Mitochondriën zijn de energiecentrales van onze cellen. Ze zetten voedingsstoffen om in bruikbare energie, die onze hersenen nodig hebben om te functioneren. Maar wat als die energiefabriekjes niet goed werken? Dit blijkt bij veel mensen met autisme het geval te zijn. Onderzoek toont aan dat mitochondriale disfunctie bij ongeveer 30 tot 80% van de mensen met autisme voorkomt. Dat betekent dat de energievoorziening in hun hersencellen verstoord kan zijn, wat invloed heeft op denkprocessen, prikkelverwerking en zelfs het gedrag.
Mitochondriën slijten na verloop van tijd en moeten opgeruimd worden. Dit gebeurt via een proces dat mitofagie heet: de cellulaire schoonmaakdienst die beschadigde mitochondriën verwijdert. Bij autisme blijkt dit opruimproces niet goed te werken, waardoor defecte mitochondriën zich opstapelen. Hierdoor ontstaat er een vicieuze cirkel: beschadigde mitochondriën produceren schadelijke stoffen, wat weer leidt tot nog meer schade en stress in de cel.
Hoe foutjes in ons DNA de opruiming verstoren
Verschillende genetische mutaties kunnen bijdragen aan defecte mitofagie. Zo is PARK2 een gen dat codeert voor een eiwit dat beschadigde mitochondriën helpt opruimen. Mutaties in dit gen zijn in verband gebracht met autisme. Andere genen, zoals WDFY3 en AMBRA1, spelen ook een rol in de regulatie van mitofagie en komen bij sommige mensen met autisme minder goed tot uiting. Studies tonen zelfs aan dat hersenen van overleden autistische mensen meer beschadigde mitochondriën bevatten dan die van neurotypische personen.
Mitochondriën, stress en ontsteking
Wanneer mitochondriën falen, ontstaan er hoge niveaus van oxidatieve stress: een overmaat aan schadelijke zuurstofdeeltjes die hersencellen kunnen beschadigen. Daarnaast activeren slecht functionerende mitochondriën ontstekingsprocessen, die mogelijk bijdragen aan de neurologische kenmerken van autisme. Dit betekent dat mitochondriale problemen niet alleen invloed hebben op energieproductie, maar ook op de algehele gezondheid van de hersenen.
Er wordt veel onderzoek gedaan naar manieren om mitofagie en mitochondriale functie te verbeteren. Voedingssupplementen zoals co-enzym Q10, N-acetylcysteïne en bepaalde vitamines (B, C en E) worden al gebruikt om de energieproductie te ondersteunen. Ook diëten zoals het ketogeen dieet en de aangepaste Atkins-methode worden onderzocht op hun effectiviteit bij autisme. Hoewel sommige studies verbeteringen laten zien in sociale interactie en hyperactiviteit, is er nog geen eenduidig bewijs voor een universele behandeling.
Wat betekent dit voor mensen met autisme?
Mitochondriale disfunctie wordt nog niet standaard getest bij autisme, maar dit zou in de toekomst kunnen veranderen. Sommige onderzoekers pleiten voor diagnostische tests die mitochondriale activiteit meten om te bepalen of behandelingen gericht op energieproductie zinvol kunnen zijn. Dit kan betekenen dat er in de toekomst meer gepersonaliseerde behandelingen komen, afhankelijk van de specifieke biologie van een persoon met autisme.
In het kort
- Mitochondriën zijn de energiecentrales van de cel en spelen een cruciale rol in de hersenfunctie.
- Bij veel mensen met autisme werken deze energiecentrales minder goed.
- Het opruimen van kapotte mitochondriën (mitofagie) is verstoord, wat leidt tot ophoping van beschadigde mitochondriën en meer stress in de cel.
- Genetische factoren zoals PARK2, WDFY3 en AMBRA1 kunnen hier een rol in spelen.
- Slecht functionerende mitochondriën dragen bij aan oxidatieve stress en ontsteking, die mogelijk de symptomen van autisme verergeren.
- Voedingssupplementen en diëten worden onderzocht als mogelijke behandelingen, maar verder onderzoek is nodig.
- In de toekomst zouden diagnostische tests kunnen helpen bepalen of iemand met autisme baat heeft bij behandelingen gericht op mitochondriale gezondheid.
Mitochondriën zijn misschien klein, maar hun impact op autisme lijkt enorm. Door meer onderzoek te doen naar deze celonderdelen, kunnen we wellicht nieuwe manieren vinden om de kwaliteit van leven voor mensen met autisme te verbeteren.
Kovacheva E, Gevezova M, Mehterov N, Kazakova M, Sarafian V. The Intersection of Mitophagy and Autism Spectrum Disorder: A Systematic Review. Int J Mol Sci. 2025;26(5):2217. Published 2025 Feb 28. doi:10.3390/ijms26052217