrouwen vinden het ook fijn als hun partner aanwezig is om hen te ondersteunen.
- Aanpassing van de fysieke omgeving: Het verlichten van sensorische prikkels, bijvoorbeeld door de lichten te dimmen of een rustigere kamer te gebruiken tijdens de bevalling, kan veel verschil maken. Zo wordt de omgeving aangepast aan de zintuiglijke behoeften van de moeder.
In Nederland kunnen vrouwen hierover ook praten met hun verloskundige of huisarts. Zij kunnen mogelijk regelingen treffen in het ziekenhuis of verwijzen naar klinieken die bekend staan om een meer persoonlijke benadering, zoals het Bevalcentrum West in Amsterdam, dat streeft naar een ontspannen, huiselijke sfeer.
Ondersteuning van partners en familie bij neurodivergente moeders
Partners en familie spelen een cruciale rol in het bieden van emotionele en praktische steun aan neurodivergente moeders. Zij kunnen bijdragen aan een betere ervaring door begrip te tonen en aanpassingen te maken waar nodig. Hier zijn enkele tips:
- Bied structuur aan: Veel neurodivergente vrouwen voelen zich geholpen door een vaste routine en duidelijke afspraken. Partners en familie kunnen bijvoorbeeld zorgen dat afspraken met zorgverleners op vaste tijdstippen plaatsvinden, of helpen herinneren aan afspraken en voorbereidingen.
- Ondersteun bij sensorische prikkels: Prikkels kunnen snel overweldigend worden in een ziekenhuis- of kliniekomgeving. Partners en familie kunnen helpen door bijvoorbeeld geluiddempende koptelefoons mee te nemen, een rustgevend item zoals een zacht dekentje klaar te leggen, of te zorgen voor zonnebrillen of kalmerende muziek.
- Respecteer persoonlijke grenzen: Neurodivergente moeders hebben soms moeite om over hun behoeften te communiceren. Door te luisteren en vragen te stellen zonder te oordelen, kunnen partners en familie helpen om deze vrouwen zich veilig te laten voelen. Begrip tonen voor de noodzaak van rust en stilte kan ook heel waardevol zijn.
Deze kleine handelingen kunnen zorgen voor een minder stressvolle omgeving en helpen neurodivergente vrouwen zich gesteund te voelen.
Wat te doen bij sensorische overbelasting
Sensorische overbelasting is een veelvoorkomend probleem voor neurodivergente moeders, vooral in omgevingen zoals ziekenhuizen, waar geluiden, lichten en geuren moeilijk te controleren zijn. Hier zijn enkele tips voor momenten waarop de prikkels te veel worden:
- Gebruik geluiddempende koptelefoons of oordopjes: Deze kunnen helpen om storende geluiden buiten te sluiten en een rustiger omgeving te creëren.
- Houd een sensorische kalmeringskit bij de hand: Vul deze met items die kalmeren, zoals een zachte deken, een aromatherapie-roller met lavendel of andere kalmerende geuren, en eventueel een zonnebril tegen fel licht.
- Ademhalingstechnieken: Bij overbelasting kan het moeilijk zijn om rustig te blijven. Simpele ademhalingstechnieken, zoals 4 tellen inademen, 4 tellen vasthouden en 4 tellen uitademen, kunnen helpen de spanning in het lichaam te verlagen.
- Creëer een kort ontspanningsritueel: Soms helpt een klein, vertrouwd ritueel om te kalmeren. Denk aan het luisteren naar rustige muziek, zachtjes wiegen, of het voelen van een vertrouwd object, zoals een sjaal of knuffel. Deze rituelen kunnen helpen om de aandacht even van de omgeving af te leiden en de rust te hervinden.
Met deze technieken kunnen neurodivergente vrouwen zich beter voorbereiden op situaties met veel prikkels en hebben ze praktische handvatten om de controle over hun sensorische ervaring terug te winnen.
Kracht en veerkracht: de positieve eigenschappen van neurodivergente moeders
Veel neurodivergente moeders tonen opvallende veerkracht en toewijding. Deze vrouwen hebben vaak sterke zintuigen, waardoor ze in veel gevallen goed kunnen inspelen op de behoeften van hun kind. Sommigen beschrijven het moederschap zelfs als een “speciale interesse”, waarin ze zich vol enthousiasme verdiepen. Dit kan bijvoorbeeld betekenen dat ze zich uitgebreid inlezen in borstvoedingstechnieken of kinderverzorging, wat weer bijdraagt aan een positieve moeder-kind band.
Neurodivergente moeders tonen ook vaak veel zelfredzaamheid. Door hun eigen behoeften duidelijk te maken en aanpassingen te vragen, komen zij op voor hun eigen welzijn en dat van hun kind. In Nederland kunnen vrouwen, via platforms als Ouders.nl en Mama Net, ervaringen uitwisselen met andere neurodivergente moeders. Zo kunnen zij elkaar steunen en tips delen.
Afsrakenchecklist en links
Voor de afspraak:
- Plan afspraken op een tijdstip dat voor jou het rustigst is.
- Bereid een korte lijst met vragen of aandachtspunten voor die je wilt bespreken met je zorgverlener.
- Neem een kalmerende kit mee, bijvoorbeeld met oordopjes, een zachte deken, en een geurroller.
Tijdens de afspraak:
- Vraag om extra uitleg als je iets niet begrijpt. Het is prima om te vragen dat informatie op een duidelijke en stapsgewijze manier wordt uitgelegd.
- Gebruik je koptelefoon of vraag of de lichten gedimd kunnen worden, mocht dit helpen.
- Probeer ademhalingsoefeningen als de spanning oploopt.
Voor de bevalling:
- Overweeg een geboorteplan waarin je je behoeften op het gebied van prikkels en rust beschrijft. Geef dit van tevoren door aan je zorgverlener.
- Zoek uit of er in het ziekenhuis rustige ruimtes beschikbaar zijn en bespreek met je partner hoe zij kunnen helpen met kalmte en structuur.
- Plan dat een vertrouwde persoon je bijstaat om je te helpen bij het uiten van je behoeften en om je te ondersteunen.
Links naar relevante organisaties in Nederland:
Elliott JK, Buchanan K, Bayes S. The neurodivergent perinatal experience – A systematic literature review on autism and attention deficit hyperactivity disorder. Women Birth. 2024 Oct 2;37(6):101825. doi: 10.1016/j.wombi.2024.101825. Epub ahead of print. PMID: 39362087.
