Dagdromen is een alledaagse ervaring die voor velen een bron van creativiteit en ontspanning is. Toch weten we weinig over hoe dit mentale fenomeen zich manifesteert bij mensen met autisme. Dit artikel (tot stand gekomen n.a.v. discussie op ons forum) bespreekt de bevindingen van een recent onderzoek naar dagdromen bij volwassenen met ASS, met een focus op de kwaliteit en inhoud van hun dagdromen, evenals de relatie tussen dagdromen en divergent denken.
Het onderzoek richtte zich op twee belangrijke vragen: Hoe verschillen de dagdroomervaringen van mensen met ASS van die van mensen zonder ASS? En hoe beïnvloedt maladaptief dagdromen, een extreme vorm van dagdromen, het divergent denken bij deze groepen? Door deze vragen te onderzoeken, hopen de onderzoekers meer inzicht te krijgen in de interne mentale ervaringen van mensen met ASS en hoe deze ervaringen hun creatieve vermogens kunnen beïnvloeden.
Wat is maladaptief dagdromen?
- Maladaptief dagdromen, ook wel bekend als maladaptive daydreaming, is een intensieve en langdurige vorm van dagdromen die het dagelijks functioneren kan belemmeren. Hoewel dagdromen een normaal en vaak creatief aspect van het menselijk denken is, wordt het maladaptief wanneer het zodanig veel tijd en mentale energie vergt dat het interfereert met belangrijke activiteiten zoals werk, studie, sociale interacties en andere dagelijkse taken. Kenmerken zijn:
- Intensiteit en detail: Mensen die maladaptief dagdromen, creëren vaak zeer gedetailleerde en uitgebreide fantasiewerelden. Deze werelden kunnen complexe verhaallijnen, personages en scenario’s bevatten die jarenlang kunnen worden ontwikkeld.
- Tijdsbesteding: Maladaptieve dagdromers kunnen uren per dag doorbrengen in hun fantasieën, wat leidt tot verwaarlozing van hun echte leven en verplichtingen.
- Controleverlies: Deze vorm van dagdromen kan compulsief worden, waarbij de persoon moeite heeft om het dagdromen te stoppen, zelfs wanneer ze dat willen of moeten.
- Emotionele verbondenheid: De fantasieën zijn vaak emotioneel intens, waardoor de persoon zich meer verbonden voelt met de dagdroom dan met de werkelijkheid.
- Triggers: Bepaalde stimuli zoals muziek, films of specifieke situaties kunnen het dagdromen activeren of versterken.
Maladaptief dagdromen kan worden geassocieerd met diverse psychische gezondheidsproblemen, zoals angst, depressie en ADHD. Het kan dienen als een copingmechanisme voor stress, eenzaamheid of emotionele pijn, waarbij de persoon zich terugtrekt in een gecontroleerde en bevredigende fantasiewereld om te ontsnappen aan onaangename realiteiten.
Stel je voor dat Sarah, een 28-jarige vrouw, vaak dagdroomt over een fantasiewereld waarin ze een heldhaftige tovenares is. Deze fantasieën zijn zo gedetailleerd dat ze vaak uren per dag in beslag nemen. Sarah voelt zich meer verbonden met haar fantasiewereld dan met haar werk of sociale leven. Ze begint belangrijke deadlines op haar werk te missen en trekt zich terug uit sociale interacties, omdat ze de voorkeur geeft aan haar fantasieën boven de werkelijkheid. Ondanks haar pogingen om zich te concentreren op haar werk, kan ze niet stoppen met dagdromen, wat leidt tot frustratie en gevoelens van onmacht.
Wat is divergent denken?
Divergent denken is een cognitief proces waarbij een persoon in staat is om meerdere unieke oplossingen of ideeën te genereren vanuit één enkel uitgangspunt of probleem. Dit type denken is essentieel voor creativiteit en innovatie, omdat het het vermogen omvat om buiten de gebaande paden te denken en originele ideeën te ontwikkelen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan:
- Flexibiliteit: Het vermogen om verschillende perspectieven te gebruiken en snel te schakelen tussen verschillende ideeën of benaderingen.
- Originaliteit: Het bedenken van unieke en ongebruikelijke ideeën die niet voor de hand liggen.
- Vloeiendheid: De hoeveelheid ideeën die een persoon kan produceren binnen een bepaalde tijdspanne.
- Uitgebreidheid: De mate van detail en ontwikkeling van de gegenereerde ideeën.
