Kinderen en volwassenen met ADHD of autisme lopen extra risico’s als hun stoornis niet wordt herkend. Een tijdige diagnose opent de deur naar hulp en ondersteuning, wat een groot verschil maakt in hun dagelijks leven. Helaas worden veel mensen niet op tijd gediagnosticeerd, met verstrekkende gevolgen.
Niet-gediagnosticeerde ADHD en autisme kunnen leiden tot serieuze uitdagingen, zoals problemen op school of werk, psychische klachten, en zelfs sociale uitsluiting.
De gevolgen voor gezondheid
Mensen met niet-gediagnosticeerde ADHD of autisme hebben een grotere kans op psychische klachten zoals depressie en angst. Uit onderzoek blijkt bijvoorbeeld dat zij vaker suïcidale gedachten hebben of kampen met emotionele instabiliteit. Kinderen die niet op tijd worden geholpen, ontwikkelen vaak een laag zelfbeeld en hebben meer moeite met het omgaan met hun emoties.
Niet alleen de mentale gezondheid lijdt hieronder; ook fysiek zijn er gevolgen. Zo lopen kinderen en volwassenen met niet-gediagnosticeerde ADHD meer risico op ongelukken, bijvoorbeeld door impulsief gedrag of een gebrek aan focus. Daarnaast komen slaapstoornissen en andere chronische klachten vaker voor in deze groep.
Gedrag en maatschappij
Mensen met ongediagnosticeerde ADHD of autisme zijn disproportioneel vertegenwoordigd in gevangenissen en in groepen met verslavingsproblematiek. Een studie toont aan dat maar liefst 20% van de volwassenen met alcoholafhankelijkheid voldoet aan de criteria voor ADHD, zonder dat ze ooit een diagnose hebben gehad. Sommigen gebruiken middelen zoals drugs of alcohol als ‘zelfmedicatie’.
Een onopgemerkte stoornis kan zorgen voor spanningen in gezinnen. Denk aan ouders met ADHD die moeite hebben met structuur bieden of kinderen met autisme die vastlopen in sociale interacties. Zonder diagnose blijven deze problemen vaak onbehandeld, wat leidt tot conflicten en soms zelfs breuken in relaties.
Nadelen van een vroege diagnose
Hoewel een vroege diagnose veel voordelen kan bieden, zijn er ook enkele nadelen die zorgvuldig overwogen moeten worden. Deze nadelen hangen vaak samen met de manier waarop de diagnose wordt ontvangen en hoe de omgeving ermee omgaat.
Een diagnose kan leiden tot een gevoel van stigmatisering, zowel bij het kind of de volwassene zelf als bij hun omgeving. Mensen met ADHD of autisme krijgen soms onterecht het label van “anders” of “beperkt”. Dit kan leiden tot vooroordelen op school, op de werkvloer of in sociale situaties, zelfs als de diagnose juist bedoeld is om ondersteuning te bieden.
Bij jonge kinderen of volwassenen die hun symptomen goed maskeren, bestaat het risico van een verkeerde diagnose. Gedragingen die op ADHD of autisme lijken, kunnen bijvoorbeeld ook voortkomen uit andere factoren zoals trauma, hoogbegaafdheid of een andere psychische stoornis. Een verkeerde diagnose kan leiden tot behandelingen die niet effectief en zelfs schadelijk kunnen zijn.
Na een diagnose kunnen kinderen en volwassenen soms te afhankelijk worden van externe hulp en ondersteuning. Dit kan hen ervan weerhouden om zelfstandigheid te ontwikkelen of zelf strategieën te vinden om met hun uitdagingen om te gaan.
Het krijgen van een diagnose is vaak pas het begin van een langdurig zorgtraject. Het vinden van de juiste hulp, zoals therapieën, onderwijsaanpassingen of medicatie, kan een uitdaging zijn. Niet alle scholen, werkgevers of zorgverleners zijn goed voorbereid om passende ondersteuning te bieden.
Hoewel deze nadelen niet genegeerd mogen worden, maken ze ook duidelijk hoe belangrijk het is om diagnostiek en zorg met zorgvuldigheid en empathie aan te pakken. Een diagnose moet een hulpmiddel zijn, geen last, en dit vraagt om een samenwerking tussen ouders, professionals en de maatschappij als geheel.
| Voordelen van een vroege diagnose | Nadelen van een vroege diagnose |
|---|---|
| Toegang tot ondersteuning en behandeling: Een diagnose opent de deur naar gerichte hulp, zoals therapie, medicatie of onderwijsvoorzieningen. | Stigma: Sommige mensen of ouders kunnen bang zijn voor het sociale stigma rond een diagnose. |
| Betere school- en werkprestaties: Met begrip en aanpassingen kunnen kinderen en volwassenen beter presteren. | Verkeerde diagnose: Bij vroege screening bestaat het risico dat symptomen verkeerd worden geïnterpreteerd. |
| Minder psychische klachten: Een tijdige diagnose kan voorkomen dat problemen zoals depressie en angst escaleren. | Kosten: Diagnostische trajecten en behandelingen kunnen duur zijn, vooral zonder vergoeding. |
| Meer begrip en acceptatie: Ouders, leraren en werkgevers krijgen inzicht in gedrag en behoeften. | Etikettering: Sommige kinderen kunnen onterecht worden gezien als “anders” of beperkt. |
| Minder risico op verslaving of crimineel gedrag: Tijdige interventies kunnen risicogedrag voorkomen. | Afhankelijkheid van hulp: Mensen kunnen zich sterk afhankelijk voelen van begeleiding en minder vertrouwen op eigen capaciteiten. |
| Sterkere relaties: Met ondersteuning leren mensen beter communiceren en relaties opbouwen. | Complexiteit in zorgtrajecten: Het vinden van de juiste hulp kan een uitdaging zijn. |
Dagelijkse uitdagingen
Niet-gediagnosticeerde ADHD en autisme hebben ook impact op alledaagse dingen zoals school, werk en relaties. Kinderen krijgen vaak een stempel van lui of ongehoorzaam, terwijl ze eigenlijk hulp nodig hebben om zich te concentreren of met prikkels om te gaan. Op latere leeftijd hebben deze kinderen meer kans om de school vroegtijdig te verlaten, wat gevolgen heeft voor hun carrière.
Op de werkvloer missen volwassenen met ongediagnosticeerde ADHD of autisme vaak kansen door gemiste deadlines, moeite met samenwerken of een gebrek aan overzicht. Ook in relaties kan het lastig zijn: partners voelen zich soms niet begrepen of overbelast.
Wat kun je doen?
Het goede nieuws is dat er manieren zijn om dit patroon te doorbreken. Ouders, leraren en zorgverleners kunnen een belangrijke rol spelen. Let op signalen zoals moeite met concentreren, extreme gevoeligheid voor prikkels, of terugkerende sociale uitdagingen.
Praat met een huisarts of specialist als je vermoedt dat er sprake is van ADHD of autisme. Een diagnose is geen label, maar een hulpmiddel om passende ondersteuning te krijgen. Ook scholen en werkgevers kunnen bijdragen door meer begrip en aanpassingen te bieden.
French B, Daley D, Groom M, Cassidy S. Risks Associated With Undiagnosed ADHD and/or Autism: A Mixed-Method Systematic Review. J Atten Disord. 2023;27(12):1393-1410. doi:10.1177/10870547231176862
