ketogeen

Het ketogeen dieet en autisme

Ondanks jaren van onderzoek zijn de oorzaken van autisme nog niet volledig begrepen. Een toenemend aantal wetenschappers richt zich nu op de mogelijke rol van het immuunsysteem en het darmmicrobioom bij de ontwikkeling van autisme. Een recent onderzoek suggereert dat een ketogeen dieet – een dieet rijk aan vetten en arm aan koolhydraten – mogelijk gunstige effecten heeft op het gedrag van kinderen met autisme. Maar hoe kan een dieet invloed hebben op de hersenen? Het antwoord ligt in de fascinerende interactie tussen de darmen en het brein.

De link tussen darmen en hersenen bij autisme

De darm-hersen-as is een systeem van complexe interacties tussen het spijsverteringsstelsel en de hersenen. Wetenschappers hebben ontdekt dat verstoringen in het microbioom – de miljarden bacteriën die in onze darmen leven – mogelijk bijdragen aan neurologische aandoeningen, waaronder autisme. Mensen met autisme vertonen vaak een afwijkende darmflora, wat kan leiden tot ontstekingsreacties in het lichaam. Deze ontstekingen worden geassocieerd met ernstigere autistische symptomen, zoals moeilijkheden met communicatie en gedrag.

In het onderzoek dat hier wordt besproken, richtten wetenschappers zich op hoe een ketogeen dieet invloed heeft op deze ontstekingsreacties en de samenstelling van de darmflora. Ze onderzochten een groep kinderen met autisme die gedurende vier maanden een aangepast ketogeen dieet volgde. Door middel van bloed- en ontlastingsmonsters bestudeerden ze veranderingen in ontstekingsmarkers en het darmmicrobioom van deze kinderen.

Hoe werkt het ketogeen dieet?

Het ketogeen dieet is oorspronkelijk ontwikkeld als een behandeling voor epilepsie en heeft inmiddels aangetoond dat het ook andere neurologische aandoeningen positief kan beïnvloeden. Het dieet beperkt de inname van koolhydraten drastisch, waardoor het lichaam overschakelt op vetverbranding voor energie. Dit proces wordt ketose genoemd, waarbij ketonen worden geproduceerd. Deze ketonen, zoals bèta-hydroxybutyraat, kunnen door de bloed-hersenbarrière en hebben mogelijk neurobeschermende eigenschappen.

Bij kinderen met autisme is er vaak sprake van verhoogde ontstekingswaarden in het bloed. Deze ontstekingen kunnen de hersenfunctie verstoren en bijdragen aan de gedragsproblemen die kenmerkend zijn voor ASS. Het ketogeen dieet kan helpen deze ontstekingen te verminderen door de productie van ontstekingsremmende stoffen zoals butyraat en ketonen.

Het onderzoek: veranderingen in de darmflora en ontsteking

In het onderzoek, uitgevoerd door onderzoekers van de Universiteit van Hawaï, werden zeven kinderen met autisme gedurende vier maanden gevolgd terwijl ze een ketogeen dieet volgden. De kinderen kregen voeding die rijk was aan vetten en laag in koolhydraten, met een extra focus op middellange-keten vetzuren (zoals kokosolie). Gedurende deze periode werden zowel bloed- als ontlastingsmonsters afgenomen om te zien hoe het dieet de darmflora en ontstekingswaarden beïnvloedde.

Uit de resultaten bleek dat het dieet leidde tot een toename in diversiteit van de darmbacteriën, wat vaak een teken is van een gezondere darmflora. Vooral de aanwezigheid van bacteriën die butyraat produceren, zoals die van de Lactobacillales-orde, nam toe. Butyraat is een korteketenvetzuur dat ontstekingen remt en de darmgezondheid bevordert. Ook werden er significante veranderingen waargenomen in ontstekingsmarkers. De niveaus van bepaalde pro-inflammatoire cytokinen, zoals interleukine-12 en interleukine-1β, daalden merkbaar, wat wijst op een vermindering van systemische ontstekingen.

