Cannabis staat o.a. bekend als middel tegen misselijkheid. Veel mensen met kanker of chronische pijn zweren erbij. Ook in Nederland en België groeit het gebruik van mediwiet – legaal of niet – gestaag. Maar wat als diezelfde wiet je plotseling ziek maakt?
Welkom in de wereld van cannabis hyperemesis syndroom, kortweg CHS. Een zeldzame, maar heftige aandoening waarbij mensen na langdurig en vaak dagelijks cannabisgebruik plotseling te maken krijgen met heftige aanvallen van braken, misselijkheid en buikpijn. Sommige mensen belanden hierdoor zelfs in het ziekenhuis.
CHS is geen hype, geen morele waarschuwing tegen drugsgebruik, maar een medisch verschijnsel dat nog verrassend onbekend is. En misschien nog wel het vreemdste: de enige verlichting die veel mensen met CHS vinden, is door eindeloos lang en heet te douchen.
Wat is cannabis hyperemesis syndroom (CHS)?
CHS komt alleen voor bij mensen die cannabis gebruiken – en dan vooral vaak en veel. Het wordt geschat dat zo’n 3% van de chronische gebruikers er ooit mee te maken krijgt. Dus zeldzaam, maar zeker niet extreem. De symptomen zijn:
- Ernstige misselijkheid
- Aanhoudend braken (soms tientallen keren per dag)
- Buikkrampen of -pijn
- Gewichtsverlies
- De neiging om langdurig onder een hete douche of in bad te gaan liggen – omdat dat verlichting geeft
Veel mensen komen meerdere keren op de spoedeisende hulp terecht zonder dat artsen begrijpen wat er aan de hand is. CHS wordt dan bijvoorbeeld verward met een voedselvergiftiging, buikgriep of zelfs een psychiatrisch probleem.
En dat is ook niet zo gek: jarenlang werd gedacht dat cannabis alleen maar tegen misselijkheid werkte. Dat het bij sommige mensen juist het tegenovergestelde effect kan hebben, is pas sinds 2004 echt erkend in medische literatuur.
Een arts kijkt terug: ‘We hadden het toen niet door’
Een Amerikaanse arts, gespecialiseerd in spoedeisende hulp én mediwiet, vertelt over een bijzondere patiënt die hem jaren is bijgebleven.
Het was een jonge man, midden twintig, die af en toe opdook op de spoedeisende hulp. Hij was vriendelijk, sprak nauwelijks, maar begon meteen heftig te braken – midden in de behandelruimte, pal voor de balie. Soms stak hij zelfs zijn vingers in zijn keel, alsof hij het opwekte. Maar het leek te echt om gespeeld te zijn. Hij liet zich nauwelijks behandelen, weigerde infusen en verdween meestal weer voordat de artsen goed en wel begrepen wat er aan de hand was.
Pas jaren later – toen CHS inmiddels een bekende diagnose was geworden – realiseerde de arts zich: hij had het gewoon al die tijd. En ze hadden het niet herkend. De enige aanwijzing was dat de man veel cannabis gebruikte. Maar dat wás toch juist tegen misselijkheid?
Hoe ontstaat CHS eigenlijk?
Tot nu toe is er geen eenduidig antwoord op die vraag. Maar de wetenschap komt steeds dichterbij.
Biphasisch effect: Cannabis werkt op lage doseringen vaak tegen misselijkheid – maar bij hogere doseringen juist vooral pro-misselijkmakend. Het effect keert zich dan om. Dat zie je ook bij andere middelen, zoals alcohol: een glaasje ontspant, een fles zorgt voor overgeven.
Cannabisreceptoren in darmen en hersenen: THC – een werkzame stof in cannabis – hecht zich aan zogeheten CB1-receptoren in het brein én in het spijsverteringskanaal. Die beïnvloeden de maaglediging, darmbewegingen en de werking van je slokdarm. Te veel THC kan de hele boel in de war schoppen: je maag wordt traag, de slokdarm ontspant, en de darmen raken ‘verstopt’. Resultaat: misselijkheid en braken.
Effect op bloedvaten: THC kan ook leiden tot een soort ‘file’ in de bloedvaten van je darmen. Dit heet vasculaire congestie en veroorzaakt buikpijn en braakneigingen.
