In de afgelopen jaren is de diagnose van ADHD bij volwassenen, vooral vrouwen, aanzienlijk toegenomen. Deze stijging is een positieve stap naar erkenning en hulp voor mensen die lang hebben geworsteld met aandachtsproblemen. Hoewel ADHD vaak wordt geassocieerd met aandachtstekort, is het belangrijk om te erkennen dat concentratieproblemen verschillende oorzaken kunnen hebben. Dit artikel biedt inzicht in tien potentiële bronnen van concentratieproblemen.
1. Stress: De balans tussen motivatie en overweldiging
Stress, hoewel een natuurlijke reactie, kan leiden tot concentratieproblemen. In kleine hoeveelheden motiveert het ons om problemen aan te pakken, maar overweldigende stress kan onze vermogens om te organiseren beperken. Dit kan worden aangepakt door taken in kleinere stappen te verdelen, ondersteuning te zoeken, ontspanningsstrategieën toe te passen en hulp te vragen.
2. Onvervulde behoeften: Maslow’s behoeftenhiërarchie
Maslow’s behoeftenhiërarchie leert ons dat concentratie op prestaties mogelijk is wanneer fysieke, veiligheids- en sociale behoeften zijn vervuld. Zonder deze essenties kan helderheid vervagen, waardoor concentratieproblemen ontstaan.
Maslow’s behoeftenhiërarchie is een theorie die is ontwikkeld door de Amerikaanse psycholoog Abraham Maslow en biedt een kader voor het begrijpen van menselijke motivatie en gedrag. Maslow stelde dat individuen bepaalde behoeften hebben die in een bepaalde hiërarchie zijn gerangschikt. De behoeften onderaan de hiërarchie moeten in eerste instantie worden vervuld voordat de hogere niveaus van behoeften relevant worden. Hier is een overzicht van de vijf niveaus:
Fysiologische behoeften
Dit zijn de meest basale behoeften voor overleving, zoals voedsel, water, lucht, slaap en kleding. Als deze behoeften niet worden vervuld, zullen andere behoeften minder belangrijk lijken, omdat het individu vooral gefocust is op het voldoen aan deze essentiële levensbehoeften.Veiligheidsbehoeften
Nadat de fysiologische behoeften zijn vervuld, worden veiligheidsbehoeften belangrijk. Dit omvat de behoefte aan fysieke veiligheid, financiële stabiliteit, gezondheid en bescherming tegen gevaar. Mensen willen een gevoel van zekerheid en controle over hun omgeving hebben.Sociale behoeften (Sociale verbondenheid)
Met fysiologische en veiligheidsbehoeften vervuld, verlangen mensen naar sociale interactie en relaties. Dit omvat liefde, vriendschap, acceptatie en het gevoel erbij te horen. Mensen zoeken contact en relaties met anderen om een gevoel van gemeenschap en verbondenheid te ervaren.Waardering en erkenning
Dit niveau omvat de behoefte aan zelfrespect en respect van anderen. Mensen willen zich gewaardeerd voelen voor hun prestaties, competenties en bijdragen. Prestaties, erkenning en het verkrijgen van een positieve reputatie zijn belangrijk op dit niveau.Zelfactualisatie
Het hoogste niveau in de hiërarchie, zelfactualisatie, verwijst naar het streven naar persoonlijke groei, zelfontplooiing en het realiseren van het eigen potentieel. Mensen op dit niveau streven naar creativiteit, zelfexpressie, en het begrijpen van de wereld om hen heen.
Maslow presenteerde zijn theorie als een hiërarchie waarin elke behoefte moet worden bevredigd in volgorde, beginnend bij de basis. Hoewel niet iedereen het eens is met het rigide hiërarchische karakter ervan, heeft Maslow’s behoeftenhiërarchie een blijvende invloed gehad op de psychologie en wordt het nog steeds gebruikt als een model om menselijk gedrag en motivatie te begrijpen.