Tabel 1: Veranderingen in ontstekingswaarden na het ketogeen dieet

CytokineVoor het dieet (gemiddeld)Na het dieet (gemiddeld)Verandering (%)
IL-1β1.03 ng/mL0.77 ng/mL-25%
IL-12p703.13 ng/mL1.00 ng/mL-68%
BDNF3.32 ng/mL0.82 ng/mL-75%

Zoals in de tabel te zien is, nam ook de concentratie van Brain-Derived Neurotrophic Factor (BDNF) af, een eiwit dat betrokken is bij de groei en overleving van neuronen. Hoewel dit in eerste instantie verrassend lijkt, kan deze verlaging van BDNF mogelijk wijzen op een normalisering van afwijkende waarden die vaak worden gezien bij kinderen met autisme.

De rol van butyraat: meer dan een vetzuur

Butyraat speelt een belangrijke rol in het onderdrukken van ontstekingen in het lichaam. Het wordt geproduceerd door bepaalde bacteriën in de darmen en helpt niet alleen de darmwand te beschermen, maar heeft ook een directe invloed op de hersenen via de darm-hersen-as. In dit onderzoek werd aangetoond dat het ketogeen dieet leidde tot een significante toename van butyraatproducerende bacteriën in de darmen van de kinderen.

Daarnaast lijkt butyraat een invloed te hebben op bepaalde microRNAs die betrokken zijn bij ontstekingsprocessen en neuronale functies. De onderzoekers ontdekten dat de niveaus van specifieke microRNAs, zoals miR-134 en miR-132, afnamen na het volgen van het ketogeen dieet. Deze microRNAs zijn bekend om hun rol in het reguleren van ontstekingsreacties in de hersenen. De toegenomen productie van butyraat kan dus hebben bijgedragen aan het verminderen van ontstekingsreacties in de hersenen, wat mogelijk ook het gedrag van de kinderen verbeterde.

Suggestie voor een weekmenu

Hier is een gevarieerd voedingsschema voor één week, gebaseerd op het ketogeen dieet. Dit dieet is rijk aan vetten, matig in eiwitten, en zeer laag in koolhydraten, wat helpt om het lichaam in ketose te brengen. Het schema bevat maaltijden die zowel voedzaam als smaakvol zijn, met een goede balans tussen verschillende soorten vetten, eiwitten en groenten.

