Op het noordelijk halfrond begint de lente te ontluiken; de dagen worden warmer en langer. De lente hangt in de lucht. Voor velen een fijne tijd. Maar voor sommigen brengt dit ook een toename van stemmingsproblemen met zich mee.
Je hebt er vast weleens van gehoord: “seasonal affective disorder,” ofwel SAD, vaak geassocieerd met depressieve episodes die optreden bij afnemend zonlicht. Maar wist je dat dit ook kan gebeuren wanneer het licht toeneemt?
SAD is eigenlijk geen officiële diagnose, maar voor het gemak gebruiken we vanaf nu gewoon SAD. Hoewel SAD vaak wordt gebruikt om een winterdip te beschrijven, is het belangrijk te begrijpen dat het niet hetzelfde is als “winterblues.” Veel mensen voelen zich in de winter iets minder gemotiveerd, grijpen misschien naar comfortvoedsel en slapen wat meer. Maar het wordt een stoornis wanneer iemands stemming significant invloed heeft op het vermogen om optimaal te functioneren.
Klinisch gezien is SAD niet beperkt tot depressie. “Affectieve stoornissen” omvat zowel stemmingsstoornissen als depressie en bipolaire stoornis. Dit betekent dat mensen met SAD MDE of hypomane/manische ervaringen kunnen hebben bij afnemend of toenemend licht.
Maar waarom hebben seizoenen invloed op onze stemming? Dit lijkt grotendeels beïnvloed te worden door biologische factoren. Zo is bijvoorbeeld aangetoond dat seizoensdepressie sterk geassocieerd is met vitamine D, dat ons lichaam natuurlijk aanmaakt bij blootstelling aan zonlicht.
Vitamine D reguleert onder andere een serotoninetransporter genaamd SERT, wat geassocieerd wordt met stemmingen. In de winter, met minder zonlicht, is er minder vitamine D, wat kan leiden tot verminderde regulatie van SERT. Dit kan leiden tot een disbalans in stemming.
In de zomer daarentegen, met langer daglicht, kan er een overmatige regulatie van SERT optreden bij mensen die hier gevoelig voor zijn. Dit kan ook leiden tot stemmingsproblemen.
Een theorie over manie in de lente/zomer is een overgevoeligheid voor fel licht dat de productie van melatonine onderdrukt. Melatonine, afgeleid van serotonine, is een belangrijk slaaphormoon. Als het licht ’s ochtends vroeg niet wordt gedimd, kan dit leiden tot slaapproblemen, wat op zijn beurt manische episodes kan triggeren.
Het is daarom belangrijk om aandacht te besteden aan seizoensgebonden patronen in onze stemming. Voor mensen met bipolaire stoornis is het voorkomen van een depressieve episode extra belangrijk, omdat deze vaak omslaat in manische of gemengde episodes, waardoor een cyclus van stemmingswisselingen wordt gestart.
Hier zijn enkele tips om SAD te managen:
- Overweeg aanpassingen in voeding, bijvoorbeeld door een vitamine/mineralen panel test te doen en eventuele tekorten aan te vullen.
- Praat met een psychiater over het gebruik van een vitamine D lamp.
- Voor mensen die gevoelig zijn voor seizoensgebonden manie, is het belangrijk om strikt te zijn in slaaphygiëne.
- Overweeg levensstijlveranderingen, zoals regelmatig bewegen en sociaal actief blijven, zelfs als de stemming daalt.
Door deze strategieën toe te passen, kunnen mensen met SAD hun stemming beter onder controle houden en hopelijk het lijden verminderen dat gepaard gaat met seizoensgebonden stemmingsstoornissen.
Alghamdi, S., Alsulami, N., Khoja, S., Alsufianai, H., Tayeb, H.O., & Tarazi, S.I. (2020). Vitamin d supplementation ameliorates severity of major depressive disorder [abstract]. Journal of Molecular Neuroscience, 70, 230–235. https://doi.org/10.1007/s12031-019-01461-2
American Psychiatric Association. (2022). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed., text rev.).
Galima, S.V., Vogel, S.R., &Kowalski, A.W. (2020). Seasonal affective disorder: Common questions and answers. American Family Physician, 102(11), 668-672. https://www.aafp.org/pubs/afp/issues/2020/1201/p668.html
