Empathie, het vermogen om de gevoelens van anderen te herkennen en er gepast op te reageren, speelt een cruciale rol in alle menselijke sociale interacties. Dit vermogen stelt ons in staat om verbindingen aan te gaan, samen te werken en ondersteunende relaties te onderhouden. Voor mensen met autisme is het vaak uitdagender om de emoties van anderen intuïtief te begrijpen en erop te reageren, wat sociale interacties voor hen complexer maakt.
De traditionele opvatting is dat personen met autisme beperkte empathische vermogens hebben, wat hun sociale en emotionele functioneren beïnvloedt. Echter, recent onderzoek suggereert dat deze individuen wel degelijk empathie kunnen ervaren en tonen, maar dit op andere manieren tot uiting komt. Daarom is het onderzoeken van manieren om empathie te bevorderen bij kinderen en volwassenen met autsme van groot belang voor hun sociale ontwikkeling en welzijn.
Theory of Mind en autisme
‘Theory of Mind’ (ToM) is het vermogen om te begrijpen dat anderen hun eigen gedachten, gevoelens, wensen en intenties hebben, die verschillend kunnen zijn van de eigen innerlijke ervaringen. Kinderen met autisme vinden het vaak moeilijk om deze mentale toestanden bij anderen te herkennen en te interpreteren, een uitdaging die direct invloed heeft op hun sociale interacties en empathisch vermogen.
ToM-trainingen zijn ontworpen om kinderen met autisme te helpen deze vaardigheden te ontwikkelen. Deze trainingen richten zich op het verbeteren van het begrip van kinderen van de mentale toestanden van anderen door middel van specifieke oefeningen en scenario’s die ontworpen zijn om hun perspectiefnemende vaardigheden te stimuleren.
‘Theory of Mind’ (ToM) is het vermogen om te begrijpen dat anderen hun eigen gedachten, gevoelens, wensen en intenties hebben.
Onderzoeksmethode en deelnemers
Het onderzoek waarop dit artikel is gebaseerd, gebruikte een gerandomiseerde gecontroleerde trial om de effectiviteit van ToM-training te evalueren bij het verbeteren van empathische responsiviteit bij kinderen met autisme. De deelnemers waren 135 kinderen tussen de 8 en 13 jaar oud met de diagnose ASS. Deze kinderen werden willekeurig toegewezen aan een interventiegroep die de ToM-training ontving, of aan een controlegroep die op een wachtlijst stond.
Training
De interventie bestond uit een verkorte versie van de Theory of Mind training, ook bekend als de ‘Mini ToM Interventie’. Deze training omvatte acht wekelijkse sessies van elk een uur, waarin kinderen in kleine groepen samenkwamen. Elke sessie had een vaste structuur: beginnen met een discussie, gevolgd door oefeningen, het samenvatten van de bijeenkomst voor de ouders, en het introduceren van nieuw huiswerk.
De sessies concentreerden zich op ToM-gerelateerde onderwerpen zoals emotieherkenning, doen alsof, valse overtuigingen, en humor. Deze onderwerpen werden aangepakt via interactieve activiteiten die ontworpen waren om de kinderen te helpen de perspectieven van anderen te begrijpen en zich in te leven in verschillende sociale scenario’s. De training werd begeleid door een gecertificeerde clinicus en vond plaats in een psychiatrisch centrum.
Om de empathische responsiviteit van de kinderen te beoordelen, werden gestructureerde observaties gebruikt. Tijdens deze observaties werd gekeken naar de reacties van de kinderen op uitdrukkingen van emoties door een onderzoeker, zoals verrassing of opwinding. De situaties die tijdens de observaties werden gecreëerd, waren bedoeld om natuurlijke reacties uit te lokken, waardoor de metingen een hoge mate van ecologische validiteit hadden.
De reacties van de kinderen werden op video vastgelegd en door twee onafhankelijke onderzoeksassistenten gecodeerd in verschillende categorieën, variërend van ‘empathische respons’ tot ‘irrelevante respons’. Deze methodiek zorgde ervoor dat de beoordeling van empathische reacties niet alleen berustte op subjectieve rapportages, maar ook op objectief observeerbaar gedrag.
De resultaten van de studie toonden aan dat kinderen die deelnamen aan de ToM-training een significante verbetering lieten zien in hun empathische responsiviteit in vergelijking met de controlegroep. Specifiek vertoonde de interventiegroep een grotere toename in de scores voor empathische reacties van de baseline tot de post-test meting.
Deze bevindingen suggereren dat ToM-training niet alleen het begrip van kinderen van mentale toestanden verbetert, maar ook hun vermogen om in real-time empathisch te reageren in sociale situaties. Dit is een belangrijke ontwikkeling, aangezien effectieve empathie van groot belang is voor het opbouwen van sociale relaties en het navigeren in sociale contexten.
Deze resultaten bieden hoop voor ouders, opvoeders en clinici die werken met kinderen met autisme, aangezien ze aantonen dat gerichte interventies daadwerkelijk kunnen resulteren in verbeteringen in essentiële sociale vaardigheden. Echter, verder onderzoek is nodig om de lange termijn effecten van ToM-training en de mogelijke generalisatie naar andere aspecten van sociaal functioneren te onderzoeken.
Holopainen A, de Veld DMJ, Hoddenbach E, Begeer S. Does Theory of Mind Training Enhance Empathy in Autism? J Autism Dev Disord. 2019 Oct;49(10):3965-3972. doi: 10.1007/s10803-018-3671-1. PMID: 30074122; PMCID: PMC6751147.