Maandag
  • Ontbijt: Omelet met champignons, spinazie en kaas gebakken in roomboter.
  • Lunch: Kipsalade met avocado, olijven, fetakaas en een dressing van olijfolie en citroen.
  • Diner: Zalmfilet met broccoli en een romige botersaus.
  • Snack: Een handjevol amandelen.
Dinsdag
  • Ontbijt: Scrambled eggs met spek en een handvol babyspinazie.
  • Lunch: Caesar salade met gegrilde kip, Parmezaanse kaas, romaine sla, en zelfgemaakte dressing op basis van mayonaise en mosterd.
  • Diner: Biefstuk met geroerbakte courgette en een avocado-tomatensalade.
  • Snack: Komkommerreepjes met roomkaas.
Woensdag
  • Ontbijt: Griekse yoghurt (vol vet) met chiazaad, lijnzaad en enkele frambozen.
  • Lunch: Tonijnsalade op een bedje van gemengde sla, met olijfolie en walnoten.
  • Diner: Gebakken kipdijfilet met geroosterde bloemkool en een kruidenboter.
  • Snack: Kaasblokjes met een paar olijven.
Donderdag
  • Ontbijt: Avocado gevuld met roerei en gebakken in de oven.
  • Lunch: Groene salade met garnalen, avocado, komkommer en een citroendressing.
  • Diner: Gegrilde lamskoteletjes met spinazie en champignons gebakken in olijfolie.
  • Snack: Een paar plakjes gerookte zalm met roomkaas.
Vrijdag
  • Ontbijt: Kokosmelk smoothie met avocado, spinazie, chiazaad en een schepje eiwitpoeder.
  • Lunch: Caprese salade met buffelmozzarella, tomaten, basilicum en olijfolie.
  • Diner: Gebakken zalm met groene asperges en een romige dillesaus.
  • Snack: Een handje macadamianoten.
Zaterdag
  • Ontbijt: Gebakken eieren met avocado en een kant van spek.
  • Lunch: Caesar salade met garnalen, romaine sla, avocado en een dressing van olijfolie en knoflook.
  • Diner: Gevulde paprika’s met gehakt, spinazie en kaas, afgemaakt met olijfolie.
  • Snack: Een stukje donkere chocolade (minimaal 85% cacao).
Zondag
  • Ontbijt: Zalmroerei met roomkaas en een kant van komkommerreepjes.
  • Lunch: Gegrilde kip met een salade van gemengde groenten, avocado en een avocado-limoendressing.
  • Diner: Courgetti (courgette spaghetti) met een saus van gehakt, tomaten, Parmezaanse kaas en olijfolie.
  • Snack: Een paar stukjes kaas met amandelen.
Algemene tips:
  • Hydratatie: Drink voldoende water gedurende de dag en vul aan met elektrolyten (bijvoorbeeld zout en kalium) om uitdroging en elektrolytentekorten te voorkomen.
  • Tussendoortjes: Snacks zoals olijven, noten, zaden, kaasblokjes, of stukjes avocado zijn ideaal voor tussen de maaltijden door.
  • Variatie in vetten: Gebruik verschillende vetbronnen zoals roomboter, olijfolie, kokosolie en avocado voor een gezonde mix van verzadigde en onverzadigde vetten.

Dit schema biedt een goede balans van voedingsstoffen die past bij de principes van het ketogeen dieet, terwijl het genoeg variatie biedt om het interessant en lekker te houden gedurende de week.

Conclusie

Dit onderzoek biedt een interessante inkijk in hoe een ketogeen dieet mogelijk een positieve invloed kan hebben op het gedrag van kinderen met autisme door veranderingen in de darmflora en het verminderen van ontstekingen. De toename van butyraatproducerende bacteriën en de verlaging van ontstekingswaarden suggereren dat de darmgezondheid en ontstekingsremming cruciale factoren kunnen zijn in het verbeteren van ASS-symptomen.

Hoewel deze bevindingen veelbelovend zijn, is het belangrijk om te benadrukken dat dit een kleinschalig pilotonderzoek betrof. Verdere studies met grotere cohorten zijn nodig om de bevindingen te bevestigen en om beter te begrijpen hoe het ketogeen dieet precies de interacties tussen de darmen en hersenen beïnvloedt. Daarnaast is het van belang om te onderzoeken hoe lang de effecten van het dieet aanhouden en of ze verder versterkt kunnen worden door andere interventies.

Het is duidelijk dat de relatie tussen darmen en hersenen een belangrijk onderzoeksgebied blijft in de zoektocht naar behandelingen voor autisme, en dit onderzoek draagt bij aan de groeiende kennis over hoe dieetinterventies hierin een rol kunnen spelen.

Reacties bij dit artikel staan uit. De discussie over dit onderwerp speelt zich af op het Autsider Forum. Voel je welkom om bij te dragen!

Allan NP, Yamamoto BY, Kunihiro BP, Nunokawa CKL, Rubas NC, Wells RK, Umeda L, Phankitnirundorn K, Torres A, Peres R, Takahashi E, Maunakea AK. Ketogenic Diet Induced Shifts in the Gut Microbiome Associate with Changes to Inflammatory Cytokines and Brain-Related miRNAs in Children with Autism Spectrum Disorder. Nutrients. 2024 May 7;16(10):1401. doi: 10.3390/nu16101401. PMID: 38794639; PMCID: PMC11124410.