Een slechte dag gehad? “Dan heb je vast een wijntje verdiend.”
Boos, verdrietig of gestrest? “Tijd voor een borrel!”
We gebruiken alcohol vaak als een soort vloeibare pleister: om stress te dempen, verdriet weg te duwen of gewoon om even “uit te schakelen”.
En dat is sociaal gezien helemaal geaccepteerd. Meer nog: het wordt aangemoedigd. Op tv, in films en op sociale media is het bijna standaard. Denk aan de klassieker uit de Amerikaanse sitcoms: een vrouw die op de bank ploft met een mega-glas rode wijn na een rotdag. Of de afterwork drinks op vrijdag: die lijken soms belangrijker dan het werk zelf. Zelfs op kaarten en cadeaus staat het: “Wijn is altijd een goed idee.”
Maar hoe normaal het ook voelt, het is goed om daar eens kritisch naar te kijken. Want alcohol is niet zomaar een drankje. Het is een psychoactieve stof – oftewel, een drug – en best een heftige ook. En als we het standaard inzetten bij stress, verdriet of overprikkeling, kan het op de lange termijn meer kwaad dan goed doen.
Wat alcohol met je lichaam doet
Alcohol is een giftige stof. Dat klinkt heftig, maar dat is het ook. Zodra je lichaam alcohol binnenkrijgt, ziet het dat als een stof die snel moet worden afgebroken. Je lever doet zijn best om het onschadelijk te maken, maar ondertussen heeft het al effect op je hersenen, zenuwstelsel en andere organen.
Wat veel mensen niet weten: alcohol is officieel geclassificeerd als een klasse 1-kankerverwekkende stof. Dat betekent dat de wetenschappelijke bewijzen dat alcohol kanker kan veroorzaken net zo sterk zijn als die voor tabak, asbest en radioactieve straling. Denk aan borstkanker, darmkanker en keelkanker. En dat geldt niet alleen voor zware drinkers – ook bij matig gebruik loopt het risico al op.
Toch leeft dit beeld nauwelijks in onze samenleving. We maken ons vaak drukker om e-nummers in snoep dan om het glaasje wijn bij het eten.
Geen veilige hoeveelheid? Dat zegt de wetenschap
Ooit werd gedacht dat een glas rode wijn per dag juist gezond was – goed voor het hart, het brein en de bloedvaten. Dat idee kwam voort uit een oude studie over het “Franse paradox”: Fransen aten vet en dronken wijn, maar leken toch minder hartproblemen te hebben.
Maar de laatste jaren halen wetenschappers dat idee genadeloos onderuit. De World Health Organization (WHO) publiceerde begin 2023 een stevig statement: er is geen veilige hoeveelheid alcohol. Elk glas heeft impact op je gezondheid. De risico’s beginnen al bij het eerste slokje.
Dat betekent niet dat je meteen van elk drankje doodgaat, maar het beeld van “een glaasje per dag is gezond” klopt gewoon niet. Sterker nog: als je niet drinkt, is dat in vrijwel alle opzichten gezonder.
Alcohol en mentale gezondheid
Stel: je bent gestrest. Of verdrietig. Of overweldigd. Dan voelt een glas wijn of een biertje als een snelle oplossing. Je ontspant. Je gedachten vertragen. Het voelt rustiger. Maar die rust is tijdelijk – en daarna komt de rekening.
Alcohol beïnvloedt je hersenchemie. In het begin lijkt het je stemming te verbeteren, maar als het is uitgewerkt, kan het juist angst, somberheid en prikkelbaarheid versterken. Dat heet een rebound-effect. Je voelt je eerst beter, daarna vaak slechter dan daarvoor.
Als dat vaak gebeurt, ontstaat er een vicieuze cirkel. Je grijpt naar alcohol om stress of somberheid te dempen, maar maakt die gevoelens op de lange termijn juist erger. Je krijgt meer behoefte aan alcohol, bouwt tolerantie op (je hebt meer nodig voor hetzelfde effect) en kunt moeilijker omgaan met stress zónder.
En laten we eerlijk zijn: veel neurodivergente mensen herkennen die valkuil. Als je prikkelverwerking sowieso al gevoeliger is, of als je vaker worstelt met overprikkeling, sociale vermoeidheid of emotionele intensiteit, dan kan de verleiding groot zijn om alcohol te gebruiken als ‘uitknop’.
Slaapt als een roos? Niet dus
Een ander veelgehoord excuus om te drinken: “Ik slaap er beter van.” En ja, het is waar: je valt er sneller door in slaap. Maar dat zegt niks over de kwaliteit van je slaap.
Alcohol verstoort de zogenaamde slaaparchitectuur – dat is de natuurlijke opbouw van lichte slaap, diepe slaap en REM-slaap (waarin je droomt). Je slaapt oppervlakkiger, wordt vaker wakker en mist juist de herstellende fases. Daardoor voel je je de volgende dag eerder moe, prikkelbaar en minder stressbestendig.
Voor mensen die al moeite hebben met slapen – en dat zijn er veel binnen de neurodivergente doelgroep – kan dit dus averechts werken. Je denkt dat je een oplossing hebt gevonden, maar eigenlijk versterk je het probleem.
Wat helpt dan wél bij stress?
Dat verschilt per persoon, maar hier zijn een paar strategieën die wél echt werken – en geen schade aanrichten:
- Bewegen. Een wandeling, fietsen of zwemmen helpt je lichaam letterlijk stresshormonen af te voeren.
- Ademhalingsoefeningen. Simpel, maar effectief. Langzaam en diep ademhalen kalmeert je zenuwstelsel.
- Creatieve uitlaatkleppen. Tekenen, schrijven, muziek maken – het werkt vaak beter dan je denkt.
- Jezelf ‘ontprikkelen’ op jouw manier. Donkere kamer, stilte, favoriete geluiden, verzwaringsdeken – wat voor jou helpt.
- Therapie. Een goede coach, psycholoog of ervaringsdeskundige kan je helpen andere manieren te vinden om met stress om te gaan.
- Lotgenotencontact. Praten met mensen die jou begrijpen – zoals in het Autsider Forum – kan ongelooflijk steunend zijn.
En ja, al deze dingen vragen inspanning, tijd en soms lef. Maar ze bouwen iets op: veerkracht. Geen afhankelijkheid, geen ontwenningsverschijnselen, geen schade aan je lijf.
Kort en krachtig
- Alcohol is een kankerverwekkende stof, zelfs bij matig gebruik.
- Het heeft een tijdelijk kalmerend effect, maar versterkt op termijn stress, angst en depressie.
- Je slaapt er slechter door, ook al val je sneller in slaap.
- Bij kanker of psychische klachten is alcohol extra schadelijk.
- Er zijn wél gezonde en effectieve manieren om stress te hanteren – zoek wat bij jóu past.