Genetische aanleg: Sommige mensen lijken er gevoelig voor: ze dragen genetische variaties die hun kans op CHS verhogen .
Veel en sterk gebruik: Ook zonder genetische aanleg kunnen mensen CHS ontwikkelen als ze dagelijks meerdere grammen cannabis met veel THC gebruiken.
Twee patiënten, twee keuzes
De arts die bovenstaande patiënt beschreef, zag in zijn praktijk als cannabisarts later ook twee CHS-patiënten van dichtbij.
De eerste was een oudere vrouw met ernstige chronische pijn, slapeloosheid en gewrichtsklachten. Jarenlang hielp cannabis haar als niets anders werkte. Tot ze plotseling zo ziek werd dat ze op de intensive care belandde met nierschade. Ze herstelde – maar moest per direct stoppen met cannabis. En dus weer terug naar opioïden en NSAID’s, die ze juist jarenlang had kunnen vermijden.
De tweede was een man met chronische spierpijn, die zelf meldde CHS te hebben. Maar hij koos ervoor om door te gaan. Hij had een routine ontwikkeld om met de aanvallen om te gaan. Voor hem woog het voordeel van pijnverlichting zwaarder dan de nadelen van het braken.
Twee patiënten, twee totaal verschillende keuzes – maar beide hadden serieuze last van CHS.
Waarom is het moeilijk om CHS te herkennen?
Dat komt onder andere doordat:
- CHS niet in elk medisch handboek staat
- De klachten lijken op veel andere buikziekten
- Cannabis niet standaard als mogelijke oorzaak van braken wordt gezien
- Patiënten hun gebruik soms niet (volledig) melden
- Er nog steeds gedacht wordt: wiet = tegen misselijkheid
Pas als een patiënt zegt dat warme douches helpen, begint het bij sommige artsen te dagen. Dat detail is zó specifiek dat het bijna een diagnostische aanwijzing is.
Hoe herken je CHS? En wat kun je dan doen?
Let op deze signalen:
- Je gebruikt dagelijks (veel) cannabis
- Je hebt regelmatig onverklaarbare aanvallen van ernstige misselijkheid of braken
- De aanvallen worden erger naarmate je doorgaat met gebruik
- Warm douchen helpt tijdelijk
- Andere medicijnen helpen nauwelijks
Wat helpt?
- Stoppen met cannabis
- Tijdelijke behandeling in het ziekenhuis: vocht, rust, medicatie
- Soms worden middelen als Haldol of Olanzapine gebruikt, of zelfs capsaïnezalf op de huid
- In zeldzame gevallen is begeleiding bij afkicken nodig (veel CHS-patiënten ontwikkelen afhankelijkheid)
Er is géén manier om daarna weer veilig te starten met cannabis. Een terugval kan meteen opnieuw CHS uitlokken.
Moeten we ons zorgen maken?
Voor de meeste mensen die af en toe een joint roken, is CHS geen risico. Maar de risico’s groeien als:
- Het dagelijks gebruik wordt
- De dosering (veel) toeneemt
- Je cannabis met hoog THC-gehalte gebruikt
- Je al lichamelijke klachten hebt aan je maag/darmen
National Library of Medicine. Cannabinoid Hyperemesis Syndrome
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK549915/
Burillo-Putze G, Richards JR, Rodríguez-Jiménez C, Sanchez-Agüera A. Pharmacological management of cannabinoid hyperemesis syndrome: an update of the clinical literature. Expert Opin Pharmacother. 2022 Apr;23(6):693-702. doi: 10.1080/14656566.2022.2049237. Epub 2022 Mar 20. PMID: 35311429.
Ali AA, Mathew R, Maaliki N, Shelley P. Recurring vomiting, skin discolouration: the easily overlooked thermal element of cannabinoid hyperemesis syndrome. BMJ Case Rep. 2021 Mar 24;14(3):e242062. doi: 10.1136/bcr-2021-242062. PMID: 33762293; PMCID: PMC7993339.
Ethan B. Russo, Chris Spooner, Len May, Ryan Leslie, and Venetia L. Whiteley
Cannabis and Cannabinoid Research20227:3, 336-344