Stel je voor dat je gevraagd wordt om zoveel mogelijk verschillende manieren te bedenken om een paperclip te gebruiken. In plaats van de gebruikelijke antwoorden zoals “papieren bij elkaar houden,” zou een divergent denker kunnen suggereren:
- Een miniatuur antistressobject maken
- Een sim-kaart uit een telefoon verwijderen
- Een rits repareren
- Een armbandje maken
- Een plantenetiket maken voor een kleine tuin
Divergent denken wordt vaak vergeleken met convergent denken, een proces waarbij een persoon meerdere ideeën of oplossingen convergeert naar één enkel, correct antwoord. Terwijl convergent denken belangrijk is voor het oplossen van goed gedefinieerde problemen met duidelijke oplossingen, is divergent denken essentieel voor het aanpakken van open-einde problemen die creatieve en innovatieve benaderingen vereisen.
Onderzoeksopzet
Deelnemers aan het onderzoek bestonden uit twee groepen: een community sample van dagdromers gerekruteerd via online forums en een sample van volwassenen met een officiële ASS-diagnose, gerekruteerd via het Simons Foundation Powering Autism Research for Knowledge (SPARK). In totaal namen 767 personen deel, waarvan 223 met een ASS-diagnose.
De onderzoekers maakten gebruik van verschillende meetinstrumenten om de kwaliteit en intensiteit van dagdromen te meten, evenals de divergent thinking capaciteiten. Belangrijke instrumenten waren de Maladaptive Daydreaming Scale (MDS-16) en de Alternate Uses Test (AUT). De MDS-16 meet de mate van maladaptief dagdromen, terwijl de AUT het vermogen tot divergent denken evalueert door deelnemers te vragen zoveel mogelijk ongebruikelijke toepassingen voor alledaagse objecten te bedenken.
Bevindingen
Uit het onderzoek bleek dat 42% van de volwassenen met ASS ervaringen van maladaptief dagdromen rapporteerden. Dit was significant hoger dan in de community sample, waar 88% boven de drempelwaarde voor maladaptief dagdromen scoorde. Deze bevinding suggereert dat maladaptief dagdromen een veelvoorkomende ervaring is bij mensen met ASS.
Interessant genoeg bleek uit de resultaten dat maladaptief dagdromen negatief gecorreleerd was met divergent thinking originaliteit in de community sample, dus zonder autisme. Dit betekent dat hoe meer iemand zich bezighoudt met maladaptief dagdromen, hoe minder origineel hun divergent denken is. In de groep met ASS was er echter geen significante relatie tussen maladaptief dagdromen en divergent thinking originaliteit.
Bij nader onderzoek naar de kwaliteit van dagdromen, vonden de onderzoekers aanzienlijke verschillen tussen maladaptieve en niet-maladaptieve dagdromers binnen de ASS-groep. Maladaptieve dagdromers in deze groep rapporteerden meer gedetailleerde en complexe dagdromen, vaak met fantasievolle en tragische thema’s, vergeleken met hun niet-maladaptieve tegenhangers. Niet-maladaptieve dagdromers vertoonden vaak minder gedetailleerde dagdromen en gebruikten dagdromen vaker om informatie te verwerken in plaats van voor puur escapisme.
Conclusie
Deze bevindingen wijzen erop dat mensen met ASS een breed scala aan dagdroomervaringen kunnen hebben, variërend van beperkt en praktisch tot rijk en fantasierijk. Dit staat in contrast met eerdere opvattingen dat mensen met ASS beperkte verbeeldingskracht hebben. De negatieve relatie tussen maladaptief dagdromen en divergent denken in de community sample (dus zonder ASS) suggereert dat intensieve fantasieën mogelijk de ruimte voor originele ideeën kunnen beperken.
De afwezigheid van een dergelijke relatie in de ASS-groep kan wijzen op unieke cognitieve processen bij mensen met ASS. Mogelijk hebben zij specifieke patronen van divergent denken die niet beïnvloed worden door hun dagdroomgewoonten, of gebruiken zij hun verbeeldingskracht op een andere manier die niet goed wordt vastgelegd door traditionele metingen.
West MJ, Somer E, Eigsti IM. Immersive and maladaptive daydreaming and divergent thinking in autism spectrum disorders. Imagin Cogn Pers. 2023 Jun;42(4):372-398. doi: 10.1177/02762366221129819. Epub 2022 Oct 5. PMID: 38031581; PMCID: PMC10686311.
