Wanneer het over alcoholgebruik gaat, denken de meeste mensen niet meteen aan autisme. Toch blijkt dat alcoholgebruik ook bij autistische mensen een rol kan spelen, al is dit onderwerp nog weinig onderzocht. Studies laten zien dat het alcoholgebruik onder autistische volwassenen vaak lager ligt dan bij neurotypische mensen.
Veel autistische mensen kiezen ervoor om helemaal geen alcohol te drinken, maar voor sommigen kan alcohol juist een manier zijn om om te gaan met sociale druk of emotionele uitdagingen. Dit roept vragen op: waarom drinken sommige autistische mensen minder en anderen juist meer? En wat betekent dit voor hun gezondheid?
Alcoholgebruik bij autistische mensen wordt beïnvloed door een mix van genetische, psychologische en sociale factoren. Zo suggereren studies dat er een genetische overlap kan zijn tussen autisme en alcoholverslaving. Dit betekent dat sommige mensen een verhoogd risico hebben op beide aandoeningen door erfelijke factoren. Leeftijd speelt ook een rol: autistische mensen drinken vaak minder op jongere leeftijd, maar dit kan toenemen naarmate ze ouder worden.
Daarnaast zijn co-morbide aandoeningen, zoals ADHD en angststoornissen, belangrijke risicofactoren. Autistische mensen met deze bijkomende uitdagingen lopen een hoger risico om alcohol te gebruiken als copingmechanisme. Gender blijkt ook van invloed: vrouwen met autisme drinken minder vaak, maar lopen, wanneer ze drinken, mogelijk een hoger risico op problematisch alcoholgebruik dan mannen.
Waarom drinken veel autistische mensen minder?
Hoewel risicofactoren belangrijk zijn, zijn er ook beschermende factoren die verklaren waarom veel autistische mensen minder alcohol drinken. Kenmerken zoals zintuiglijke overgevoeligheid kunnen alcoholgebruik onaantrekkelijk maken. Denk bijvoorbeeld aan de sterke smaak of geur van alcohol, die door sommige autistische mensen als overweldigend wordt ervaren. Ook sociale teruggetrokkenheid speelt een rol: wie minder tijd doorbrengt in sociale situaties waar alcohol wordt geschonken, heeft minder kans om het te drinken.

Daarnaast zorgen gestructureerde routines en een sterke voorkeur voor voorspelbaarheid ervoor dat alcohol, dat vaak gepaard gaat met een verlies van controle, minder aantrekkelijk is. Voor ouders en verzorgers kunnen strikte regels rondom alcoholgebruik in huis bovendien bijdragen aan het voorkomen van alcoholproblemen.
Waarom drinken sommigen wél?
Voor sommige autistische mensen kan alcohol een hulpmiddel zijn om om te gaan met sociale uitdagingen. Sociale druk en de wens om ‘erbij te horen’ kunnen hen aanmoedigen om te drinken, zelfs als ze zich hier ongemakkelijk bij voelen. In andere gevallen wordt alcohol gebruikt als een vorm van zelfmedicatie. Alcohol kan tijdelijk helpen om overprikkeling te verminderen of om gevoelens van angst en sociale ongemakkelijkheid te verzachten.
Dit brengt echter risico’s met zich mee. Studies tonen aan dat autistische mensen die alcohol gebruiken om deze redenen, vaker last hebben van problematisch alcoholgebruik. Vooral in situaties waarin ze weinig ondersteuning krijgen, kan dit een vicieuze cirkel worden.
De gevolgen van alcoholgebruik bij autisme
Alcoholgebruik kan bij autistische mensen andere uitdagingen verergeren. Zo kan het de symptomen van angst en depressie versterken en leiden tot een verdere isolatie. Bovendien kan het gebruik van alcohol bepaalde autistische kenmerken, zoals rigiditeit en problemen met sociale communicatie, nog moeilijker maken.
Daarnaast is er een verhoogd risico op gezondheidsproblemen, zoals leveraandoeningen en een verminderde kwaliteit van slaap. Voor autistische mensen die al gevoelig zijn voor zintuiglijke prikkels, kan een kater extra zwaar vallen. Dit alles maakt het belangrijk om alcoholgebruik bij autistische mensen serieus te nemen, zelfs als de prevalentie relatief laag is.
Hoe kunnen we ondersteuning bieden?
Aangepaste ondersteuning is cruciaal om autistische mensen te helpen bij het omgaan met alcoholgebruik. Het begint met bewustwording: professionals in de zorg moeten leren hoe autisme van invloed kan zijn op alcoholgebruik. Eenvoudige aanpassingen, zoals het bieden van rustige, prikkelarme ruimtes en meer tijd voor gesprekken, kunnen al een groot verschil maken.
Hier zijn enkele praktische tips en adviezen voor autistische mensen die alcohol gebruiken als zelfmedicatie:
- Probeer te begrijpen waarom je alcohol gebruikt. Is het om sociale situaties makkelijker te maken, om stress te verminderen, of om zintuiglijke overprikkeling te dempen? Bewustwording is de eerste stap naar verandering.
