Obesitas is een groeiend gezondheidsprobleem, maar wist je dat ADHD en autisme hier een belangrijke rol in kunnen spelen? Mensen met deze neurodivergente kenmerken hebben een verhoogd risico op overgewicht en obesitas. Waarom? Dat heeft te maken met impulsiviteit, sensorische gevoeligheden, executieve functies en zelfs hoe beloningssystemen in de hersenen werken. Toch wordt dit verband in de reguliere zorg vaak over het hoofd gezien.
Dit artikel duikt in de wetenschap achter de relatie tussen ADHD, autisme en obesitas. We bespreken waarom mensen met ADHD vaker worstelen met hun gewicht, waarom autisme en eetpatronen ingewikkeld kunnen zijn en waarom veel standaard behandelingen voor obesitas niet werken bij neurodivergente volwassenen. En natuurlijk: wat helpt dan wél?
ADHD en obesitas
Onderzoek toont aan dat volwassenen met ADHD vaker overgewicht of obesitas hebben dan neurotypische mensen. Dit komt door een combinatie van gedragsmatige en biologische factoren:
- Impulsiviteit en eetgedrag: Mensen met ADHD zijn vaak impulsiever, wat kan leiden tot snacken en eetbuien.
- Moeite met planning en structuur: Regelmatige maaltijden en evenwichtige voeding vergen planning, iets waar veel mensen met ADHD mee worstelen.
- Dopamine en beloning: ADHD wordt gelinkt aan een minder actief dopaminesysteem. Dit kan de aantrekkingskracht van calorierijk eten vergroten, omdat voedsel tijdelijk een dopaminestoot geeft.
Bovendien kunnen emotionele eetgewoonten, moeite met zelfcontrole en een hogere kans op comorbiditeiten zoals depressie of angst het gewichtsprobleem verergeren.
Autisme en obesitas
Hoewel er veel onderzoek is gedaan naar ADHD en obesitas, is de relatie tussen autisme en gewicht minder bestudeerd. Toch blijkt dat autistische volwassenen ook een verhoogd risico op obesitas hebben.
- Sensorische gevoeligheden: Veel autistische mensen hebben specifieke voedselvoorkeuren of -afkeren vanwege de textuur, geur of smaak van bepaald voedsel. Dit kan leiden tot een eenzijdig dieet.
- Vastgeroeste eetpatronen: Structuur en routine zijn belangrijk voor veel autistische mensen. Soms helpt dit om gezond te eten, maar het kan ook leiden tot beperkende eetgewoonten of juist rigide voorkeuren voor ongezond eten.
- Stress en sociale factoren: Eten kan een manier zijn om met overprikkeling of sociale stress om te gaan, vooral wanneer andere copingmechanismen minder goed werken.
Behandelingen voor obesitas bij neurodivergentie?
Veel behandelingen voor obesitas zijn gericht op gedragsverandering: dieet, sport en cognitieve gedragstherapie (CGT). Maar deze methoden werken niet altijd goed voor mensen met ADHD of autisme:
- CGT vraagt om zelfreflectie en structuur, iets wat bij ADHD en autisme moeilijk kan zijn.
- Dieetprogramma’s zijn vaak rigide, terwijl flexibiliteit juist belangrijk is voor een duurzaam eetpatroon.
- ADHD-medicatie kan eetlust beïnvloeden, waardoor sommige mensen afvallen, terwijl anderen juist compenserend gaan eten.
- Bariatrische chirurgie heeft wisselend succes: De gewichtsafname is vergelijkbaar met die van neurotypische mensen, maar er zijn meer complicaties en problemen met medicatieopname.
Wat kunnen we leren van bestaande behandelingen?
De sleutel tot succes ligt in gepersonaliseerde zorg. Behandelmethoden moeten worden aangepast aan de specifieke behoeften van neurodivergente volwassenen. Dit kan bijvoorbeeld door:
- Flexibele voedingsplannen in plaats van strikte diëten.
- Strategieën voor impulscontrole om eetbuien te verminderen (zoals mindfulness of medicatie).
- Structuur aanbrengen zonder starre regels, bijvoorbeeld met visuele planning en beloningssystemen.
- Alternatieve behandelingen zoals ACT of DBT, die beter aansluiten bij neurodiversiteit dan standaard CGT.
- Meer onderzoek naar medicijnen die helpen bij zowel ADHD als gewichtsbeheersing.
Neurodivergente mensen verdienen behandelingen die aansluiten bij hun manier van denken, voelen en waarnemen. Hopelijk draagt dit artikel bij aan meer bewustzijn en betere zorg!
Heb jij ervaring met ADHD, autisme en eetgedrag? Deel je verhaal op ons forum of in de reacties!
Makin L, Meyer A, Zesch E, Mondelli V, Tchanturia K. Autism, ADHD, and Their Traits in Adults with Obesity: A Scoping Review. Nutrients. 2025;17(5):787. Published 2025 Feb 24. doi:10.3390/nu17050787