3. Trauma: Hypervigilantie en focusverlies
Traumatische gebeurtenissen kunnen leiden tot hypervigilantie, waardoor het moeilijk wordt om te focussen op langetermijndoelen. Onderzoek toont aan dat mensen met posttraumatische stressstoornis vaak gefixeerd zijn op potentiële bedreigingen, wat hun vermogen om zich op taken te concentreren bemoeilijkt. Het verwerken van trauma is essentieel voor het herstellen van de focus.
4. Depressie: Meer dan alleen verdriet
Depressie is een complexe neuropsychiatrische aandoening die cognitieve symptomen veroorzaakt. Het maakt het moeilijk om lang op één ding te focussen en beslissingen te nemen. Behandeling van depressie kan aanzienlijke verbeteringen in concentratie brengen.
5. Angst: Een cyclus van afleiding
Net als stress gaan angststoornissen gepaard met afleidbaarheid en een dartelende aandacht. Psychotherapie en mindfulness-training kunnen individuen met angststoornissen helpen deze cyclus te doorbreken.
6. Bipolaire Stoornis: Uitdagingen in elke stemmingstoestand
Concentratieproblemen zijn gangbaar bij bipolaire stoornis, zowel tijdens depressie, manie als stabiele periodes. Onderzoek toont verschillen in hersenactiviteit aan bij mensen met bipolaire stoornis tijdens taken die aandacht vereisen.
7. Ziekte: Een breed spectrum van uitdagingen
Verschillende fysieke aandoeningen, van schildklieraandoeningen tot neurologische problemen, zijn geassocieerd met cognitieve uitdagingen. Een bezoek aan de huisarts is gerechtvaardigd bij nieuwe aandachtsproblemen.
8. Relatieproblemen en rouw: De invloed op focus
In tijden van relatieproblemen kan het moeilijk zijn om op iets anders te focussen. Sociale wezens als we zijn, hebben onze hoogte- en dieptepunten vaak betrekking op relaties. Bij conflicten en verlies is het belangrijk om deze kwesties aan te pakken.
9. Psychoses: Zeldzaam maar met veel impact
Hoewel psychoses niet de meest voorkomende oorzaak zijn van aandachtsproblemen, zijn ze wel alomtegenwoordig bij mensen met psychose en schizofrenie. Vroegtijdige evaluatie door een medisch professional is nodig, vooral bij jongeren met concentratieproblemen in combinatie met andere symptomen zoals persoonlijkheidsveranderingen of paranoia.
10. Slaapstoornissen: De basis voor een gezonde geest
Een goede nachtrust is essentieel voor een goede hersenfunctie. Verschillende slaapstoornissen en slaaptekort kunnen de oorzaak zijn van aandachtsproblemen. De behandeling is afhankelijk van de aard van het slaapprobleem.
Conclusie
Terwijl de prevalentie van ADHD-diagnoses toeneemt, is het verstandig om een breder perspectief te behouden op de oorzaken van concentratieproblemen. Stress, onvervulde behoeften, trauma, depressie, angst, bipolaire stoornis, fysieke ziekte, relatieproblemen, psychoses en slaapstoornissen zijn allemaal mogelijke boosdoeners. Dit inzicht helpt niet alleen bij het begrijpen van individuele uitdagingen, maar opent ook de deur naar effectievere interventies en behandelingen, waardoor mensen met concentratieproblemen de juiste ondersteuning kunnen vinden.
Keller, A. S., Leikauf, J. E., Holt-Gosselin, B., Staveland, B. R., & Williams, L. M. (2019). Paying attention to attention in depression. Translational psychiatry, 9(1), 279.
Lazarov, A., Suarez-Jimenez, B., Tamman, A., Falzon, L., Zhu, X., Edmondson, D. E., & Neria, Y. (2019). Attention to threat in posttraumatic stress disorder as indexed by eye-tracking indices: a systematic review. Psychological medicine, 49(5), 705-726.
London, A. S., & Landes, S. D. (2021). Cohort change in the prevalence of ADHD among US adults: evidence of a gender-specific historical period effect. Journal of Attention Disorders, 25(6), 771-782.
