ADHD

ADHD bij tieners: De worsteling tussen chaos en controle

De puberteit is voor veel jongeren een turbulente periode, maar voor tieners met ADHD brengt deze fase extra uitdagingen met zich mee. Nieuwe verantwoordelijkheden, sociale druk en groeiende verwachtingen botsen vaak met de manier waarop hun brein werkt. Hoe ervaren tieners hun ADHD en wat helpt hen om hiermee om te gaan?

De puberteit met ADHD

ADHD wordt vaak gezien als een stoornis die vooral bij jonge kinderen speelt. Maar zodra de puberteit begint, verandert niet alleen het lichaam, maar ook hoe ADHD zich uit. Hyperactiviteit wordt soms minder zichtbaar, terwijl concentratieproblemen en emotionele wisselvalligheid juist sterker naar voren kunnen komen.

Veel tieners met ADHD worstelen met school, sociale contacten en het volhouden van behandelingen. Medicatie die als kind werd voorgeschreven, wordt in deze fase vaak stopgezet. Dit komt deels door de wens om meer controle over het eigen leven te hebben, maar ook omdat de effecten en bijwerkingen anders kunnen worden ervaren.

Ondanks dat ADHD bij veel jongeren blijft bestaan, wordt het in de tienerjaren minder goed herkend. Ouders en leraren zien minder opvallend druk gedrag, terwijl interne chaos en vermoeidheid juist toenemen. Hierdoor lopen veel jongeren vast in schoolprestaties en sociale relaties, zonder dat direct wordt opgemerkt dat ADHD hier een rol in speelt.

Een brein zonder filter

Tieners met ADHD beschrijven hun brein vaak als een radio die op alle zenders tegelijk staat. Alles komt binnen: geluiden, bewegingen, gesprekken, maar ook eigen gedachten en emoties. Dit leidt tot overprikkeling, wat concentreren enorm moeilijk maakt.

Sommige tieners ervaren het tegenovergestelde: een leeg hoofd, waarin informatie niet blijft hangen. Ze lezen iets, maar begrijpen het niet. Een gesprek voeren lukt, maar achteraf weten ze nauwelijks wat er gezegd is. Dit ‘blanco’ gevoel kan frustrerend zijn, vooral als er druk wordt verwacht dat ze opletten en presteren.

Daarnaast is er hyperfocus: de momenten waarop álles lukt. Wanneer een tiener met ADHD iets echt interessant vindt, kan hij of zij er compleet in opgaan. Dit kan geweldig zijn bij hobby’s of creatieve projecten, maar werkt tegen hen als ze bijvoorbeeld gamen en vergeten te eten of te slapen. De afwezigheid van een ‘filter’ betekent dat hun aandacht alle kanten op kan schieten, maar soms ook extreem gericht kan zijn.

Een dagelijkse uitputtingsslag

Veel tieners met ADHD ervaren hun dagelijkse leven als een voortdurende strijd. Ze willen zich wel concentreren, hun huiswerk doen of op tijd komen, maar het lukt vaak niet. Dit zorgt voor frustratie, niet alleen bij henzelf, maar ook bij hun omgeving. Ouders, leraren en vrienden zien soms alleen het uitstelgedrag of de chaotische planning, zonder te beseffen hoeveel moeite het kost om grip op de dag te houden.

“Ik probeer, maar het lukt niet”

Stress speelt hierbij een grote rol. ADHD en stress versterken elkaar: door stress wordt concentreren nóg moeilijker, wat weer tot meer stress leidt. Veel tieners beschrijven hoe ze na een schooldag volledig uitgeput zijn en niets meer kunnen. De energie die nodig is om ‘normaal’ te functioneren, is dan al volledig verbruikt.

Sommigen zoeken manieren om met die stress om te gaan. Een veelvoorkomende strategie is uitstelgedrag. Door een opdracht pas op het laatste moment te doen, creëren ze een interne ‘noodsituatie’, waardoor hun brein plots wél gefocust raakt. Dit kan soms effectief werken, maar brengt ook veel druk met zich mee.

