Vrouwen met ADHD en autisme krijgen vaak pas op latere leeftijd een diagnose. Dit komt grotendeels door genderstereotypen: lange tijd werd gedacht dat autisme en ADHD vooral bij jongens voorkwamen. Diagnostische criteria zijn historisch gebaseerd op mannelijke kenmerken, waardoor veel vrouwen buiten de boot vallen.
Daarnaast hebben vrouwen de neiging om hun symptomen te ‘maskeren’, waardoor ze op het eerste gezicht niet voldoen aan de klassieke beelden van autisme en ADHD. Ze leren zichzelf bijvoorbeeld aan om sociaal gedrag na te bootsen, ook als dat hen veel energie kost. Hierdoor lijkt het alsof ze zich ‘gewoon’ aanpassen, terwijl ze in werkelijkheid worstelen.
Het dubbele masker
Maskeren houdt in dat vrouwen bewust of onbewust neurotypisch gedrag aannemen om niet op te vallen. Dit kan variëren van oogcontact forceren tot extreem perfectionisme op de werkvloer. Veel vrouwen met ADHD of autisme beschrijven hoe ze zichzelf jarenlang hebben ‘verloren’ in het voortdurend aanpassen aan anderen.
Dit constante maskeren leidt vaak tot een late of verkeerde diagnose. Vrouwen worden bijvoorbeeld eerst gediagnosticeerd met angststoornissen of depressie, terwijl de onderliggende oorzaak – hun neurodivergentie – over het hoofd wordt gezien. Dit heeft een zware psychologische tol: gevoelens van uitputting, onzekerheid en zelfverwijt komen veel voor.
De impact van een late diagnose
Een late diagnose heeft verregaande gevolgen. Mentale gezondheidsproblemen, zoals angst en depressie, komen veel vaker voor bij vrouwen die pas op latere leeftijd ontdekken dat ze ADHD of autisme hebben. Vaak hebben ze jaren gevochten tegen een ongrijpbaar gevoel van ‘anders zijn’, zonder te weten waarom.
Ook op praktisch vlak zijn er uitdagingen. Op de werkvloer kunnen sociale verwachtingen overweldigend zijn. In relaties kan het moeilijk zijn om grenzen aan te geven. En in het moederschap voelen vrouwen met een late diagnose zich vaak extra belast, omdat de combinatie van sensorische gevoeligheid en planning moeilijkheden met zich meebrengt.
De rol van vrouwelijke hormonen bij ADHD en autisme
Vrouwelijke hormonen spelen een belangrijke rol bij ADHD en autisme. Veel vrouwen merken dat hun symptomen verergeren tijdens hun menstruatie, zwangerschap of perimenopauze. Toch wordt hier in de medische wereld nog weinig aandacht aan besteed.
Een interessante observatie is dat veel vrouwen pas tijdens de perimenopauze een diagnose krijgen. Dit komt doordat de natuurlijke compensatiemechanismen die ze in hun jongere jaren ontwikkelden, beginnen af te brokkelen. De hormonale veranderingen maken het moeilijker om te blijven maskeren, waardoor de onderliggende neurodivergentie zichtbaarder wordt.
Seksuele kwetsbaarheid en het risico op misbruik
Vrouwen met ADHD en autisme lopen een verhoogd risico op misbruik en grensoverschrijdend gedrag. Dit heeft meerdere oorzaken: ze kunnen moeite hebben met het inschatten van sociale signalen, vinden het lastig om ‘nee’ te zeggen, of zijn zo gewend om anderen te pleasen dat ze zichzelf wegcijferen.
Daarnaast kan impulsiviteit bij ADHD ervoor zorgen dat vrouwen sneller in risicovolle situaties terechtkomen. Voorlichting en bewustwording zijn essentieel om deze kwetsbaarheid te verkleinen. Een vroege diagnose en goede begeleiding kunnen vrouwen helpen om sterker in hun schoenen te staan en beter voor zichzelf op te komen.
Wat moet er veranderen?
Het wordt tijd dat de medische wereld en de samenleving beter begrijpen hoe ADHD en autisme zich uiten bij vrouwen. Dit betekent:
- Meer onderzoek naar de vrouwelijke presentatie van neurodivergentie.
- Aanpassing van diagnostische criteria, zodat vrouwelijke kenmerken beter worden herkend.
- Betere ondersteuning na een diagnose, bijvoorbeeld via lotgenotencontact en trauma-geïnformeerde zorg.
Daarnaast moeten vrouwen zelf de ruimte krijgen om hun eigen neurodivergentie te verkennen en te omarmen. Door meer bewustzijn te creëren, kunnen we voorkomen dat een nieuwe generatie vrouwen decennialang rondloopt met een onbegrepen deel van zichzelf.
Qualitative Health Research Volume 34, Issue 14, December 2024, Pages 1442-145. https://doi.org/10.1177/10497323241253412
