Bij homeopathie worden stoffen geselecteerd die bij gezonde individuen en in hogere doses vergelijkbare klachten kunnen veroorzaken. Het idee is dat het lichaam door de zeer lage dosis van een stof die in potentie de klachten juist kan veroorzaken wordt aangezet tot zelfherstel.
Patiënten die homeopathische zorg zoeken zijn vaak welvarender en jonger en zoeken vaker behandeling voor subjectieve symptomen dan degenen die bij een reguliere hulpverlener aankloppen. Ook in neurodiverse kringen wint de therapie aan populariteit.
Homeopatische ‘geneesmiddelen’ worden bereid door middel van seriële verdunning en schudden. Voorstanders geloven dat op die manier informatie wordt overgedragen aan het oplosmiddel, zoals bijvoorbeeld water. Proefondervindelijk is dit echter niet vast te stellen en druist bovendien in tegen de wetten van de schei- en natuurkunde.
Homeopathie had in de 19e eeuw nog een prominente plaats in de gezondheidszorg. De laatste jaren neemt de belangstelling voor homeopathie echter weer toe, al steunen verreweg de meeste reguliere artsen de 200 jaar oude theorie niet.
Homeopathische remedies zijn zonder recept verkrijgbaar en hoeven, anders dan geneesmiddelen, niet te worden getest op werkzaamheid. Dat scheelt de fabrikant veel tijd en kosten en hij weet tevoren al dat zijn middel de winkelschappen zal halen. Voor de consument of patiënt echter biedt dit gebrek aan regulering vanuit overheden geen enkele houvast.
Drie onafhankelijke systematische reviews van placebogecontroleerde onderzoeken naar homeopathie meldden dat er meer effecten lijken te zijn dan met een placebo, terwijl één review juist vond dat de effecten overeenkwamen met een placebo.
Er zijn aanwijzingen uit gerandomiseerde, gecontroleerde onderzoeken dat homeopathie mogelijk effectief kan zijn voor de behandeling van griep, allergieën, postoperatieve ileus en diarree bij kinderen. Overtuigend bewijs ontbreekt echter.
Hoewel sommige onderzoeken suggereren dat homeopathie meer is dan alleen een placebo, zijn er ook studies die aantonen dat het geen enkel effect heeft bij bepaalde aandoeningen, zoals migraine en spierpijn na inspanning, en bij het voorkomen van griep.
Al met al is de bewijsvoering nogal mager. Homeopathie verdient echter een kans om zijn waarde te bewijzen door het gebruik van op bewijs gebaseerde principes, maar het zou, vóórdat het eventueel zoveer komt, niet moeten worden gebruikt ter vervanging van bewezen therapieën.
Het gebrek aan eenduidig bewijs over de effectiviteit van homeopathie roept veel vragen op over de geloofwaardigheid ervan. Het is belangrijk op te merken dat homeopathie in strijd is met fundamentele principes van de schei- en natuurkunde, zoals de wet van Avogadro, die stelt dat er geen enkel molecuul van de oorspronkelijke stof aanwezig kan zijn na een verdunning zoals vaak bij homeopathie wordt toegepast. Dit, in combinatie met de povere bewijsvoering, roept op z’n minst ernstige twijfels op over de veronderstelde werkingsmechanismen van homeopathie.
Het is begrijpelijk dat sommige mensen zich aangetrokken voelen tot homeopathie vanwege de holistische benadering en het idee van het stimuleren van het zelfgenezend vermogen van het lichaam. Het is echter belangrijk om te beseffen dat deze benadering niet wetenschappelijk onderbouwd is en dat de klinische effectiviteit ervan hoogst onzeker blijft.
Onderzoek en bevindingen van de afgelopen decennia
In 1994 schreef Max Haidvogl in het boek ‘Ultra High Dilution’ over zijn observaties met betrekking tot gecontroleerde klinische onderzoeken. Twintig jaar later kijken we terug op zijn bevindingen en onderzoeken we hoe het onderzoek naar homeopathie sindsdien is veranderd. In dit artikel bespreken we de gepubliceerde aantallen gerandomiseerde gecontroleerde onderzoeken (RCT’s), het gebruik van individuele homeopathische behandelingen, de ‘bewezen effectiviteit van homeopathie’ en de kwaliteit van het bewijsmateriaal.
Sinds het artikel van Haidvogl is het aantal RCT’s met betrekking tot homeopathie met 309 onderzoeken toegenomen. Meer dan de helft van deze onderzoeken richtte zich op individuele homeopathische behandelingen. Met uitzondering van één eerdere publicatie, is al het systematische onderzoek naar homeopathie RCT’s gepubliceerd na 1994. In totaal zijn er 36 systematische reviews geïdentificeerd in de vakliteratuur die betrekking hebben op specifieke aandoeningen. Van deze reviews concludeerden 16 positieve of voorzichtig positieve resultaten met betrekking tot de klinische effectiviteit van homeopathie, terwijl de overige 20 negatieve of niet-conclusieve resultaten rapporteerden.
De conclusies van deze reviews werden vaak beperkt door de lage kwaliteit van het oorspronkelijke onderzoeksmateriaal. Drie uitgebreide systematische reviews concludeerden voorzichtig dat homeopathie mogelijk verschilt van een placebo, terwijl een vierde review negatieve conclusies trok. Een recente hoogwaardige meta-analyse concludeerde dat medicijnen voorgeschreven in individuele homeopathische behandelingen mogelijk een klein, specifiek effect hebben.
Ondanks de aanzienlijke groei van het onderzoek naar homeopathie sinds 1994, blijven er zorgen bestaan over de kwaliteit van de studies, wat de interpretatie van de beschikbare RCT-gegevens beperkt. De vraag of homeopathische behandelingen effectiever zijn dan een placebo blijft onbeantwoord.
Wat betekenen deze bevindingen nu eigenlijk? Kort gezegd is homeopathie een alternatieve geneeswijze die is gebaseerd op het principe van ‘gelijksoortigheid’. Dit houdt in dat een stof die symptomen kan veroorzaken bij gezonde mensen, in sterk verdunde vorm wordt gebruikt om vergelijkbare symptomen bij zieke mensen te behandelen. Hoewel veel mensen baat zeggen te hebben bij homeopathische behandelingen, zijn er ook veel sceptici die twijfelen aan de werkzaamheid ervan.
Kortom, hoewel er in de afgelopen decennia vooruitgang is geboekt in het onderzoek naar homeopathie, blijven er nog steeds vragen onbeantwoord. Het is belangrijk om kritisch te blijven en de beschikbare wetenschappelijke informatie zorgvuldig te evalueren voordat men conclusies trekt over de effectiviteit van homeopathie als behandelingsoptie.
Als je geïnteresseerd bent in homeopathie dan is het verstandig om een open geest te houden en je bewust te zijn van de beperkingen ervan. Raadpleeg altijd een arts en overweeg samen met hem of haar ook bewezen conventionele behandelingen. Maak dan op basis van rationele argumenten een keuze.
Wetenschappelijk bewijs is een goede leidraad bij het nemen van beslissingen, vooral ze gaan over je gezondheid of die van bijvoorbeeld je kinderen.
Jonas WB, Kaptchuk TJ, Linde K. A critical overview of homeopathy. Ann Intern Med. 2003 Mar 4;138(5):393-9. doi: 10.7326/0003-4819-138-5-200303040-00009. PMID: 12614092.
Mathie RT. Controlled clinical studies of homeopathy. Homeopathy. 2015 Oct;104(4):328-32. doi: 10.1016/j.homp.2015.05.003. PMID: 26678738.