- Hou een dagboek bij waarin je noteert hoe je je voelt voordat je alcohol drinkt en wat de situatie was. Dit kan helpen om patronen te ontdekken.
- Experimenteer met andere manieren om te ontspannen, zoals ademhalingsoefeningen, mindfulness of yoga. Deze technieken kunnen helpen om je zenuwstelsel te kalmeren zonder dat je naar alcohol grijpt.
- Probeer activiteiten die je plezier geven en je focus verleggen, zoals puzzels, tekenen, of een wandeling maken in de natuur.
- Zoek iemand die je vertrouwt om mee te praten over je alcoholgebruik, zoals een vriend, familielid of een zorgverlener. Ze kunnen je helpen om een plan te maken om anders met uitdagingen om te gaan.
- Overweeg ondersteuning te zoeken bij een psycholoog of coach die ervaring heeft met autisme. Zij kunnen je helpen om gezonde copingstrategieën te ontwikkelen.
- Als overprikkeling een rol speelt, richt je leefruimte dan zo in dat je je er prettig voelt. Denk aan rustige kleuren, weinig rommel en prikkelarme verlichting.
- Gebruik hulpmiddelen zoals noise-cancelling koptelefoons of een verzwaringsdeken om jezelf te kalmeren.
- Als sociale angst een trigger is, kun je werken aan kleine stapjes om je sociale vaardigheden te verbeteren. Begin bijvoorbeeld met één-op-één gesprekken in plaats van grote groepen.
- Geef je grenzen aan. Het is prima om “nee” te zeggen tegen sociale verplichtingen die te zwaar voelen.
- Als je merkt dat je alcoholgebruik een probleem wordt, probeer dan kleine veranderingen door te voeren in plaats van alles ineens te willen stoppen.
- Stel haalbare doelen, zoals een alcoholvrije dag in de week, en beloon jezelf wanneer je ze behaalt.
- Er zijn behandelingen specifiek voor mensen met autisme en een alcoholprobleem. Deze programma’s zijn vaak afgestemd op jouw specifieke behoeften en kunnen je helpen om controle te krijgen over je alcoholgebruik.
- Praat met je huisarts over beschikbare opties zoals therapie of ondersteuning bij gedragsverandering.
- Probeer goed te eten, voldoende te slapen en regelmatig te bewegen. Dit kan helpen om stress te verminderen en je algemene welzijn te verbeteren.
- Als je een sterke interesse hebt in een bepaald onderwerp of activiteit, gebruik die dan als afleiding of een manier om jezelf te reguleren. Dit kan helpen om de drang om alcohol te gebruiken te verminderen.
- Veranderingen kosten tijd, en terugvallen kunnen gebeuren. Zie dit niet als falen, maar als een kans om te leren wat wel en niet werkt voor jou.
Iedereen is anders, en wat voor de een werkt, werkt misschien niet voor de ander. Experimenteer met verschillende strategieën en wees niet bang om hulp te vragen. Het belangrijkste is dat je stappen zet naar een gezondere en meer gebalanceerde manier om met uitdagingen om te gaan.
Behandelprogramma’s moeten rekening houden met de unieke behoeften van autistische mensen. Dit kan bijvoorbeeld betekenen dat er meer nadruk ligt op het ontwikkelen van gezonde copingstrategieën, zoals het omgaan met sociale angst of zintuiglijke overprikkeling. Groepstherapieën kunnen worden aangepast, zodat ze beter aansluiten bij mensen die moeite hebben met sociale interactie.
Ook voor ouders en verzorgers is er een belangrijke rol weggelegd. Door open te praten over alcoholgebruik en duidelijke grenzen te stellen, kunnen zij helpen om problematisch alcoholgebruik te voorkomen.
Vragen voor de toekomst
Hoewel er al veel bekend is over alcoholgebruik bij autisme, blijven er belangrijke vragen onbeantwoord. Hoe kunnen we bijvoorbeeld beter voorspellen wie risico loopt op problematisch alcoholgebruik? En welke aanpassingen in behandelingen zijn het meest effectief voor autistische mensen?
Daarnaast is er meer onderzoek nodig naar de verschillen tussen mannen en vrouwen, en naar de invloed van leeftijd en levensfase. Dit soort inzichten kan helpen om zowel preventie als behandeling te verbeteren, en om ervoor te zorgen dat iedereen, autistisch of niet, de ondersteuning krijgt die ze nodig hebben.
Wat denk jij? Herken je iets van jezelf of iemand in je omgeving in dit verhaal? Deel je gedachten in de reacties hieronder of op ons lotgenotenforum!
Barber W, Aslan B, Meynen T, et al. Alcohol use among populations with autism spectrum disorder: narrative systematic review. BJPsych Open. 2025;11(1):e15. Published 2025 Jan 13. doi:10.1192/bjo.2024.824