Het vermogen om gezichten te lezen is een essentieel onderdeel van sociale interactie. Denk maar aan een glimlach die aangeeft dat iemand blij is, of gefronste wenkbrauwen die bezorgdheid tonen. Onze hersenen zijn als het ware ingesteld om gezichten snel en nauwkeurig te herkennen en emoties te interpreteren. Dit helpt ons om in te schatten hoe anderen zich voelen en daarop te reageren.
Voor mensen met autisme is gezichten lezen vaak een stuk lastiger. Dit kan leiden tot misverstanden en uitdagingen in sociale situaties. Wetenschappers proberen te begrijpen wat er in de hersenen gebeurt tijdens het interpreteren van gezichten. Hierdoor hopen ze behandelingen te ontwikkelen die sociale interacties makkelijker maken. Een veelbelovende optie is oxytocine, ook wel het ‘knuffelhormoon’ genoemd.
Oxytocine: het ‘knuffelhormoon’ als mogelijke oplossing?
Oxytocine is een hormoon dat van nature in het lichaam voorkomt. Het speelt een rol bij sociale binding, vertrouwen en het verminderen van angst. Je lichaam maakt bijvoorbeeld oxytocine aan tijdens een knuffel of een warme sociale interactie. Dit heeft wetenschappers doen nadenken: kan extra oxytocine via een neusspray helpen om sociale interacties te verbeteren?
Uit eerder onderzoek blijkt dat een eenmalige dosis oxytocine invloed kan hebben op hoe de hersenen sociale signalen verwerken. Bij mensen zonder autisme kan het bijvoorbeeld de aandacht voor gezichten vergroten. Bij mensen met autisme lijkt oxytocine soms de spanning in sociale situaties te verminderen. Maar hoe zit het als je het hormoon langere tijd gebruikt? Dit is wat onderzoekers wilden ontdekken.
Het onderzoek: kinderen, gezichten en een neusspray
In een grootschalige studie in België hebben onderzoekers gekeken naar de effecten van een vier weken durende behandeling met oxytocine. De deelnemers waren 58 kinderen met autisme en 38 kinderen zonder autisme. De kinderen met autisme werden willekeurig ingedeeld in twee groepen: de ene groep kreeg een oxytocine-neusspray en de andere een placebo (een neusspray zonder werkzame stof).
Tijdens het onderzoek kregen de kinderen fMRI-scans terwijl ze naar gezichten keken. Deze scans meten hersenactiviteit en lieten zien hoe hun hersenen reageerden op verschillende gezichtsuitdrukkingen, zoals neutrale of angstige blikken. Het doel was om te zien of oxytocine invloed had op de hersengebieden die betrokken zijn bij het verwerken van gezichten.
Wat opviel, was dat er geen grote verschillen werden gevonden tussen kinderen met en zonder autisme in hoe hun hersenen reageerden. Dit suggereert dat gezichtsherkenning op hersenniveau misschien minder verschillend is dan gedacht. Maar hoe zat het met de effecten van de neusspray?
Wat zijn de resultaten?
De onderzoekers vonden dat de oxytocine-behandeling geen grote veranderingen teweegbracht in hersenactiviteit vergeleken met de placebo. Wel zagen ze een patroon bij kinderen die oxytocine kregen: een lichte afname in activiteit in hersengebieden die gezichten verwerken, zoals de superieure temporale sulcus (STS) en de amygdala.
Deze afname lijkt tegenstrijdig met het idee dat oxytocine sociale signalen versterkt. Maar het kan ook wijzen op een ander mechanisme. Misschien helpt oxytocine juist om sociale prikkels minder intens te maken, waardoor kinderen zich minder overweldigd voelen. Dit past binnen de theorie dat oxytocine angst kan verminderen en sociale situaties minder stressvol maakt.
Toch moeten we voorzichtig zijn met deze interpretatie. De gevonden effecten waren klein en niet altijd statistisch significant. Bovendien is er veel variatie tussen kinderen, wat het moeilijk maakt om algemene conclusies te trekken.
Dit onderzoek laat zien dat oxytocine geen wondermiddel is, maar het biedt wel nieuwe inzichten. Een interessante bevinding is dat oxytocine mogelijk een ‘venster van gelegenheid’ opent: een periode waarin kinderen misschien beter kunnen leren omgaan met sociale situaties. Dit zou betekenen dat oxytocine het beste werkt in combinatie met sociale training of therapie.
Moerkerke M, Daniels N, Van der Donck S, et al. Impact of chronic intranasal oxytocin administration on face expression processing in autistic children: a randomized controlled trial using fMRI. Mol Autism. 2024;15(1):53. Published 2024 Dec 21. doi:10.1186/s13229-024-00635-z
