Wanneer een zwangere vrouw rookt, wordt haar ongeboren kind blootgesteld aan nicotine en andere schadelijke stoffen in tabaksrook. Nicotine kan de placenta passeren en direct de zich ontwikkelende hersenen van de foetus beïnvloeden. Onderzoek toont aan dat nicotine het dopamine- en norepinefrinesysteem kan verstoren, wat van groot belang is voor aandacht en impulscontrole. Dit kan leiden tot structurele veranderingen in de hersenen die later verband houden met ADHD-symptomen.
Daarnaast veroorzaakt roken tijdens de zwangerschap een verminderde zuurstoftoevoer naar de foetus, wat kan leiden tot hersenschade en ontwikkelingsproblemen. Nicotine verhoogt ook de productie van stresshormonen, wat mogelijk een negatieve invloed heeft op de neurologische ontwikkeling van het kind.
Is er bewijs voor een verband tussen roken en ADHD?
Een recente meta-analyse van 55 studies met in totaal meer dan vier miljoen deelnemers toont een duidelijk verband tussen roken tijdens de zwangerschap en een verhoogd risico op ADHD bij het kind. Kinderen van moeders die tijdens de zwangerschap rookten, hadden gemiddeld 1,71 keer meer kans op een ADHD-diagnose dan kinderen van niet-rokende moeders.
Opvallend is dat dit risico enigszins varieert per onderzoeksmethode en regio. Zo blijken studies in Azië en Afrika sterkere verbanden te tonen dan studies uit Europa en Noord-Amerika. Dit kan te maken hebben met genetische verschillen of met variërende diagnosecriteria en gezondheidszorgsystemen.
Kritiek en alternatieve verklaringen
Niet alle wetenschappers zijn het erover eens dat roken de directe oorzaak is van ADHD. Sommige onderzoekers wijzen op mogelijke verwarrende factoren. ADHD heeft een sterke genetische component en ouders met ADHD hebben vaker rookgewoonten. Ook sociaaleconomische factoren spelen een rol: mensen met een lager inkomen roken vaker en hebben ook een hoger risico op ADHD in de familie.
Toch wijzen meerdere studies erop dat roken een onafhankelijke risicofactor blijft, zelfs wanneer rekening wordt gehouden met genetische en omgevingsfactoren. Mogelijke verklaringen hiervoor zijn epigenetische veranderingen: roken kan bepaalde genen beïnvloeden die betrokken zijn bij hersenontwikkeling, waardoor het risico op ADHD toeneemt.
Hoe groot is het probleem in Nederland en België?
In Nederland rookt ongeveer 7% van de zwangere vrouwen, terwijl in België dit percentage rond de 10% ligt. Hoewel deze cijfers de afgelopen decennia zijn gedaald, blijft het een belangrijk volksgezondheidsprobleem.
ADHD komt in Nederland en België voor bij ongeveer 5 tot 7% van de kinderen. Als roken tijdens de zwangerschap daadwerkelijk een risicofactor is, betekent dit dat een aanzienlijk aantal ADHD-gevallen mogelijk voorkomen had kunnen worden door betere voorlichting en rookstopprogramma’s.
Wat kunnen (aanstaande) ouders doen?
Voor vrouwen die zwanger willen worden of al zwanger zijn, is stoppen met roken de beste optie om het risico op ADHD en andere gezondheidsproblemen bij hun kind te verkleinen. Er zijn verschillende ondersteuningsprogramma’s in Nederland en België, zoals begeleiding via de huisarts of verloskundige, en nicotinevervangende therapieën die veilig kunnen worden gebruikt tijdens de zwangerschap.
Daarnaast is het belangrijk om te benadrukken dat stoppen met roken op elk moment tijdens de zwangerschap voordelen biedt. Zelfs als een vrouw pas in het tweede of derde trimester stopt, kan dit al een positief effect hebben op de hersenontwikkeling van de baby.
Voor ouders die tijdens de zwangerschap hebben gerookt, betekent dit niet automatisch dat hun kind ADHD zal krijgen. ADHD wordt door meerdere factoren beïnvloed en goede begeleiding en ondersteuning kunnen veel betekenen voor de ontwikkeling van het kind.
Dit onderwerp roept ongetwijfeld vragen op. Wat denk jij? Moeten er strengere maatregelen komen om roken tijdens de zwangerschap tegen te gaan, of ligt de verantwoordelijkheid volledig bij de moeder? Laat het weten in de reacties of op het forum!
Mohammadian M, Khachatryan LG, Vadiyan FV, Maleki M, Fatahian F, Mohammadian-Hafshejani A. The association between maternal tobacco smoking during pregnancy and the risk of attention-deficit/hyperactivity disorder (ADHD) in offspring: A systematic review and meta-analysis. PLoS One. 2025;20(2):e0317112. Published 2025 Feb 7. doi:10.1371/journal.pone.0317112
