Waarom lijken kinderen met ADHD altijd “op zoek naar prikkels”?

Dopamine is een stofje in je brein dat een belangrijke rol speelt in hoe we bewegen, voelen en denken. Het wordt vaak een “gelukshormoon” genoemd, omdat het betrokken is bij beloning en plezier. Maar dopamine doet veel meer dan dat. Het helpt je bijvoorbeeld om je aandacht erbij te houden, dingen te onthouden en emoties onder controle te houden.

Stel je voor dat dopamine een soort postbode is die boodschappen van de ene hersencel naar de andere bezorgt. Zonder die postbode raken je hersenen in de war en werken processen zoals motivatie en concentratie niet goed. Bij mensen met ADHD is er iets mis met hoe dopamine werkt, en dat heeft grote gevolgen voor hun gedrag.

Hoe werkt dopamine bij ADHD?

Bij ADHD ontwikkelen de hersenen zich anders. Dit zorgt voor veranderingen in hoe dopamine wordt aangemaakt en gebruikt. Twee belangrijke paden in de hersenen zijn hierbij betrokken: het mesocorticale pad en het mesolimbische pad.

• Het mesocorticale pad: Dit pad helpt je om dingen te plannen, te organiseren en je emoties te beheersen. Als dit pad niet goed werkt, kun je snel afgeleid raken, dingen vergeten of moeite hebben om taken af te maken. Een kind met ADHD kan bijvoorbeeld snel gefrustreerd raken als iets niet lukt of regelmatig zijn schoolspullen kwijtraken.
• Het mesolimbische pad: Dit pad is verantwoordelijk voor motivatie en beloning. Als dit pad niet goed werkt, voelt een taak als huiswerk maken of opruimen extreem saai. Kinderen met ADHD zoeken daarom vaak activiteiten die snel dopamine opleveren, zoals gamen, social media of andere prikkelende bezigheden.

Waarom lijken kinderen met ADHD altijd “op zoek naar prikkels”?

Een van de grootste uitdagingen voor mensen met ADHD is een gebrek aan motivatie, vooral voor saaie of moeilijke taken. Dit komt door een verstoring in het beloningssysteem van de hersenen. Normaal gesproken krijg je een kleine dopamineshot als beloning wanneer je een taak uitvoert, zoals het afronden van een schoolopdracht. Maar bij ADHD is die beloning vaak te zwak of komt te laat.

Daarom gaan ADHD-hersenen op zoek naar activiteiten die direct dopamine opleveren. Denk aan het spelen van snelle, actievolle videogames of continu scrollen op social media. Deze activiteiten geven een onmiddellijke beloning, wat veel aantrekkelijker is dan langdurige en saaie taken zoals huiswerk.

Een dopaminemenu: Motivatie op maat voor ADHD-hersenen

Een handige manier om de motivatie bij ADHD te verhogen, is door een “dopaminemenu” te maken. Dit is een lijst met leuke en gezonde activiteiten die de dopamineproductie in het brein stimuleren. Zo’n menu kan helpen om je kind gemotiveerd te houden, zelfs voor minder leuke taken.

Wat kan er op een dopaminemenu staan?

• Beweging: Lichaamsbeweging zoals springen, rennen of fietsen verhoogt de dopamine- en noradrenalinespiegel in de hersenen. Een paar minuten springen op de trampoline kan bijvoorbeeld wonderen doen.
• Muziek luisteren: Muziek activeert het beloningssysteem in het brein en kan de concentratie verbeteren.
• Creatieve activiteiten: Tekenen, schilderen of aan een hobby werken kan ook een dopamineshot geven.
• Korte pauzes: Een gezonde snack eten, een podcast luisteren of even met een huisdier spelen kan helpen om weer gefocust te raken.

Stel dat je kind moeite heeft om wiskundehuiswerk af te maken. Laat het dan eerst vijf minuten springen of dansen op zijn favoriete muziek. Daarna zal het vaak makkelijker zijn om weer aan de slag te gaan.

Medicatie en dopamine

Medicijnen spelen een grote rol bij de behandeling van ADHD. Stimulerende middelen zoals Ritalin en Concerta verhogen de hoeveelheid dopamine in de hersenen. Ze doen dit door te voorkomen dat dopamine te snel wordt afgebroken of heropgenomen. Dit helpt kinderen met ADHD om zich beter te concentreren en minder snel afgeleid te raken.

Toch is medicatie geen magische oplossing. Het kan helpen bij focus en aandacht, maar het lost niet alle problemen op. Bijvoorbeeld, een kind dat moeite heeft met plannen en organiseren zal nog steeds baat hebben bij structuur en begeleiding van ouders of leraren.

Praktische tips voor ouders en verzorgers

Als ouder of verzorger kun je veel doen om je kind met ADHD te ondersteunen:

• Structuur bieden: Zorg voor duidelijke regels en routines. Een vaste planning kan helpen om chaos te verminderen.
• Positieve beloningen: Beloon goed gedrag direct. Dit kan een compliment zijn, maar ook een kleine extra speeltijd of een sticker op een beloningskaart.
• Korte en duidelijke instructies: Geef opdrachten in kleine stappen. In plaats van “ruim je kamer op” kun je zeggen: “pak eerst alle vuile kleren en doe ze in de wasmand.”
• Gebruik een dopaminemenu: Laat je kind kiezen uit een lijst van activiteiten die helpen om motivatie en focus te verhogen.

ADHD is een uitdaging, maar door de werking van dopamine beter te begrijpen, kun je effectievere manieren vinden om ermee om te gaan. Heb jij tips of ervaringen met het stimuleren van motivatie bij ADHD? Deel ze in de reacties!

Wolkoff Wachsman, M. (2024, December 18). Using a Dopamine Menu to Stimulate Your ADHD Brain. ADDitude. https://www.additudemag.com/dopamenu-dopamine-menu-adhd-brain/