Hooggevoeligheid (HSP) heeft de aandacht getrokken van wetenschappers en het brede publiek. Dit artikel onderzoekt de herkomst van de term “hooggevoeligheid”, bespreekt de wetenschappelijke basis ervan en werpt een kritische blik op de prevalentie, validiteit en mogelijke oorzaken.
Het concept van hooggevoeligheid werd geïntroduceerd door psycholoog Elaine Aron in de jaren ’90. Ze beschreef hooggevoelige mensen als personen met een verhoogde gevoeligheid voor prikkels, zoals geluiden, emoties en subtiele signalen uit de omgeving. Hoewel de term “hooggevoeligheid” geen formele erkenning heeft gekregen in de DSM-5, de classificatiegids voor psychische stoornissen, is het belangrijk op te merken dat dit niet betekent dat het concept ongeldig is. Het ontbreken van classificatie in de DSM-5 betekent simpelweg dat het niet voldoet aan de criteria voor een formele psychische stoornis. Vooralsnog wordt HSP niet beschouwd als een stoornis, maar eerder als een deel van iemands karakter, een persoonlijkheidskenmerk.
Overprikkeling komt vaak voor bij mensen met psychiatrische aandoeningen. Het is belangrijk op te merken dat veel hoogsensitieve mensen hulp zoeken in de geestelijke gezondheidszorg, maar mogelijk niet de juiste ondersteuning krijgen die ze daadwerkelijk nodig hebben. Het risico bestaat dat hoogsensitiviteit niet wordt herkend, wat kan leiden tot een verkeerde diagnose.
Het komt regelmatig voor dat mensen de diagnose ADHD of ASS krijgen, terwijl ze eigenlijk hoogsensitief zijn. Hoogsensitieve personen vertonen soms gedragingen die daarmee overeenkomen. Ze kunnen bijvoorbeeld ook rusteloos worden, concentratieproblemen hebben, druk gedrag vertonen en moeite hebben met sociaal contact. Het is van van groot belang belang dat diagnostische professionals zich bewust zijn van de mogelijkheid van hooggevoeligheid om een correcte diagnose te stellen.
Hoewel er beperkt wetenschappelijk onderzoek is verricht naar hooggevoeligheid, zijn er enkele studies die de relatie tussen bepaalde persoonlijkheidskenmerken en de gevoeligheid voor prikkels hebben onderzocht. Deze studies suggereren dat sommige mensen gevoeliger zijn voor prikkels dan anderen, maar er is nog geen consensus bereikt over de definitie, meting en oorzaken. Meer onderzoek is nodig om de complexiteit van hooggevoeligheid beter te begrijpen en vast te stellen hoe het zich verhoudt tot andere psychologische fenomenen.
In populaire media wordt soms gesuggereerd dat 20% (1 op elke 5 mensen) hoogsensiteif is, maar er is geen overeenstemming over de daadwerkelijke prevalentie ervan. De term wordt immers subjectief gebruikt en heeft verschillende betekenissen voor verschillende mensen. Daarnaast ontbreken gestandaardiseerde meetinstrumenten om hooggevoeligheid objectief vast te stellen. Dit gebrek aan consensus en valide meetmethoden bemoeilijkt de erkenning van hooggevoeligheid als een betrouwbare en valide psychologische eigenschap.
Hoewel hooggevoeligheid vaak wordt beschouwd als een aangeboren eigenschap, zijn er alternatieve verklaringen die kunnen bijdragen aan de ervaringen van hooggevoelige mensen. Persoonlijkheidstrekken zoals neuroticisme en introversie kunnen bijvoorbeeld een rol spelen, evenals opvoeding en stressniveaus. Het is belangrijk om deze factoren verder te onderzoeken en hun mogelijke rol bij hooggevoeligheid beter te begrijpen.
Sommige studies suggereren dat vrouwen vaker hooggevoelig zijn dan mannen, maar de bevindingen zijn niet consistent. Het is belangrijk op te merken dat deze studies gebaseerd zijn op zelfrapportage, wat al snel kan leiden tot vertekeningen in de resultaten. Zelfrapportage is onderhevig aan verschillende factoren, zoals culturele verwachtingen en sociale normen, die van invloed kunnen zijn op de manier waarop mensen zichzelf identificeren als hooggevoelig. Het is ook mogelijk dat mannen en vrouwen verschillend reageren op en uiting geven aan hun hooggevoeligheid, waardoor het moeilijker kan zijn om een nauwkeurige vergelijking te maken op basis van zelfrapportage.
Al met al is hooggevoeligheid een term die veel wordt gebruikt in de populaire media, maar die nog steeds een stevige wetenschappelijke basis mist. Er bestaat geen consensus over de definitie en meting ervan, en er is meer onderzoek nodig om hooggevoeligheid beter te begrijpen en vast te stellen of het een afzonderlijke entiteit is binnen de psychologie. Het is van belang om voorzichtig te zijn met het generaliseren van dit concept en om verder te kijken dan oppervlakkige definities om een dieper inzicht te krijgen in de complexiteit van hooggevoeligheid.
