ADHD werd lange tijd gezien als een aandoening die voornamelijk bij jongens voorkwam. Dit leidde ertoe dat veel vrouwen en meisjes met ADHD onopgemerkt bleven, met vergaande gevolgen voor hun welzijn en dagelijks functioneren. Recent onderzoek werpt licht op de unieke uitdagingen waarmee vrouwen met ADHD worden geconfronteerd, vooral wanneer hun diagnose pas op volwassen leeftijd wordt gesteld.
Wat is ADHD?
ADHD is een ontwikkelingsstoornis die wordt gekenmerkt door symptomen van onoplettendheid, hyperactiviteit en impulsiviteit die niet passend zijn voor de ontwikkelingsfase. Er zijn drie hoofdtypen van ADHD:
- ADHD met overwegend onoplettende presentatie: Vrouwen met deze vorm hebben vaak moeite met concentratie, organisatie en het afmaken van taken.
- ADHD met overwegend hyperactieve/impulsieve presentatie: Dit type komt minder vaak voor bij vrouwen, maar omvat symptomen zoals rusteloosheid en impulsief gedrag.
- Gecombineerde presentatie: Dit is een combinatie van beide bovengenoemde typen.
ADHD komt voor bij ongeveer 5% tot 10% van de schoolgaande kinderen en blijft vaak bestaan tot in de volwassenheid, waarbij het wereldwijd tussen de 2% en 6% van de bevolking beïnvloedt.
Onderdiagnose van ADHD bij vrouwen
Hoewel ADHD bij kinderen drie keer vaker bij jongens wordt gediagnosticeerd dan bij meisjes, is de verhouding bij volwassenen bijna gelijk. Dit suggereert dat veel meisjes in hun jeugd ongediagnosticeerd blijven. Maatschappelijke normen spelen een grote rol; meisjes worden vaak aangemoedigd om stil en georganiseerd te zijn, waardoor symptomen van ADHD over het hoofd worden gezien of verkeerd geïnterpreteerd als persoonlijke tekortkomingen. Dit verschil in gedrag leidt ertoe dat jongens eerder worden doorverwezen voor diagnostisch onderzoek dan meisjes.
Daarnaast blijkt uit onderzoek dat meisjes met ADHD vaker internaliserende symptomen vertonen, zoals teruggetrokkenheid en angst, terwijl jongens vaker externaliserend gedrag vertonen, zoals hyperactiviteit en impulsiviteit. Deze externaliserende symptomen zijn doorgaans opvallender en verstoren de klasomgeving meer, waardoor jongens eerder worden opgemerkt door leraren en ouders.
Impact van late diagnoses
De gevolgen van een late diagnose van ADHD kunnen ingrijpend zijn. Vrouwen die pas op volwassen leeftijd een diagnose krijgen, rapporteren vaak aanzienlijke moeilijkheden op verschillende gebieden van hun leven, zoals:
Sociaal-emotioneel welzijn: Veel vrouwen ervaren een laag zelfbeeld en zelfwaarde, vaak als gevolg van jarenlange zelfbeschuldigingen en gevoelens van mislukking. Zonder een diagnose voelen velen zich “anders,” “lui,” of “dom,” wat kan leiden tot langdurige emotionele problemen zoals depressie en angst. Bijvoorbeeld, een vrouw kan jarenlang moeite hebben gehad om haar dagelijkse taken te organiseren en constant het gevoel hebben dat ze tekortschiet in vergelijking met haar leeftijdsgenoten, wat haar zelfvertrouwen ernstig ondermijnt.
Relaties: Vrouwen met ongediagnosticeerde ADHD hebben vaak problematische relaties. Dit kan variëren van conflicten binnen de familie tot moeilijkheden in romantische relaties. Door hun symptomen kunnen zij overkomen als ongeïnteresseerd of chaotisch, wat tot misverstanden en spanningen leidt.
Hanna, die vaak vergat afspraken na te komen of belangrijke taken te voltooien, ervoer constante ruzies met haar partner die haar gebrek aan aandacht en betrokkenheid niet begreep.