Waarom relaties ingewikkeld zijn

ADHD beïnvloedt niet alleen school en prestaties, maar ook sociale relaties. Veel jongeren met ADHD ervaren dat ze anderen onbewust irriteren. Ze praten te veel, onderbreken anderen of vergeten afspraken. Dit leidt soms tot conflicten met leraren, ouders of vrienden.

Tegelijkertijd ervaren ze zelf ook irritatie. Omdat hun brein sneller afgeleid is, kunnen ze zich storen aan kleine dingen zoals iemand die op een tafel tikt of een klasgenoot die fluistert. Dit kan leiden tot boze reacties of het gevoel dat sociale situaties overweldigend zijn.

Sommige tieners trekken zich daardoor terug. Ze vinden het te vermoeiend om constant op hun gedrag te letten en voelen zich schuldig als ze anderen per ongeluk kwetsen. Dit kan leiden tot gevoelens van eenzaamheid en zelfverwijt.

Energie, creativiteit en doorzettingsvermogen

Hoewel ADHD vaak als een last wordt ervaren, zijn er ook positieve kanten. Veel jongeren met ADHD zijn enorm creatief, energiek en kunnen buiten de gebaande paden denken. Ze bedenken originele oplossingen, zien verbanden die anderen missen en hebben een passie voor de dingen die hen écht interesseren.

Ook emoties worden intens beleefd. Dit kan soms lastig zijn, maar zorgt er ook voor dat positieve ervaringen extra sterk voelen. Als een tiener met ADHD ergens enthousiast over is, dan is dat vaak met volle overgave.

Sommigen leren zelfs hun ADHD-symptomen in te zetten als een kracht. Door bijvoorbeeld stress of sterke emoties om te zetten in motivatie, kunnen ze in korte tijd bergen werk verzetten. Dit vereist wel zelfkennis en strategieën om te voorkomen dat ze uitgeput raken.

Herstellen, strategieën en medicatie

Om goed om te gaan met ADHD is hersteltijd essentieel. Jongeren die zich de hele dag moeten aanpassen aan school en sociale verwachtingen, hebben vaak een plek nodig waar ze kunnen ontspannen zonder extra prikkels. Dit kan thuis zijn, maar ook een hobby of sport die helpt om spanning los te laten.

Daarnaast helpen strategieën zoals plannen, externe herinneringen instellen (zoals timers en to-do lijsten) en werken in korte blokken met pauzes. Ook sociale steun speelt een grote rol. Ouders en vrienden die ADHD begrijpen en niet alleen focussen op ‘wat fout gaat’, kunnen een groot verschil maken.

Medicatie kan voor sommigen een uitkomst zijn, maar is geen magische oplossing. De werking varieert per persoon, en bijwerkingen zoals verminderde eetlust of stemmingswisselingen kunnen een drempel vormen. Toch geven veel jongeren aan dat medicatie hen helpt om beter te focussen en minder overweldigd te raken.

Verandering door de jaren heen: Wordt ADHD minder?

Een veelgestelde vraag is of ADHD met de tijd afneemt. Sommige symptomen, zoals hyperactiviteit, kunnen verminderen, maar aandachtsproblemen en impulsiviteit blijven vaak aanwezig. Wel leren veel jongeren met ADHD zichzelf beter begrijpen en vinden ze manieren om met uitdagingen om te gaan.

Zelfinzicht en ervaring helpen bij het ontwikkelen van strategieën die passen bij hun manier van denken en werken. Hierdoor kunnen ze hun sterke punten beter benutten en leren omgaan met hun valkuilen.

Slotgedachte

Leven met ADHD is een uitdaging, vooral in de puberteit. Tieners worstelen met prikkels, planning en sociale verwachtingen, terwijl ze zoeken naar een manier om grip te krijgen op hun leven. Maar ondanks de obstakels biedt ADHD ook unieke krachten zoals creativiteit, energie en doorzettingsvermogen.

Met de juiste steun, strategieën en soms medicatie, kunnen jongeren met ADHD manieren vinden om hun weg te banen in een wereld die niet altijd op hun manier van denken is afgestemd.

Zetterqvist V, Öster C, Oremark A, et al. I’ve really struggled but it does not seem to work: adolescents’ experiences of living with ADHD – a thematic analysis. BMC Psychol. 2025;13(1):75. Published 2025 Jan 27. doi:10.1186/s40359-025-02350-7

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *