Kinderen met autisme hebben vaak moeite met sociale communicatie en vertonen verhoogde niveaus van angst. Muziek, een universele vorm van expressie, blijkt voor hen echter bijzonder aantrekkelijk te zijn. Muziek biedt structuur, voorspelbaarheid en kan daardoor bijdragen aan het verbeteren van sociale vaardigheden. Dit maakt muziektherapie een interessante behandelmethode voor kinderen met autisme. Een recent onderzoek richt zich op de effectiviteit van improviserende muziektherapie voor deze doelgroep. In dit artikel bespreken we de opzet, doelstellingen en bevindingen van deze studie en onderzoeken we wat deze vorm van therapie kan betekenen voor autistische kinderen.
Waarom muziektherapie bij autisme?
Autisme kenmerkt zich door uitdagingen op het gebied van sociale communicatie en interactie. Kinderen met autisme hebben vaak moeite om non-verbale signalen op te pikken, zoals gezichtsuitdrukkingen en gebaren, en kunnen moeite hebben met beurtwisselingen in gesprekken. Daarnaast ervaren veel van deze kinderen verhoogde niveaus van angst in sociale situaties, omdat deze onvoorspelbaar kunnen zijn.
Wat muziek bijzonder maakt voor deze kinderen, is de voorspelbare en gestructureerde aard ervan. Terwijl sociale interacties vaak chaotisch en moeilijk te doorgronden zijn, biedt muziek een kader dat zowel emotioneel als intellectueel stimulerend kan zijn. Muziek nodigt uit tot samenwerking, luistervaardigheid en beurtwisseling, eigenschappen die ook in sociale interacties belangrijk zijn. Hierdoor kan muziektherapie autistische kinderen helpen om hun sociale communicatievaardigheden te verbeteren, op een manier die voor hen natuurlijk en plezierig aanvoelt.
Het onderzoek: opzet en doelstellingen
Om de effectiviteit van improviserende muziektherapie te testen, werd een grootschalig onderzoek opgezet met 200 kinderen met autisme, in de leeftijd van 7 tot 11 jaar. De kinderen werden willekeurig toegewezen aan één van twee groepen: de ene groep ontving 12 weken lang twee keer per week muziektherapie, terwijl de controlegroep de gebruikelijke zorg bleef ontvangen. Het onderzoek was gericht op het evalueren van de veranderingen in sociale communicatie en het algehele welzijn van de kinderen.
De primaire doelstelling van het onderzoek was om te zien of muziektherapie, in vergelijking met de gebruikelijke zorg, een verbetering liet zien in de sociale communicatie van de kinderen. Dit werd gemeten met behulp van de Brief Observation of Social Communication Change (BOSCC), een meetinstrument dat specifiek ontwikkeld is om subtiele veranderingen in sociale communicatieve vaardigheden vast te leggen.
Daarnaast werden secundaire doelen gesteld, zoals het meten van angstniveaus, het welzijn van het kind, en de kwaliteit van de interactie tussen kind en therapeut. Deze aspecten werden beoordeeld via vragenlijsten die door ouders werden ingevuld, evenals via videobeelden van de therapiesessies.
Hoe werkt improviserende muziektherapie?
Improviserende muziektherapie is een dynamische vorm van therapie waarin de therapeut en het kind samen muziek creëren, zonder vaste regels of een vooraf bepaalde structuur. De therapeut volgt de interesses en het tempo van het kind, wat een gevoel van autonomie en persoonlijke controle bij het kind bevordert. Tijdens een sessie kan het kind bijvoorbeeld een instrument bespelen of samen met de therapeut zingen. De therapeut past zich hierbij voortdurend aan het gedrag van het kind aan, door bijvoorbeeld ritmes te spiegelen of melodieën aan te vullen.
Een belangrijk kenmerk van deze therapievorm is dat het kind centraal staat. De therapeut schept een veilige omgeving waarin het kind zichzelf kan uitdrukken, zonder de druk van verbale communicatie. Deze niet-talige interactie biedt kinderen met autisme een manier om te communiceren en zich emotioneel te uiten, wat vaak moeilijk is via traditionele verbale therapieën.
Een voorbeeld: Stel je voor dat een kind dat moeite heeft met verbale communicatie achter een xylofoon zit. De therapeut begint een eenvoudig ritme te spelen en wacht af wat het kind doet. Als het kind begint mee te spelen, volgt de therapeut het tempo. Als het kind plots stopt, pauzeert ook de therapeut. Deze subtiele interacties leren het kind om op anderen te reageren, wat een basisvaardigheid is in sociale communicatie.
De resultaten: wat hebben we geleerd?
Hoewel de resultaten van de studie nog in volle ontwikkeling zijn, tonen de eerste bevindingen veelbelovende vooruitgangen op verschillende gebieden. Kinderen die deelnamen aan de muziektherapiesessies lieten verbeteringen zien in hun sociale communicatieve vaardigheden, gemeten met de BOSCC. In vergelijking met de controlegroep werden bij deze kinderen subtiele maar significante verbeteringen waargenomen in hoe ze reageerden op anderen, oogcontact maakten en hun beurt afwachten in interacties.
Ook de kwaliteit van de interactie tussen kind en therapeut bleek van invloed te zijn. De kinderen die een sterke band opbouwden met hun muziektherapeut, vertoonden grotere vooruitgangen in hun sociale vaardigheden. Dit bevestigt dat een goede therapeutische relatie essentieel is voor het succes van muziektherapie.
Wat betreft angstniveaus, rapporteerden ouders een lichte daling in angst bij hun kinderen. Muziek bleek een kalmerend effect te hebben, wat mogelijk komt door de voorspelbaarheid en herhaling die in muziek voorkomt, in tegenstelling tot de complexiteit van verbale communicatie.
Wat betekent dit voor de toekomst van therapie bij autisme?
Muziektherapie biedt een niet-invasieve en creatieve manier om de sociale vaardigheden van autistische kinderen te verbeteren. In tegenstelling tot meer traditionele, op taal gebaseerde therapieën, biedt muziek een natuurlijke manier om te communiceren zonder woorden te gebruiken. Dit maakt het bijzonder aantrekkelijk voor kinderen met autisme, die vaak moeite hebben met verbale interacties.
De bevindingen van deze studie kunnen ook van invloed zijn op beleidsvorming en richtlijnen rondom therapieën voor autistische kinderen. Als muziektherapie inderdaad blijkt bij te dragen aan verbeterde sociale interactie en vermindering van angst, kan het een waardevolle aanvulling zijn op het bestaande zorgaanbod voor deze groep kinderen.
Conclusie
Improviserende muziektherapie lijkt een veelbelovende behandelmethode voor kinderen met autisme. De voorspelbaarheid en structuur van muziek biedt een veilige omgeving waarin kinderen hun sociale vaardigheden kunnen oefenen en versterken. Hoewel verdere studies nodig zijn om de langetermijneffecten te onderzoeken, biedt dit onderzoek een solide basis voor het gebruik van muziektherapie als aanvulling op traditionele behandelingen voor autisme.
Jaschke AC, Howlin C, Pool J, Greenberg YD, Atkinson R, Kovalova A, Merriam E, Pallás-Ferrer I, Williams S, Moore C, Hayden K, Allison C, Odell-Miller H, Baron-Cohen S. Study protocol of a randomized control trial on the effectiveness of improvisational music therapy for autistic children. BMC Psychiatry. 2024 Sep 27;24(1):637. doi: 10.1186/s12888-024-06086-3. PMID: 39334042; PMCID: PMC11437930.