Gevoel van controle: Een belangrijk aspect van welzijn is het gevoel van controle over het eigen leven. Vrouwen met ADHD melden vaak een externe locus of control, wat betekent dat zij geloven dat hun leven vooral wordt beïnvloed door externe factoren in plaats van door hun eigen acties. Dit gevoel van hulpeloosheid kan bijdragen aan verhoogde niveaus van psychische nood en verminderde levenskwaliteit.
Sarah voelde dat ze geen controle had over haar carrière of haar huishouden, wat haar constante stress en frustratie bezorgde.
Zelfacceptatie na Diagnose
Voor veel vrouwen betekent de diagnose van ADHD een keerpunt in hun leven. Ze ervaren vaak een gevoel van opluchting en erkenning, wat leidt tot verhoogde zelfacceptatie en een beter begrip van hun problemen.
Opluchting en validatie: De diagnose biedt een verklaring voor jaren van worstelingen en misverstanden, wat kan leiden tot een vermindering van zelfbeschuldiging en schaamte.
Na haar diagnose realiseerde Marieke zich dat haar problemen met tijdmanagement en concentratie niet te wijten waren aan luiheid, maar aan haar aandoening.
Verbeterde controle: Met de diagnose en daaropvolgende behandeling krijgen vrouwen vaak meer controle over hun symptomen, wat leidt tot verbeterde relaties en prestaties op het werk.
Zelfacceptatie: De diagnose helpt vrouwen zichzelf beter te begrijpen en te accepteren, wat kan leiden tot een positiever zelfbeeld. Dit kan een belangrijke stap zijn in het helen van oude wonden en het opbouwen van een gezonde identiteit.
Elise begon zichzelf te zien als een veerkrachtige persoon die, ondanks haar uitdagingen, veel heeft bereikt.
Praktische adviezen
Het is van groot belang dat vrouwen met ADHD vroegtijdig worden gediagnosticeerd en behandeld om de negatieve gevolgen op lange termijn te verminderen. Hier zijn enkele tips voor vrouwen die vermoeden dat ze ADHD hebben, evenals adviezen voor zorgprofessionals en leraren:
Voor vrouwen:
- Zoek professionele hulp: Als je vermoedt dat je ADHD hebt, maak dan een afspraak met een specialist voor een grondige evaluatie.
- Educateer jezelf: Lees over ADHD bij vrouwen en zoek steun bij online gemeenschappen of lokale steungroepen.
- Wees assertief: Praat openlijk met je arts over je symptomen en wees niet bang om een tweede mening te vragen als je je niet gehoord voelt.
Voor zorgprofessionals:
- Vergroot bewustwording: Begrijp de gendergerelateerde verschillen in ADHD-symptomen en wees alert op minder opvallende symptomen bij vrouwen.
- Gebruik inclusieve diagnostische criteria: Zorg ervoor dat je diagnostische criteria toepast die zowel interne als externe symptomen omvatten.
- Aanbieden van gerichte interventies: Bied behandelingen aan die specifiek zijn afgestemd op de behoeften van vrouwen met ADHD, inclusief psychotherapie en coaching.
Voor leraren:
- Training en educatie: Volg cursussen over ADHD om signalen beter te herkennen, vooral bij meisjes.
- Communicatie: Werk samen met ouders en zorgprofessionals om een ondersteunende leeromgeving te creëren.
- Gedifferentieerde instructie: Pas je lesmethoden aan om tegemoet te komen aan de behoeften van studenten met ADHD, zoals het aanbieden van gestructureerde routines en duidelijke instructies.
Conclusie
De impact van een late diagnose van ADHD bij vrouwen is significant en kan leiden tot langdurige emotionele en sociale problemen. Het is essentieel om meer bewustwording en begrip te creëren voor ADHD bij vrouwen, zowel in de medische wereld als daarbuiten. Een tijdige en accurate diagnose kan de levenskwaliteit van vrouwen met ADHD aanzienlijk verbeteren, hen helpen zichzelf te accepteren en hen de tools geven die ze nodig hebben om succesvol te zijn in hun persoonlijke en professionele leven.
Attoe DE, Climie EA. Miss. Diagnosis: A Systematic Review of ADHD in Adult Women. J Atten Disord. 2023 May;27(7):645-657. doi: 10.1177/10870547231161533. Epub 2023 Mar 30. PMID: 36995125; PMCID: PMC10173330.
